Stanisław Szurlej
Stanisław Szurlej (ur. 21 listopada 1878 w Lutczy, zm. 10 sierpnia 1965 w Londynie) – polski doktor nauk prawnych, adwokat, publicysta, pułkownik audytor Wojska Polskiego.
| |
 pułkownik audytor
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
Szef Sądownictwa Wojskowego |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujStanisław Szurlej urodził się 21 listopada 1878 roku w Lutczy w powiecie strzyżowskim jako najmłodsze z sześciorga dzieci grabarza Jana (1828–1902) i Katarzyny z Pańkowskich (1835–1901)[1][2]. Uczęszczał do szkoły w Lutczy, do gimnazjum w Rzeszowie i do Gimnazjum Wyższego w Sanoku[3][2]. Był absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1902 doktor nauk prawnych, od 1909 adwokat. W 1910 otworzył we Lwowie kancelarię adwokacką przy ulicy Akademickiej 2. Od 1920 prowadził kancelarię przy Alejach Ujazdowskich 18 w Warszawie[4][2].
W czasie I wojny światowej służył jako oficer artylerii w armii Austro-Węgier[5]. W wojnie z bolszewikami dowodził baterią artylerii[5]. Po jej zakończeniu zweryfikowany został w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów artylerii. Wchodził w skład Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie[6]. W 1924 był oficerem rezerwy 1 pułku artylerii najcięższej w Warszawie. W 1929 został przeniesiony do pospolitego ruszenia, z zachowaniem przydziału do 1 pan[7]. Dziesięć lat później zajmował 11. lokatę na liście starszeństwa oficerów pospolitego ruszenia artylerii, pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa-Miasto III i posiadał przydział mobilizacyjny do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I, jako oficer „przewidziany do użycia w czasie wojny”.
W wyborach w 1922 kandydował do Sejmu z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej[8]. Był członkiem Stronnictwa Narodowego. Działał w środowisku kombatanckim, był prezesem Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej[9] i jego pierwszym honorowym członkiem[10]. Reprezentował ZOR RP w zarządzie Legionu Rzeczypospolitej Polskiej, do którego ZOR RP przystąpił na okres kilkunastu miesięcy uchwałą z 18 czerwca 1927 w ramach zjednoczenia prawicowych sił antypiłsudczykowskich[10]. W 1937 został odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. W okresie międzywojennym zdobył sławę i przydomek „złotousty” w wielu głośnych procesach, między innymi jako obrońca generała brygady Michała Żymierskiego w 1927 i Wincentego Witosa w procesie brzeskim oraz jako pełnomocnik rodziny Tadeusza Hołówki w procesie o jego zabójstwo. Był także obrońcą kapitana Mariana Jureckiego, oskarżonego o zabójstwo szwagra, porucznika Aleksandra Głogowskiego, oraz obrońcą porucznika Leona Pruszanowskiego, oskarżonego o zabójstwo porucznika rezerwy, obserwatora Zdzisława Bilażewskiego. Wśród jego klientów byli także Wojciech Korfanty, Stanisław Mackiewicz, Ignacy Paderewski, Stanisław Stroński i milionerka Irena Warden-Cittadini[3][2]. Według przekazu rodzinnego wygłosił przemówienie powitalne z okazji wizyty Marii Skłodowskiej-Curie w Polsce celem przekazania radu na potrzeby Instytutu Radowego na przełomie lat 20. i 30.[11]
Pod koniec lat 20. kupił pałac w Słupi pod Jarocinem[12]. W jego domu Stanisław Piasecki, Adolf Nowaczyński i Stanisław Strzetelski uzgodnili wydawanie od 1935 tygodnika o orientacji narodowo-radykalnej „Prosto z Mostu”. Był także związany z redakcjami dzienników „ABC” i „Wieczór Warszawski” – do wszystkich trzech tytułów wprowadził swoją córkę Stefanię jako publicystkę[13]. Do jego gości należeli Jan Kiepura, Kornel Makuszyński i pianista Henryk Sztompka[2].
