Stary Oleksiniec
Stary Oleksiniec albo Aleksiniec Stary (ukr. Старий Олексинець) – wieś w rejonie krzemienieckim obwodu tarnopolskiego, założona w 1430 r. W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Stary Oleksiniec w powiecie krzemienieckim województwa wołyńskiego. Wieś liczy 983 mieszkańców.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon |
krzemieniecki |
| Powierzchnia |
13,51 km² |
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+380 3546 |
| Kod pocztowy |
47061 |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°50′22″N 25°33′34″E/49,839444 25,559444
| |
Historia edytuj
Dzieje dwóch miejscowości o podobnej nazwie, Oleksiniec Stary i Nowy leżących u źródeł rzeki Horyń, w odległości czterech kilometrów od siebie, kształtowały się początkowo odmiennie. Oleksiniec Stary w 1463 r. był własnością księcia Sołtana Wasilewicza Zbaraskiego. Później wraz z pobliską wsią Rydoml stał się dziedzictwem książąt Sołomereckich. Beata Sołomerecka darowała tę włość Czartoryskim. Oleksiniec Nowy, noszący początkowo nazwę Andrzejowa, należał w tym czasie do książąt Wiśniowieckich. Księżna Aleksandra Wiśniowiecka, córka Jędrzeja, wojewody wołyńskiego, wychodząc około 1570-1580 roku za mąż za Jerzego na Klewaniu Czartoryskiego (ur. ok. 1560 r. - zm. 1626 r.), starostę łuckiego, wniosła majątek Andrzejów do dóbr męża i zmieniła jego nazwę na Oleksiniec Nowy oraz uzyskała dla osady status miasteczka. W ten sposób w ręku Czartoryskich znalazł się zarówno Oleksiniec Stary, jak i Nowy, tworzące odtąd całość[1].
Pod koniec XVIII wieku cały klucz oleksiniecki należał do księcia Józefa Klemensa Czartoryskiego, stolnika Wielkiego Księstwa Litewskiego, ostatniego męskiego potomka linii koreckiej. Jego córka Celestyna (1790-1850), poślubiwszy w 1812 r. Gabriela Rzyszczewskiego herbu Pobóg (1780-1857), późniejszego generała i marszałka szlachty powiatu krzemienieckiego, otrzymała w posagu klucz oleksiniecki. Generał Rzyszczewski, dziedzic Żukowiec, Wyżgródka, Rydomla, Rzyszczewa i wielu innych dóbr, a w końcu także i Oleksińca, mieszkał stale w Żukowcach. Po jego śmierci majątek uległ podziałowi między dzieci. Stary i Nowy Oleksiniec oraz Rokitno przypadły synowi najmłodszemu, Aleksandrowi (1823-1891), ożenionemu z Anielą Mężeńską herbu Kościesza. Ostatnim z rodziny właścicielem Oleksińca był ich najmłodszy syn Stefan hrabia Rzyszczewski (ur. w 1862 r.). Około 1914 roku sprzedał on majątek żonie rosyjskiego generała, Swininowej. Na przełomie XIX i XX w. obszar dóbr oleksinieckich zajmował powierzchnię 2820 dziesięcin[1].
Czartoryscy posiadali w Oleksińcu bastionowy zamek zbudowany w końcu XVI wieku w stylu renesansowym, który został około 1850 roku przebudowany na neogotycki pałac. Obiekt został zniszczony podczas I wojny światowej[1].
W okresie po rozbiorach Polski położony przy granicy Galicji po stronie rosyjskiej.
Zabytki edytuj
- zamek[2] - zniszczony podczas I wojny światowej, do naszych czasów zachowały się jego ruiny
- rzymskokatolicki kościół zamkowy fundacji Czartoryskich, zamieniony na cerkiew prawosławną[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 5, Województwo wołyńskie", 1994, s. 323-325
- ↑ Oleksiniec. [dostęp 2013-08-26].
- ↑ Grzegorz Rąkowski, Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 420, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692.
Linki zewnętrzne edytuj
- Oleksiniec Stary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 459.
- Oleksiniec Stary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 405.
- Zamek w Starym Oleksińcu
- Stary Oleksiniec na stronie Rady Najwyższej Ukrainy