Wikipedia

Stefan Friedmann

aktor polski, satyryk
(Przekierowano z Stefan Friedman)

Stefan Andrzej Friedmann (ur. 2 września 1941 w Krakowie) – polski aktor teatralny, filmowy i radiowy, satyryk, prezenter telewizyjny.

Stefan Friedmann
Ilustracja
Foto: Paweł Matyka (2009)
Data i miejsce urodzenia

2 września 1941
Kraków

Zawód

aktor filmowy i teatralny, satyryk, prezenter TV

Lata aktywności

od 1955

Zespół artystyczny
Och-Teatr
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Zainteresował się aktorstwem po obejrzeniu spektaklu Syn pułku wystawianym w Teatrze Bagatela w Krakowie[1]. W 1951, mając dziewięć lat, wystąpił u boku ojca, Mariana Friedmanna, oraz Witolda Sadowego w spektaklu Milionowe jajko wystawianym w Teatrze Nowym w Warszawie[2]. Uczęszczał do VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie[3], został jednak wyrzucony ze szkoły po dziewiątej klasie przez złe oceny z matematyki[4]. Maturę zdał w XXXIV Liceum im. gen. Karola Świerczewskiego „Waltera” w Warszawie[5].

W 1953 wystąpił jako pacholę w słuchowisku Antoniego Malczewskiego Maria (reż. Jerzy Kierst) w Teatrze Poezji Polskiego Radia[6]. Następnie wystąpił w kolejnych słuchowiskach, m.in. jako Staś Tarkowski w dwuczęściowym W pustyni i w puszczy oraz Nemeczek w Chłopcach z Placu Broni, a także w wielu audycjach Błękitna Sztafeta[7]. Zagrał także kolejne role teatralne, m.in. Jędrka w Placówce i syna w Samotności[8]. W 1956 zaczął występować jako Eugeniusz „Gienek” Matysiak w serialu radiowym Matysiakowie, co zapewniło mu rozpoznawalność w Polsce[9].

Jako aktor filmowy zadebiutował niewielką rolą w Godzinach nadziei (1955)[10]. Do końca lat 50. zagrał jeszcze kilka ról filmowych, m.in. konika pod kinem w Kaloszach szczęścia (1958) oraz Andrzeja, głównego bohatera Miejsca na ziemi (1959)[11]. Brał także udział w zdjęciach próbnych do ekranizacji powieści Kornela Makuszyńskiego Szatan z siódmej klasy[12]. W latach 60. zaczął występować w kabarecie, najpierw udzielał się w Psie Cynickim, a następnie w Kabarecie „Hybrydy” Jana Pietrzaka (z zespołem otrzymał nagrodę podczas Festiwalu Teatrów Studenckich w Stambule za spektakl Czapa, czyli śmierć na raty) i gościnnie w STS-ie (z grupą odbył trasę po ZSRR), a także prowadził kabaret autorów Na Pięterku[13]. Kontynuował także karierę filmową, zagrał m.in. tytułowego bohatera filmu dyplomowego Krzysztofa Zanussiego Holden (1961)[14], Maćka w Rannym w lesie (1963), polskiego partyzanta w Nocy generałów (1966), tytułową rolę w Pavoncello (1967) i plutonowego w Jarzębinie czerwonej (1969)[15]. Zagrał także epizodyczne role w serialach: Stawka większa niż życie, Tajemnica zamku Edelsberg i Lalka[16]. Występował również w spektaklach Teatru Telewizji: Żywy trup, Czwórka przyjaciół z ulicy Cichej, Dwunastu, Godzina szczytu i Rewizor, a także w telewizyjnych programach Olgi Lipińskiej: Gallux Show i Studio Gama oraz w programach satyrycznych emitowanych na TVP1: Bajka dla dorosłych i Magic Show (ten został w 1979 wyróżniony Grand Prix Międzynarodowego Konkursu Programów Telewizyjnych w Sopocie)[17]. Współpracował też jako aktor z Teatrem Sensacji „Kobra”[16]. W tym okresie podjął również naukę w studium nauczycielskim, w którym uczył się m.in. z Markiem Perepeczką[18].

