Stanisław Szembek

polski duchowny katolicki, prymas Polski

Stanisław Szembek łac. Stanislaus in Słupów Szembek, („von Slupow-Szembek“) herbu Szembek (ur. 1650 w Morawicy, zm. 3 sierpnia 1721 w Skierniewicach) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1706, biskup kujawski od 1700, biskup dionizejski i krakowski biskup pomocniczy, opat komendatoryjny mogilski instalowany w 1699 roku, kanonik katedry krakowskiej w 1678 roku, kanonik przemyski, archidiakon zawichojski, kaznodzieja.

Stanisław Szembek
Prymas Polski
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data urodzenia

1650

Data śmierci

3 sierpnia 1721

Miejsce pochówku

bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie

Arcybiskup gnieźnieński
Okres sprawowania

1706–1721

Prymas Polski
Okres sprawowania

1706–1721

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Nominacja biskupia

11 stycznia 1690

Sakra biskupia

5 marca 1690

Sukcesja apostolska
Data konsekracji

5 marca 1690

Konsekrator

Jan Małachowski

Współkonsekratorzy

Jan Stanisław Zbąski
Andrzej Chryzostom Załuski

Fryz heraldyczny na budynku Collegium Maius, drugi z lewej w środkowym rzędzie herb biskupa krakowskiego, kanclerza Akademii Krakowskiej Stanisława Szembeka

Życiorys

edytuj

Był synem Franciszka Szembeka i Zofii Pieniążek.

W latach 1690–1700 biskup pomocniczy diecezji krakowskiej. Był deputatem na Trybunał Główny Koronny[1].

W czasie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego (1696) wraz z innymi członkami swej rodziny poparł kandydaturę elektora saskiego, Augusta II, który obdarzył go w zamian wieloma beneficjami kościelnymi. Został przywódca konfederacji sandomierskiej zawiązanej w 1704[2]. Od roku 1700 był biskupem kujawskim, a od 1706 prymasem. W styczniu 1702 roku podpisał akt pacyfikacji Wielkiego Księstwa Litewskiego[3]. Po abdykacji Sasa w 1706 faktycznie przejął ster rządów w Rzeczypospolitej. W 1707 zwołał walne rady do Lwowa i Lublina, gdzie pod naciskiem cara Piotra I ogłosił bezkrólewie. W 1709 witał powracającego na tron Augusta II. Był uczestnikiem Walnej Rady Warszawskiej 1710 roku[4]. Później przeszedł do opozycji wobec dworu Wettynów.

W 1717 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[5].

Jako senator, wraz z innymi biskupami wystąpił w 1718 r. przeciwko udziałowi chłopów z dóbr kościelnych w obronie ojczyzny w ramach pospolitego ruszenia[6].

Pozbawiony talentu politycznego, miał charakter miękki i niezdecydowany, odznaczył się wydatniej gorliwością duszpasterską i uczynkami pobożności oraz miłosierdzia, a także działalnością fundacyjną[7].

Przypisy

edytuj
  1. Monografia opactwa Cystersów we wsi Mogile; opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii krakowskiej poświęcona przez Towarzystwo naukowe krakowskie., Kraków 1867, s. 130–131.
  2. Jerzy Daniel, Kalendarz Świętokrzyski 2005. Wydawnictwo Jedność Kielce 2004, s.266.
  3. Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 304.
  4. Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 98.
  5. Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 149.
  6. Janusz Tazbir, Łyżka dziegciu w ekumenicznym miodzie., Warszawa 2004, s.56,57
  7. Marceli Kosman: Między ołtarzem a tronem : poczet prymasów Polski. Poznań: Oficyna Wydawnicza G & P, 2000. ISBN 83-7272-017-7.

Linki zewnętrzne

edytuj