Stefan Piotrowski
Stefan Leon Piotrowski (Ginwiłł-Piotrowski) (ur. 11 kwietnia 1910 w Krakowie, zm. 17 stycznia 1985 w Warszawie) – astronom, współtwórca warszawskiej szkoły astronomicznej.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11 kwietnia 1910 |
| Data i miejsce śmierci |
17 stycznia 1985 |
| profesor nauk astronomicznych | |
| Specjalność: astrofizyka | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1938 – astronomia |
| Habilitacja |
1954 (prof. nadzw.) – astronomia |
| Profesura |
1962 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członek rzeczywisty |
| Funkcja Jednostka PAN |
Przewodniczący |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Obserwatorium |
Astronomiczne |
| Stanowisko |
asystent |
| Okres zatrudn. |
1933–1939 i 1945–1952 |
| Uczelnia | |
| Obserwatorium |
Astronomiczne |
| Stanowisko |
zast. prof., prof., prof. em. |
| Okres zatrudn. |
1952–1980 |
| Dziekan | |
| Wydział |
Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego |
| Okres spraw. |
1954–1959 |
| Dyrektor | |
| Obserwatorium |
Astronomicznego |
| Okres spraw. |
1975–1980 |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie Zygmunta (zm. 1938), dr. praw, adwokata, i Marii Gerard-Festenburg (zm. 1964)[1]. Maturę zdał w 1928 roku w krakowskim Gimnazjum św. Jacka[2].
Studia i początki pracy badawczej edytuj
Od roku 1928 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1932 roku uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie matematyki, a dwa lata później w zakresie astronomii. W marcu 1933 roku rozpoczął pracę nad wyznaczaniem minimów gwiazd zaćmieniowych w obserwatorium krakowskim i ta tematyka w 1938 roku zaowocowała rozprawą doktorską. Okres wojny spędził poza Krakowem, w rodzinnym majątku Zmiennica, ale po wojnie kontynuował pracę naukową, początkowo w Krakowie (w tym roczny staż na Uniwersytecie Harvarda w USA), a następnie od 1952 roku w Warszawie.
Działania edytuj
Po przeniesieniu się do Warszawy, Piotrowski podjął działania organizacyjne, przy tym skupiając wokół siebie grupę młodych adeptów astronomii. W 1955 roku zainicjował powstanie Zakładu Astronomii PAN, w 1953 roku założył kwartalnik Postępy Astronomii i przez wiele lat go redagował. W swojej pracy dydaktycznej w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego[3] kładł nacisk na konieczność prowadzenia badań naukowych na światowym poziomie i na współpracę międzynarodową. Jego uczniami byli Bohdan Paczyński i cała grupa dziś wybitnych, znanych w świecie astronomów polskich. Pełnił szereg funkcji, m.in. był dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego (1954–1959), zastępcą sekretarza Wydziału III PAN (1958–1971), współzałożycielem i kierownikiem Zakładu Astronomii PAN (1965–1973)[4]. Promował prowadzenie badań kosmicznych w Polsce, z jego inicjatywy powstał Komitet Badania i Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej PAN. W czerwcu 1968 roku wszedł w skład Komitetu Przygotowawczego obchodów 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika[5].
Był redaktorem popularnego miesięcznika „Urania” (1950–1954), założycielem i długoletnim redaktorem kwartalnika „Postępy Astronomii” (1953–1977)[4] oraz redaktorem „Astronomii Popularnej” (1967)[2].
Badania edytuj
Piotrowski był uznanym specjalistą w zakresie wyznaczania orbit gwiazd zaćmieniowych oraz teorii transferu promieniowania w atmosferze gwiazdy. Prowadził bardzo dokładne obserwacje wizualne gwiazd zmiennych – z dokładnością nawet 0,04 mag[6]. Podejmował też szereg innych zagadnień, jak anizotropia ziaren pyłu międzygwiazdowego, czy problem transferu masy w układach podwójnych gwiazd. Był pionierem badań nad zagadnieniem zderzeń asteroid. W uznaniu zasług w pracy badawczej i organizacyjnej w 1962 roku został członkiem PAN.
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XIX B-płd-w połowie długości południowej krawędzi kwatery)[7].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Order Sztandaru Pracy II klasy[4]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[4]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[8]
Przypisy edytuj
- ↑ Stefan Leon Ginwiłł-Piotrowski h. Ślepowron (Korwin) M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-02-26].
- ↑ a b Jarosław Włodarczyk, Piotrowski Stefan (Ginwiłł-Piotrowski) [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-02-26] (pol.).
- ↑ Józef Smak, Andrzej Sołtan, Stefan Piotrowski 1910–1985, „Postępy Astronomii”, 1985 (1–2), s. 65–68.
- ↑ a b c d Józef I. Smak. W stulecie urodzin wielkiego astrofizyka Profesora Stefana Piotrowskiego (1910–1985). „Prace Komisji Historii Nauki PAU”. Tom XI, s. 139–148, 2012. Kraków: Polska Akademia Umiejętności. ISSN 2392-1749. [dostęp 2024-02-26].
- ↑ „Urania”, miesięcznik Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, nr 3, marzec 1969, str. 85
- ↑ Jerzy Kreiner, Henryk Brancewicz, Jerzy Michalski, Dyskusja po referacie T. Zbigniewa Dworaka „Kraków – centrum obserwacji gwiazd zaćmieniowych”, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności”, 5, 2003, s. 29–31, ISSN 1731-6715.
- ↑ Miejsca spoczynku osób związanych z Wydziałem Fizyki UW [dostęp 2024-02-26].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Literatura edytuj
- Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 753. ISBN 83-223-2073-6.
- Sylwetka Profesora Piotrowskiego. pta.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-22)].