 
Jonasz Kofta i Stefan Friedmann podczas nagrywania audycji radiowej

W latach 1968–1974 był etatowym aktorem Teatru Współczesnego w Warszawie[19]. Przez siedem sezonów spędzonych w tym teatrze zagrał m.in. w sztukach: Wielki człowiek do małych interesów, Potęga ciemności, Macbett, Po górach, po chmurach i Król jeleń[20]. W 1971 zdał aktorski egzamin eksternistyczny na aktora dramatycznego[21]. Na początku lat 70. wraz z Jonaszem Koftą stworzył radiowy duet satyrycznokomediowy, który tworzył cykle dla Programu Trzeciego Polskiego Radia: Dialogi na cztery nogi (emitowany w magazynie Ilustrowany Tygodnik Rozrywkowy w latach 1970–1974) i Fachowcy (emitowany w Ilustrowanym Magazynie Autorów w latach 1974–1976)[22]. Był również lektorem trójkowego cyklu Ahoj przygodo![23]. Poza tym w latach 70. napisał tekst piosenki „Rosołek”, którą nagrał Jan Ptaszyn Wróblewski i zespół Alibabki, a także utwór „Tango z wodą w ustach” dla Mariana Kociniaka[24]. W 1973 podłożył głos Jerzemu Stuhrowi w filmie Przyjęcie na dziesięć osób plus trzy (1980)[16]. Poza tym zagrał Sulisława, sługę Kazimierza Wielkiego, w filmie z 1976 o polskim władcy[25]. Napisał także scenariusz do serialu Między nami Polakami (1977–1980)[26][27].

Wiosną 1980 wraz z innymi artystami odbył swoją pierwszą trasę po Stanach Zjednoczonych z programem kabaretowo-rewiowym Gwiazdy, których jeszcze nie znacie[28]. W trakcie pobytu USA dorabiał, pracując w ekipie ogrodniczej w Long Island[29]. We wrześniu 1980 przedpremierę miał jego autorski spektakl Fachowcy, czyli po prostu robota. Opera za trzy pięćdziesiąt inspirowany audycją, którą współtworzył z Jonaszem Koftą w latach 70. dla radiowej Trójki[30]. W grudniu 1981 porzucił rolę w Matysiakach w ramach bojkotu mediów publicznych po wprowadzeniu stanu wojennego[31]. W 1983 ukończył kurs gastronomiczny na Stołecznym Uniwersytecie Robotniczym ZSMP w Warszawie i zagrał detektywa Piekarskiego w Szkatułce z Hongkongu[32]. W 1984 napisał scenariusz spektaklu teatralnego Przygody podróżnika Pipsa oraz jego przyjaciół: papugi Terefery i psa Klipsa, który został wyreżyserowany przez Tomasza Grochoczyńskiego i premierowo wystawiony w Teatrze Komedia w Warszawie[33][34]. W tym okresie premierę w Teatrze Muzycznym w Gdyni miały dwie sztuki, do których współtworzył libretto: Drugie Wejście Smoka, czyli Franek Kimono Story (1984) i Czarna dziura, czyli Gwiezdne Love Story (1985)[35][36][37]. W 1987 premierę w Teatrze Komedia w Warszawie miała kolejna sztuka autorstwa Friedmanna, W naszym domu straszy[38][39]. Następnie zagrał tytułową rolę w siedmioodcinkowym serialu TVP Na kłopoty… Bednarski (1988)[40][41]. Po zakończeniu komunizmu w 1989 odbył trasę koncertową po USA i Kanadzie z programem Zmiana warty, który prezentował z Krzysztofem Jaroszyńskim dla tamtejszej Polonii[42].

W 1991 bezskutecznie kandydował do Sejmu z listy Polskiej Partii Przyjaciół Piwa. Od lat 90. do 2001 prowadził w Programie Trzecim PR autorski magazyn Korek[43][40]. Współtworzył również audycję ZSYP w Programie Pierwszym Polskiego Radia do końca jej nadawania w 2009. W 1991 wraz z Krzysztofem Jaroszyńskim prezentował humorystyczne quizy dla finalistek wyborów Miss Polski[44][45]. W 1992 wystąpił z utworem „Cienki Bolek” na 29. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[46]. W 1994 współprowadził program TVP1 Magazynio z Krzysztofem Jaroszyńskim, z którym napisał również scenariusz serialu Z pianką czy bez (1997) dla Polsatu[47]. Pod koniec lat 90. prowadził telezakupy z TV Marketu w Polsacie[48]. Zaczął także pisać felietony do „Tele Tygodnia” pt. „Krzywym okiem obejrzał Stefan Friedmann”, które w 2006 zostały opublikowane w formie książki; współpracę z czasopismem zakończył w 2019[49]. W latach 2001–2002 prowadził teleturniej Poszukiwacze skarbów na TVP1[50]. W 2003 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[51]. W 2007–2008 prowadził program Najgorszy polski kierowca (później przemianowany na Nie-dzielny kierowca), który był emitowany na TV Puls[52][53].

