Stefan z Permu

Stefan, imię świeckie Stiepan (ur. ok. 1340 w Wielkim Ustiugu, zm. 26 kwietnia 1396 w Moskwie) – prawosławny mnich, misjonarz i autor przekładów tekstów liturgicznych na język zyriański, twórca alfabetu staropermskiego, apostoł ludów permskich. Święty Cerkwi prawosławnej i Kościoła katolickiego.

Stefan

Стефан

Stiepan
Biskup permski
Ikona Stefana z Permu (pocz. XX wieku)
Data i miejsce urodzenia	ok. 1340 Wielki Ustiug
Data i miejsce śmierci	26 kwietnia 1396 Moskwa
Biskup permski
Okres sprawowania	1384–1396
Wyznanie	prawosławie
Kościół	Patriarchat Konstantynopolitański
Śluby zakonne	ok. 1365
Diakonat	ok. 1370
Prezbiterat	1379
Chirotonia biskupia	1384

Święty
Stefan z Permu

Biskup
Czczony przez	Cerkiew prawosławną, Kościół katolicki
Kanonizacja	1549 przez Paweł III

Życiorys

Podstawowym źródłem dotyczącym postaci Stefana jest jego żywot spisany przez mnicha Epifaniusza Mądrego na krótko po jego śmierci.

Przyszły święty pochodził z rosyjskiej rodziny z Wielkiego Ustiuga, chociaż jeszcze w dzieciństwie nauczył się najprawdopodobniej również języka zyriańskiego. W dzieciństwie nauczył się czytać i pisać, pełnił w miejscowej cerkwi funkcję kanonarchy. Wieczyste śluby mnisze złożył najpóźniej w wieku 25 lat w monasterze św. Grzegorza Teologa w Rostowie. Przy postrzyżynach nie otrzymał nowego imienia zakonnego. Monaster św. Grzegorza gromadził wykształconych mnichów i późniejszy misjonarz mógł nauczyć się w nim płynnie języka greckiego. Zajmował się przepisywaniem ksiąg, a prawdopodobnie także ikonopisaniem. W ciągu pierwszy lat spędzonych w klasztorze został wyświęcony na diakona. W 1379 przyjął natomiast święcenia kapłańskie z rąk locum tenens metropolii kołomieńskiej biskupa Gerazyma. W tym samym roku rozpoczął działalność duszpasterską wśród pogańskich Zyrian. Swoją misję rozpoczął w Kotłasie, następnie wędrował po całej ziemi permskiej. W Ust'-Wym ściął czczoną przez miejscową ludność brzozę, a z jej pnia wykonał ołtarz cerkwi Świętych Archaniołów. Według żywota publicznie udowodnił fałszywość nauk miejscowego maga Pamy, który po starciu z nim musiał opuścić Perm. Po pięciu latach pracy misyjnej Stefan udał się do metropolity włodzimierskiego i suzdalskiego Pimena z prośbą o wyświęcenie biskupa i erygowanie eparchii na ziemi permskiej. Pimen wyświęcił na biskupa samego Stefana. Biskup permski otrzymał od wielkiego księcia Dymitra Dońskiego część jego dochodów z ziemi permskiej oraz inne przywileje. W miarę postępów chrystianizacji ziemi permskiej biskup Stefan organizował na jej terenie sieć szkół, kontynuował prace nad przekładami prawosławnych tekstów liturgicznych na język zyriański, otwierał domy dla starców i pielgrzymów, utworzył trzy monastery (Świętych Archaniołów w Ust'-Wym, Świętych Archaniołów w Jariensku, Przemienienia Pańskiego oraz św. Stefana w okolicach Ust'-Sysolska). Bronił rdzennej ludności ziemi permskiej przed napadami rabunkowymi nowogrodzian i wiatczan, przeciwstawiał się niekorzystnym dla niej posunięciom administracji moskiewskiej oraz miejscowym rozbójnikom. W 1386 Stefan udał się do Nowogrodu, aby prosić o powstrzymanie się od najazdów na ziemie zamieszkiwane przez Zyrian. W czasie klęski głodu na ziemi permskiej rozdawał prywatne zapasy i zasoby głodującym, organizował dla nich transporty żywności. W 1391 Stefan mógł brać udział w soborze biskupów ruskich pod przewodnictwem metropolity Cypriana, w czasie którego z urzędu biskupa twerskiego usunięty został Eutymiusz, zaś chirotonię biskupią przyjął jego następca Arseniusz. W 1396 po raz drugi udał się do Moskwy, jednak na krótko po przybyciu do miasta zachorował i zmarł. Został pochowany w soborze Przemienienia Pańskiego (Zbawiciela w Borze) w obrębie moskiewskiego Kremla.

Upamiętnienie i kult

Kult Stefana rozpowszechnił się w Rosyjskim Kościele Prawosławnym w XVII w. Dniem jego wspomnienia była rocznica śmierci. Pierwsze nabożeństwo do świętego jest jednak znacznie starsze, zostało opracowane przez Pachomiusza Serba już w 1472. Według tradycji relikwie Stefana z Permu były wystawione na widok publiczny aż do zajęcia przez Polaków Moskwy, wtedy zostały zakryte. Obok raki z relikwiami eksponowany był żezł biskupi duchownego. Gdy Polacy zajęli Kreml, polski hetman Jan Karol Chodkiewicz wysłał żezł do monasteru w Supraślu. Obiekt pozostawał tam do 1849, gdy Świątobliwy Synod Rządzący nakazał przesłanie go do Permu.

Pomimo swojego prawosławnego wyznania wspominany jest jako święty w nowym martyrologium rzymskim w dniu 26 kwietnia.

Stefan z Permu jest bohaterem wielu legend i opowieści ludowych znanych na ziemi permskiej.

Pomnik biskupa w 2013 wzniesiono w Syktywkarze.