15 lipca 1939 przemawiał podczas organizowanych przez Stronnictwo Narodowe obchodów rocznicy grunwaldzkiej w sali Stowarzyszenia Techników w Warszawie[14]. W toku kampanii wrześniowej wyjechał z rodziną do Lublina[2], a następnie 18 września[15] ewakuował się wraz z rządem RP do Rumunii, skąd przedostał się do Francji[5]. 6 listopada 1939 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Władysław Sikorski, mianował go szefem Sądownictwa Wojskowego i Naczelnym Prokuratorem Wojskowym[16][15]. 20 czerwca 1940 roku został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów audytorów[5]. W ostatnim tygodniu czerwca dotarł po ewakuacji z Francji do Londynu[17]. Od 24 sierpnia 1940 roku był prezesem-założycielem Stowarzyszenia Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie[15]. 28 czerwca 1944 roku został przeniesiony w stan spoczynku[5].
Po wojnie został współzałożycielem Instytutu im. generała Władysława Sikorskiego w Londynie. Od 1964 roku był jego honorowym członkiem[18]. Z małżeństwa z Jadwigą z Ciepielowskich, zawartego w 1908 roku, miał córkę Stefanię, zamężną Kossowską – pisarkę i dziennikarkę oraz syna Stanisława – prawnika. Zbigniew Stypułkowski scharakteryzował jego poglądy polityczne jako narodowe, lecz niezależne[15][2].
Zmarł 10 sierpnia 1965 roku w Londynie. Pochowany na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie.
Przypisy
edytuj- ↑ Maria Minakowska, Stanisław Szurlej [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2025-03-31].
- ↑ a b c d e f g Katarzyna Grzebyk, Stanisław Szurlej z Lutczy. Gwiazda przedwojennej palestry [online], biznesistyl.pl, 19 lutego 2021.
- ↑ a b Krzemiński 1985 ↓, s. 71.
- ↑ Krzemiński 1985 ↓, s. 71, 74.
- ↑ a b c d e Kania 2014 ↓, s. 71.
- ↑ Antoni Chuchla, Konferencja poświęcona adw. dr Stanisławowi Szurlejowi z Lutczy [online], niebylec.pl, 19 września 2018.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 18 października 1929 roku, s. 334.
- ↑ Jędrzej Pitera, Hrabia Szurlej adwokat z Warszawy kandyduje na posła, „Lud Polski”, 3 (10), 29 października 1922, s. 7.
- ↑ Kalendarz oficerów rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej. Rocznik II. Warszawa: 1927, s. 24.
- ↑ a b Alfred Kabata, Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1922–1939 [online], zorrp.org [dostęp 2025-03-31].
- ↑ Magdalena Dąbrowska, Lutcza – 8 września 2018 r. [online], drzewo-z-historia.blogspot.com, 8 września 2018.
- ↑ Krzemiński 2002 ↓, s. 267.
- ↑ Jolanta Chwastyk-Kowalczyk, Dziennikarka polskiej przestrzeni publicznej na emigracji w Londynie – Stefania Kossowska, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 1 (1), 2016, s. 14.
- ↑ Jolanta Załęczny, Zaangażowanie społeczeństwa II Rzeczypospolitej w obchody rocznic historycznych (na wybranych przykładach), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F”, 71, 2016, s. 191.
- ↑ a b c d Krzemiński 1985 ↓, s. 74.
- ↑ Kania 2014 ↓, s. 70.
- ↑ Kania 2014 ↓, s. 86.
- ↑ Krzemiński 1985 ↓, s. 76.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 718, 762.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 273, 837.
- Leszek Kania, Służba sprawiedliwości Wojska Polskiego we Francji i w Wielkiej Brytanii (październik 1939–październik 1940), „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 66 (1), 2014, s. 67–96, ISSN 1640-6281.
- Zdzisław Krzemiński, Sławni warszawscy adwokaci, Kraków 2000
- Zdzisław Krzemiński, Złotousty Mecenas Szurlej, „Palestra”, 29 (10), 1985, s. 70–76.
- Zdzisław Krzemiński, Izba pamięci adw. Stanisława Szurleja, „Palestra”, 46 (7–8), 2002, s. 266–268.