W 2008 zadebiutował jako reżyser teatralny, przygotował m.in. spektakle dla Teatru Bajka w Warszawie: Dzikie żądze, Zamknij oczy i myśl o Anglii oraz Seks, metro i mp3[40][54]. Od 2008 współpracuje jako reżyser w Teatrze Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, w którym wystawił spektakle: Mayday 1 i 2, Weekend z kochankiem, Kochane pieniążki, Nic nie gra, Szalone nożyczki, Dzikie żądze oraz Zamknij oczy i myśl o Anglii[55]. Od 2012 występuje w roli Bobby’ego Franklyna w spektaklu Mayday (reż. Krystyna Janda) w Och-Teatrze w Warszawie[56][57].

Zagrał w teledyskach do utworów: „Będzie dobrze dzieciak” (2000) zespołu Molesta Ewenement, „W aucie” (2008) zespołu TPWC[a] i „Wezmę cię” (2013) grupy Poparzeni Kawą Trzy[59][60]. Wystąpił w telewizyjnych spotach reklamowych producenta farb Ekonowinka oraz zestawów satelitarnych marki Porion[61].

W 2011 wydał książkę dla dzieci pt. „Przygody podróżnika Pipsa oraz jego przyjaciół: papugi Terefery i psa Klipsa” inspirowaną spektaklem, do którego scenariusz napisał w latach 80[62]. Udzielił wywiadu Soni Ross na potrzeby jej książki pt. „Tata” (2012)[b][63]. W 2018 dołączył do obsady serialu M jak miłość w roli Józefa Modrego, adoratora Barbary Mostowiak[64][65]. W maju 2023 nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka wydał książkę autobiograficzną pt. „70 lat mojego dzieciństwa, czyli niech pan powie coś wesołego”[66].

Życie prywatne edytuj

Syn aktora Mariana Friedmanna (1917–1983) i suflerki Haliny[c] z domu Bialik (1921–2010)[68]. Jego przodek ze strony ojca, Szymon Karol Friedmann, był austriackim oficerem, który brał udział w trzecim rozbiorze Polski[69]. Dalsza rodzina jego żony jest spowinowacona z aktorem Cezarym Pazurą[70][71].

7 września 1968 ożenił się z Krystyną Wiśniewską[72]. Mieszkają w Łosiu[73]. Mają dwóch synów: Filipa (ur. 1973) i Wojciecha, oraz czterech wnuków: Maxa, Szymona, Aleksa i Karola[74]. Jest ojcem chrzestnym reżysera Jana Holoubka[75].

Interesuje się piłką nożną. Należał do Reprezentacji Artystów Polskich oraz często grał podczas charytatywnych meczów aktorów przeciwko dziennikarzom[76][77].

