Stardust (sonda kosmiczna)

amerykańska sonda kosmiczna

Stardust – amerykańska, bezzałogowa sonda kosmiczna, przeznaczona do badania komety 81P/Wild (Wild 2), realizowana w ramach programu Discovery. Została wystrzelona 7 lutego 1999 z przylądka Canaveral na Florydzie.

Stardust
Ilustracja
Artystyczna wizja wyglądu sondy Stardust (NASA)
Inne nazwy

New Exploration of Tempel 1 (NExT)

Zaangażowani

NASA

Indeks COSPAR

1999-003A

Rakieta nośna

Delta II 7426

Miejsce startu

Cape Canaveral Air Force Station, Stany Zjednoczone

Cel misji

81P/Wild

Cel misji

9P/Tempel

Orbita (docelowa, początkowa)
Okrążane ciało niebieskie

Słońce

Czas trwania
Początek misji

7 lutego 1999 (21:04:15 UTC)

Data lądowania

15 stycznia 2006 (10:10 UTC)

Koniec misji

24 marca 2011

Wymiary
Wymiary

1,6 × 0,66 × 0,66 m

Masa całkowita

385 kg

Kapsuła sondy Stardust po wylądowaniu
„Pułapka” do wychwytywania drobin pyłu, wypełniona aerożelem (NASA)

W drodze do głównego celu misji, 2 listopada 2002 roku sonda minęła planetoidę (5535) Annefrank, wykonując pierwsze bliskie zdjęcia tego obiektu. Spotkanie z kometą Wild 2 nastąpiło 2 stycznia 2004. Sonda minęła kometę w odległości zaledwie 236 km. Zbierała pył kometarny za pomocą specjalnej „łapaczki”, przypominającej kształtem rakietę tenisową. Cząstki kometarne uderzały z prędkością 6 kilometrów na sekundę w instrument o powierzchni zbierającej równej 0,1 m², podzielony na 130 części wypełnionych kostkami aerożelu o grubości 3 centymetrów. W sondzie wykorzystano aerożel krzemionkowy, tysiąckrotnie lżejszy od szkła, pusty w 99,8% oraz nieskazitelnie przezroczysty. Zderzając się z nim meteoroidy o rozmiarach rzędu mikrometrów szybko wyhamowywały. Wytracając energię, podgrzewały substancję do temperatury ponad 10 tysięcy stopni Celsjusza, doprowadzając do topnienia i zostawiając ślady długie na mniej więcej 200 mikrometrów. Dzięki temu można było złapać cząstki kometarne, a następnie odnaleźć je wykorzystując w tym celu mikroskop[1].

Cel misji edytuj

 
Kometa Wild 2 ma średnicę wynoszącą około 5 kilometrów

Kometa Wild 2 została wybrana nieprzypadkowo. Do roku 1974 poruszała się po peryferiach Układu Słonecznego. Okrążenie Słońca zajmowało komecie około 40 lat. Już wtedy wiadomo było, że kometa powstała w pasie Kuipera, daleko od Słońca[1]. Oddziaływanie Jowisza pchnęło kometę ku Słońcu, na tor pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza. Wild 2 obiega teraz Słońce w ciągu około 6,5 roku. Od momentu zmiany orbity do przelotu sondy, kometa zbliżyła się do Słońca tylko pięć razy. Były więc duże szanse, że budowa Wild 2 nie zmieniła się od czasów, gdy krążyła na rubieżach Układu Słonecznego. Dzięki tej misji pierwszy raz nauka zyskała szansę przeanalizowania składu obiektu spoza orbity Marsa.

Pył kometarny edytuj

Stardust dogoniła swój cel niemal 400 mln km od Ziemi, daleko za orbitą Marsa. 15 stycznia 2006 kapsuła z próbkami pyłu z warkocza komety weszła w atmosferę ziemską z rekordową prędkością ponad 45[1] tys. km/godz. i wylądowała na spadochronie na terenie poligonu wojskowego Utah Test and Training Range zlokalizowanym na Wielkiej Pustyni Słonej w stanie Utah[1], w USA, cała podróż trwała więc około 7 lat. Po otwarciu kapsuły sondy okazało się, że złapała ona znacznie więcej drobinek pyłu, niż się tego spodziewali naukowcy. Szacuje się, że w pułapkę z aerożelem złapały się tysiące ziarenek. Ich liczba może przekroczyć nawet milion. Ziarno o wielkości 10 μm może zostać podzielone na setki części, próbki już zostały rozdysponowane między około 150 naukowców.

W skład pyłu komety Wild 2 wchodzi głównie magnez, jednak nie tylko. Stwierdzono również obecność minerałów kojarzonych z wysokimi temperaturami, podczas gdy komety powstają w tej części kosmosu, gdzie temperatury są ekstremalnie niskie. Na tej podstawie stwierdzono, że w skład przynajmniej niektórych komet może wchodzić materiał, który został wyrzucony w dalekie rubieże Układu Słonecznego, gdy Słońce było jeszcze młodą gwiazdą.

Oprócz pobrania pyłu z komety, Stardust zebrała także pył kosmiczny, który również zostanie poddany badaniom.

Dalsze badania edytuj

W ramach misji przedłużonej nazwanej Stardust-NExT, 15 lutego 2011 ok. 04:40 UTC sonda przeleciała w odległości 178 km od jądra komety 9P/Tempel (Tempel 1), którą w 2005 roku odwiedził inny bezzałogowy próbnik, Deep Impact. Pozwoliło to naukowcom porównać wyniki pomiarów i obserwacji.

24 marca 2011 roku misja sondy z powodu wyczerpania się paliwa została zakończona.

Kalendarium edytuj

  • jesień 1995 – zaakceptowanie projektu przez NASA,
  • 7 lutego 1999 – start sondy z przylądka Canaveral,
  • 15 stycznia 2001 – asysta grawitacyjna w pobliżu Ziemi,
  • 2 listopada 2002 – przelot obok planetoidy 5535 Annefrank,
  • 2 stycznia 2004 – przelot obok komety Wild 2,
  • 15 stycznia 2006 – przelot obok Ziemi i dostarczenie próbek,
  • 14 lutego 2011 – przelot obok komety 9P/Temple w ramach misji Stardust-NExT,
  • 24 marca 2011 – zakończenie misji z powodu braku paliwa[1].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e Kamil Złoczewski: Misja Stardust. T. 53. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., 2012, s. 11–13. ISBN 978-83-252-1674-0.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj