Wikipedia

Stanisław Olszewski (polityk)

polski polityk

Stanisław Dominik Antoni Olszewski (ur. 17 stycznia 1902 we Lwowie, zm. 1961) – polski adwokat i samorządowiec, dziennikarz, przewodniczący Stronnictwa Demokratycznego działającego po 1945 poza granicami Polski.

Życiorys edytuj

Urodził się 17 stycznia 1902 we Lwowie[1]. 16 maja 1930 prezydent RP mianował go podporucznikiem w rezerwie ze starszeństwem z 1 września 1929 i 544. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a minister spraw wojskowych wcielił do 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu[2][3].

Ukończył studia prawnicze w Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Wykonywał zawód adwokata we Lwowie, broniąc w procesach politycznych działaczy oskarżonych o propagowanie komunizmu. W 1938 znalazł się wśród założycieli Klubu Demokratycznego w tym mieście. Był jego prezesem[4]. 21 czerwca 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia[1].

W 1939 wszedł w skład Rady Naczelnej Stronnictwa Demokratycznego[5], a także został wybrany wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego SD. W maju 1939 został radnym Lwowa z listy PPS (kandydował jako działacz SD)[6][7]. Podczas sowieckiej okupacji Lwowa należał do Rewolucyjnego Związku Niepodległości i Wolności[8] (wraz z innymi działaczami SD: Arturem Kopaczem i Erazmem Kuleszą), następnie zaś kierował departamentem narodowościowym w emigracyjnym Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.

Pracował w Polish Information Centre w Palestynie i redagował "Głos Polski" (1942–1943). Podczas pobytu na Bliskim Wschodzie założył także emigracyjną komórkę Stronnictwa Demokratycznego. W 1943 wydał broszurę "Polska, której pragniemy". Nie wrócił do Polski, pozostając w Londynie. Wspierał prace gabinetu Tomasza Arciszewskiego (PPS). Od 1947 pełnił obowiązki prezesa Komitetu Zagranicznego Stronnictwa Demokratycznego: w Wielkiej Brytanii i USA. W 1950 został członkiem i wiceprezesem Polskiego Narodowego Komitetu Demokratycznego (PKND), który nie uznawał rządu RP na uchodźstwie. Pięć lat później zerwał ze Stanisławem Mikołajczykiem i przyłączył się do Tymczasowej Rady Jedności Narodowej (TRJN). Działał w Unii Liberalno-Demokratycznej Europy Środkowo-Wschodniej (Liberal-Democratic Union of Central Europe, LDUCE), pełniąc funkcję jej prezesa. Zasiadał we władzach Międzynarodówki Liberalnej. Do czasu zerwania współpracy z Mikołajczykiem był stypendystą Komitetu Wolnej Europy.

W 1955 wydał broszurę pt. "Kryzys emigracji: problem federacji środkowo-wschodniej Europy". Trzy lata później na stałe zamieszkał w Londynie. Podjął pracę w polskiej firmie handlowej "Aquarius Trading Co. Ltd" w dzielnicy Chiswick. Skłócony z emigracją o profilu jednoznacznie antykomunistycznym współzakładał pismo "Oblicza Tygodnia" opowiadające się za współpracą wychodźstwa z krajem. Po przemianach październikowych był zwolennikiem pojednania i budowy mostów z Polską Ludową, w tym polską organizacją SD. Według badacza Krzysztofa Tarki wpływ na to miały jego agenturalne związki z wywiadem PRL, a wywołana uwikłaniem we współpracę depresja miała być także przyczyną tragicznej śmierci.

Był żonaty z Wandą Olszewską, która po 1945 pozostała w kraju. Krewna Wanda Grodzicka znalazła się w Londynie, sam Olszewski zaś mieszkał u Zofii Rosnerowej na Oakley Avenue w dzielnicy Ealing.

Zmarł 19 czerwca 1961 – umyślnie zatruł się gazem w swoim mieszkaniu. Został pochowany w Acton Cemetery na Park Royal Road w Londynie[9]. Część spuścizny po Stanisławie Olszewskim, przechowywana po jego śmierci u przyjaciół, jest obecnie własnością Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. Generała Władysława Sikorskiego[10].

Jest jednym z bohaterów książki Krzysztofa Tarki Jest tylko jedna Polska? Emigranci w służbie PRL (LTW 2014).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-02]..
  2. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 23 maja 1930, s. 170, 184.
  3. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 56, 580.
  4. ↑ Kazimierz Żygulski, Jestem z lwowskiego etapu, Warszawa 1994, s. 89, 91, 95–96
  5. ↑ Antoni Czubiński, Stronnictwo Demokratyczne (1937-1989): zarys dziejów, Poznań 1998, s. 98
  6. ↑ Wykaz mandatów w wyborach do Rady miejskiej we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 123 z 3 czerwca 1939. 
  7. ↑ Grzegorz Mazur, Życie polityczne polskiego Lwowa 1918-1939, Księgarnia Akademicka, Kraków 2007, s. 351, 373
  8. ↑ Jerzy Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warszawa 1991, s. 71
  9. ↑ ”Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, nr 148 z 23 czerwca 1961, s. 4; nr 149 z 24 czerwca 1961, s. 11
  10. ↑ Andrzej Suchcitz, Listy do redakcji, „Zeszyty Historyczne”, z. 164, 2008, s. 150

Bibliografia edytuj

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
  • Rafał Habielski, Druga Wielka Emigracja 1945–1990. T. 3. Życie społeczne i kulturalne emigracji, Warszawa 1999, s. 345
  • Michał Lang, Śp. dr Stanisław Olszewski, "Oblicza Tygodnia", nr 137 z 22 lipca 1961, s. 3
  • Tragiczny zgon Stanisława Olszewskiego prezesa Stronnictwa Demokratycznego, "Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza", nr 146 z 21 czerwca 1961, s. 1; St. Olszewski popełnił samobójstwo, tamże, nr 148 z 23 czerwca 1961, s. 1
  • O historii SD. Stronnictwo Demokratyczne we Lwowie, "Biuletyn Stronnictwa Demokratycznego", 3 maja 1996 (wydanie specjalne), s. 2
  • Polska emigracja polityczna: informator (wstęp Sławomir Cenckiewicz), "Adiutor", Warszawa 2004, s. (?)
  • Krzysztof Tarka, Stanisław Olszewski "Olcha": donosiciel – samobójca, "Zeszyty Historyczne", z. 62, 2007, s. 78–126
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Olszewski_(polityk)&oldid=68647296”