Kantoria (staw)
Kantoria – zbiornik wodny znajdujący się w tarnowskiej dzielnicy Piaskówka, powstały w wyniku zatopienia wyrobisk gliny.
 Widok na staw od zachodu | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
2,12 ha |
| Głębokość • maksymalna |
|
Położenie na mapie Tarnowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°01′29,1″N 20°59′28,3″E/50,024750 20,991194
| |
.png)
| |
Etymologia edytuj
Nazwa zbiornika wodnego wywodzi się od nazwy ulicy Kantoria (do początku 1930, od 27 stycznia 1930 – Legionów, od 31 stycznia 1950 – Stalingradzka, i ponownie po 1990 – Legionów[1], początkowy jej fragment, rozpoczynający się na Starym Mieście przy ulicy Wałowej nosił nazwę ulica Pocztowa[2]). W XVIII wieku była to droga polna przechodząca przez folwark kanonika Józefa Krolińskiego[1], kantora tarnowskiej katedry[3][4].
Lokalizacja edytuj
Staw Kantoria leży w dzielnicy Piaskówka, w okolicy Parku Strzeleckiego oraz tarnowskiego parku wodnego[3][5]. Od północy graniczy z rowem odwadniającym zwanym Rowem od Strzelnicy oraz ogródkami działkowymi im. Kopernika[5]. Od wschodu, południa i zachodu zbiornik otoczony jest wysokimi na 8–11 m skarpami powstałymi wskutek wybrania materiału dla cegielni[6]. Na zachód od stawu biegnie ulica Józefa Piłsudskiego[5].
Charakterystyka edytuj
Kantoria jest bezodpływowym zbiornikiem antropogenicznym o powierzchni 2,12 ha[3][6][4], którego głębokość przekracza 15 metrów[7]. Jego brzegi są gęsto porośnięte trzciną. Staw powstał na terenie byłej kopalni gliny, w której eksploatowano iły mioceńskie do produkcji ceramiki czerwonej w cegielni Kantoria[6].
W akwenie nie ma warunków do uprawiania sportów wodnych, ponieważ wraz z wyrobiskiem zalane zostały pozostałości elementów dawnej kopalni[6][4]. Staw Kantoria jest dzierżawiony Polskiemu Związkowi Wędkarskiemu[3][6].
W stawie występują ryby, dominującymi gatunkami są płoć, karp, karaś, leszcz, lin, amur, sum, szczupak oraz węgorz[6][7].
Okolice stawu uznawane są za tereny zieleni miejskiej o dużych walorach krajobrazowych i przyrodniczych[3].
Historia edytuj
W latach 1902–1906, na obszarze 24 morgów, w okolicy obecnie istniejącego stawu, powstała cegielnia, zbudowana z inicjatywy Emila Brocha i Arnolda Lewenheima[8]. Fabryka miała własne wyrobisko surowca[3]. Wytwarzano w niej cegły, dachówki, sączki drenarskie oraz piece kaflowe[3][4]. Z biegiem lat zmieniali się jego właściciele, chociaż przylgnęła doń nazwa „Kantorya/Kantoria”[8]. Zakład zaczął wykorzystywać maszynę parową o mocy 60 HP i zatrudniał około 100 osób[9]. Był nowoczesny jak na swoje czasy: zatrudnienie rosło, miał m.in. własną bocznicę kolejową odchodzącą od linii kolejowej z Tarnowa do Szczucina[3][4].
W latach 60. XX wieku potwierdzono istnienie złoża gliny znajdującego się na powierzchni ok. 14 ha, przewidując perspektywę 70-letniego wydobycia[6]. Pod koniec XX w. kopalnia zaprzestała działalności, a złoże z dniem 31 grudnia 1997 roku, mimo jego niewyeksploatowania, zostało wykreślone z ewidencji zasobów Ministerstwa Środowiska[3][4]. W wyniku zarzucenia odwadniania, wyrobisko wypełniło się wodą pochodzącą z dopływów wód podziemnych oraz opadów atmosferycznych[3][6][4].
W 2019 roku tereny leżące przy ulicy Piłsudskiego, po zachodniej stronie zbiornika[5], zagospodarowano, tworząc tam strefę wypoczynku i rekreacji[10][11].
Galeria edytuj
-
Widok na Kantorię od północy -
Widok z zachodu. Po prawej stronie w głębi widoczna Wieża ciśnień w Tarnowie. -
Widok na zbiornik z zachodu -
Widok na staw od południa
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ a b Stanisław Potępa, Historia ulicy Pocztowej i Kantorii, dziś Legionów, [w:] Stanisław Potępa i inni red., Tarnów : Zawale : Wielki Przewodnik, 2000, s. 169-175, ISBN 83-87366-31-5.
- ↑ Małgorzata Budzik, Legionów ulica, [w:] Andrzej Niedojadło (red.), Encyklopedia Tarnowa, 2010, s. 233–234, ISBN 978-83-87366-96-4.
- ↑ a b c d e f g h i j Marek Kaczanowski, Piotr Zieliński, Kantoria, „Zielone perły Tarnowa”, Gmina Miasta Tarnowa, 2005 (pol.).
- ↑ a b c d e f g Kantoria [online], Tarnowskie Centrum Informacji [dostęp 2022-07-10] (pol.).
- ↑ a b c d Michał Kaczanowski, Katarzyna Stalega, Marek Opach, See you! in... TARNÓW – plan miasta, Warszawa 2015, ISBN 978-83-7546-688-1.
- ↑ a b c d e f g h Jarosław Gabała, Kantoria, [w:] Andrzej Niedojadło, Encyklopedia Tarnowa, Tarnów: Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, 2010, s. 186, ISBN 978-83-87366-96-4, OCLC 751483099 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
- ↑ a b Kantoria, [w:] Charakterystyka zbiorników pożwirowych będących w użytkowaniu Okręgu PZW Tarnów, Polski Związek Wędkarski [dostęp 2022-06-10].
- ↑ a b Barbara Liszka, Cegielnia Kantoria : Cegielnia parowa Emila Brocha i Arnolda Lewenheima, [w:] Stanisław Potępa (red.), Tarnów : Zawale : Wielki Przewodnik, Tarnów: Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne; Urząd Miasta Tarnowa; Muzeum Okręgowe w Tarnowie; Biblioteka Miejska w Tarnowie, 2000, s. 286-296, ISBN 83-87366-31-5.
- ↑ Jerzy Zdrada, Ziemia tarnowska w okresie autonomii galicyjskiej 1849-1919 : Życie gospodarcze : Przemysł, [w:] Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta (red.), Tarnów : Dzieje miasta i regionu : Tom II Czasy rozbiorów i Drugiej Rzeczypospolitej, t. 2, Rzeszów: RSW Prasa-Książka-Ruch Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 100-102, ISBN 83-03-00050-0.
- ↑ Kantoria Centrum Wypoczynku i Rekreacji w Tarnowie [online], TARNÓW - Polski Biegun Ciepła [dostęp 2022-05-05] (pol.).
- ↑ Centrum Wypoczynku i Rekreacji „KANTORIA” – Tarnowski Ośrodek Sportu i Rekreacji [online] [dostęp 2022-07-10] (pol.).