Stefan Jaracz

Stefan Jaracz (ur. 24 grudnia 1883 w Żukowicach Starych koło Tarnowa, zm. 11 sierpnia 1945 w Otwocku) – polski aktor teatralny i filmowy, pisarz, publicysta; założyciel i dyrektor teatru Ateneum w Warszawie.

Stefan Jaracz
Stefan Jaracz w latach 30.
Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1883 Stare Żukowice
Data i miejsce śmierci	11 sierpnia 1945 Otwock
Zawód	aktor
Odznaczenia

„Fotel Jaracza” w Galerii Wielkich Łodzian

Pomnik z popiersiem Jaracza w Olsztynie

Grób Stefana Jaracza, Stare Powązki

Spis treści

Życiorys

Ukończył szkołę podstawową w Tarnowie oraz gimnazjum w Jaśle, po czym studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Za czasów gimnazjum udzielał się w konspiracyjnej akademickiej organizacji postępowej „Promieniści”. Wraz z Marianem Kukielem i Karolem Radkiem współtworzył koło tarnowskie.

Po studiach występował w teatrach w Krakowie, Poznaniu, Łodzi, a ostatecznie w Warszawie. Specjalizował się w tworzeniu postaci „z ludu”. Najprostszymi środkami opartymi na naturalistycznej metodzie mistrza Kazimierza Kamińskiego ukazywał złożoną psychikę człowieka. Do pamiętnych jego ról należą m.in. tytułowe w Judaszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Szczęściu Frania Perzyńskiego, a także jako Grzegorz Dyndała Moliera, Smugoń w Przepióreczce Żeromskiego, Rejent w Zemście Fredry, czy Kaliban w Burzy Szekspira.

Od wczesnej młodości przyjaźnił się z Juliuszem Osterwą. Pracowali wspólnie w teatrach Krakowa i Poznania. Dzielili również mieszkanie. Dyrektor Osterwa zaprosił go do zespołu Reduty, a później także Teatru Narodowego. Współpraca z Jaraczem nieraz okazywała się kłopotliwa ze względu na chorobę alkoholową, do której z żalem przyznał się w ostatnich pismach z lat 40.

W czasie okupacji niemieckiej związał się z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia. Po wykonaniu w marcu 1941 wyroku sądu Polski Podziemnej na Igo Symie został aresztowany przez Gestapo. Osadzony na Pawiaku. 4 kwietnia 1941 wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Został zwolniony po licznych interwencjach 15 maja 1941 roku.

Zmarł na gruźlicę gardła, która ujawniła się po jego pobycie w obozie. Został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego.

Uważany za jednego z największych aktorów polskich i współtwórcę nowoczesnej sztuki aktorskiej. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930).

Patron Klubu Kibica AZS-u Olsztyn.

Filmografia

• Bóg wojny (1914) jako Napoleon Bonaparte
• Cud nad Wisłą (1921)
• Śmierć za życie. Symfonia ludzkości (1924)
• Przedwiośnie (1928)
• Ponad śnieg (1929)
• Księżna Łowicka (1932)
• Młody las (1934) jako profesor, ojciec Stefana
• Kocha, lubi, szanuje (1934)
• Jego wielka miłość (1936)
• Róża (1936) jako Oset
• Pan Twardowski (1936) jako mistrz Maciej, alchemik

Rodzina

• Jego córką była Anna Jaraczówna, również znana aktorka.
• Jego prawnukiem jest Mikołaj Radwan, aktor dziecięcy, znany głównie z głównej roli w serialu Tata, a Marcin powiedział.

Teatry im. S. Jaracza

• 

  Budynek Teatru im. S. Jaracza w Łodzi

• 

  Budynek Teatru im. S. Jaracza w Olsztynie

• 

  Wejście do budynku Teatr Ateneum im. S. Jaracza w Warszawie

• 

  Teatr im. Stefana Jaracza w Otwocku (zdjęcie nieaktualne - teatr wyremontowany i na nowo otwarty w 2016 roku, brak dostępnych zdjęć https://teatr.otwock.pl/strona-glowna)

Linki zewnętrzne

• Stefan Jaracz w serwisie Encyklopedia teatru polskiego. Zawiera biogram ze Słownika biograficznego teatru polskiego, uzupełnienia bibliograficzne, audycję z cyklu „Mówiona encyklopedia teatru polskiego”. Data dostępu: 06-07-2019.
• Stefan Jaracz w bazie filmpolski.pl
• Stefan Jaracz w bazie IMDb (ang.)
• Stefan Jaracz w bazie Filmweb
• Tekst Stefana Jaracza
• Stefan Jaracz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Stefan Jaracz w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”