Filmografia edytuj

Dubbing edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Jego syn Wojciech pod pseudonimem „Fred” był wykonawcą zwrotki w wersji teledyskowej piosenki[58].
  2. ↑ Wywiady udzielili także inni mężczyźni show-biznesu, m.in. Krzysztof Hołowczyc, Andrzej Grabowski, Tomasz Karolak, Michał Wiśniewski.
  3. ↑ Przy chrzcie otrzymała imię Helena, jednak posługiwała się imieniem Halina[67].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 36.
  2. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 47.
  3. ↑ Wiekowe liceum [online], wp.pl, 19 czerwca 2005 [dostęp 2020-11-18].
  4. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 54, 58.
  5. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 77, 82–83.
  6. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 60.
  7. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 61.
  8. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 62–63.
  9. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 65–69.
  10. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 79.
  11. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 76, 81.
  12. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 100.
  13. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 84–87, 91, 95–97, 219.
  14. ↑ https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=32735
  15. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 102, 144, 221–222.
  16. ↑ a b c Friedmann 2023 ↓, s. 224.
  17. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 223–224.
  18. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 110–114.
  19. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 27, 116.
  20. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 122–125.
  21. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 122, 214.
  22. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 148–169.
  23. ↑ https://www.polskieradio.pl/9,trojka/1706,rozrywka-w-trojce/
  24. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 172–174, 376–377.
  25. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 230–232.
  26. ↑ https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=428197
  27. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 321.
  28. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 233–236.
  29. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 239.
  30. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 248–252.
  31. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 243.
  32. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 245–246, 266.
  33. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 186–188.
  34. ↑ Przygody podróżnika Pipsa oraz jego przyjaciół..., [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-05-21].
  35. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 252–253.
  36. ↑ Drugie Wejście Smoka czyli Franek Kimono Story, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-05-25].
  37. ↑ Czarna dziura, czyli Gwiezdne Love Story, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2023-05-25].
  38. ↑ W naszym domu straszy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki). [dostęp 2023-05-21].
  39. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 190.
  40. ↑ a b c https://kultura.onet.pl/film/wywiady-i-artykuly/stefan-friedmann-jeszcze-nie-przekwitam/ds4h85g
  41. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 266–269.
  42. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 259.
  43. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 170, 297–300.
  44. ↑ https://www.tygodnikprzeglad.pl/miss-na-wyrazne-zadanie/
  45. ↑ https://www.zarchiwummiss.eu/polskie-mrs/177-mrs-polonia-1991
  46. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 218.
  47. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 255, 262.
  48. ↑ Katarzyna Pawlicka, Szczęście na telefon: historia polskich telezakupów [online], Onet.pl, 29 stycznia 2016 [dostęp 2018-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-30].
  49. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 310–317.
  50. ↑ https://archiwum.rp.pl/artykul/353099-O-nich-sie-mowi.html
  51. ↑ M.P. z 2004 r. nr 6, poz. 107
  52. ↑ https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/najgorszy-polski-kierowca-polepszyl-wyniki-pulsu
  53. ↑ https://media2.pl/media/38903-Nie-dzielny-kierowca-w-TV-Puls.html
  54. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 301–304.
  55. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 328–333.
  56. ↑ https://ochteatr.com.pl/event-data/1362/mayday
  57. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 269.
  58. ↑ Sokół i Pono. wywiadowcy.pl. [dostęp 2014-07-25].
  59. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 334–336.
  60. ↑ Poparzeni Kawą Trzy – Wezmę Cię.. eska.pl. [dostęp 2014-02-07].
  61. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 336.
  62. ↑ https://ksiazki.wp.pl/przygody-podroznika-pipsa-i-jego-przyjaciol-papugi-terefery-i-psa-klipsa-6147971510236801c
  63. ↑ Dzień ojca: współczesny tata godzi role. polskieradio.pl, 21 czerwca 2012. [dostęp 2016-01-07].
  64. ↑ https://kultura.onet.pl/film/wiadomosci/m-jak-milosc-nowa-milosc-w-zyciu-barbary-mostowiak/v9xx7yv
  65. ↑ https://kultura.onet.pl/film/wiadomosci/m-jak-milosc-teresa-lipowska-z-nowym-watkiem-w-serialu/4fvpn5s
  66. ↑ https://www.onet.pl/kultura/proszynski-i-s-ka/siedemdziesiat-lat-mojego-dziecinstwa-autobiografia-stefana-friedmanna/jr3hc4m,30bc1058
  67. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 15.
  68. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 13–15, 44.
  69. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 13, 20.
  70. ↑ Cezary Pazura. Dlaczego nie zagrałem w „Miodowych latach”?, YouTube.
  71. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 257.
  72. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 131.
  73. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 322–327.
  74. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 13, 196, 342.
  75. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 358.
  76. ↑ Friedmann 2023 ↓, s. 194, 201–210.
  77. ↑ https://www.rybnik.com.pl/wiadomosci,przyjedzie-reprezentacja-artystow-polskich,wia5-3270-11753.html

Bibliografia edytuj

  • Stefan Friedmann: 70 lat mojego dzieciństwa, czyli niech pan powie coś wesołego. Prószyński i S-ka, 2023. ISBN 978-83-8295-346-6.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stefan_Friedmann&oldid=72018144”