Stefan Swieżawski
Stefan Swieżawski (ur. 10 lutego 1907 w Hołubiu, zm. 18 maja 2004 w Konstancinie-Jeziornie) – polski historyk filozofii, autor ponad 250 prac naukowych, w tym Dziejów filozofii europejskiej w XV wieku, najobszerniejszego dzieła w literaturze światowej poświęconego filozofii tego okresu.
![]() Stefan Swieżawski (1968) | |
Data i miejsce urodzenia |
10 lutego 1907 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
18 maja 2004 |
profesor nauk filozoficznych | |
Specjalność: historia filozofii | |
Doktorat |
1932 |
Habilitacja | |
Profesura |
1956 |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |

Formacja duchowa
edytujSwieżawski pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej. W latach 1925–1932 studiował filozofię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, w słynnej szkole lwowsko-warszawskiej, założonej przez Kazimierza Twardowskiego. Choć nie należał do najbliższego kręgu jego uczniów, wiele wyniósł z metodologii tej szkoły. W 1929 uzyskał absolutorium i dalszą naukę kontynuował w Paryżu. Pracę doktorską, pisaną pod kierunkiem Kazimierza Ajdukiewicza, obronił w roku 1932 na UJK we Lwowie.
Na duchowy rozwój Stefana Swieżawskiego znaczny wpływ wywarło Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”, założone w 1919, którego prezesem był w roku akademickim 1927/1928. Z szeregów Odrodzenia wyszedł cały zastęp polskich intelektualistów, czerpiących z chrześcijaństwa inspirację dla swojej obecności w życiu społeczno-kulturowym, m.in. Jerzy Turowicz, Antoni Gołubiew, Karol Górski, Stanisław Stomma, Henryk Mosing, Tadeusz Fedorowicz, Aleksander Fedorowicz.
Po doktoracie rozpoczął pracę na Uniwersytecie Poznańskim.
Życie prywatne
edytujW grudniu 1932 roku poznał hrabiankę Marię Stadnicką z Nawojowej, z którą 1 lipca 1933 roku wziął ślub[1]. Mieli dwie córki: Helenę (1934–2019)[2][3] i Marię (1936–2010)[1].
Praca naukowa
edytujPóźniej (co najmniej od roku akademickiego 1935/1936) pracował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, jako starszy asystent w oddziale II (kierowanym przez prof. Romana Ingardena) Zakładu Filozoficznego Wydziału Humanistycznego. Podczas okupacji wykładał na tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich (konspiracyjna nazwa Uniwersytetu Poznańskiego) i pracował nad habilitacją, którą obronił na UAM w 1946. W tym samym roku został profesorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego[4]. W latach 1948 do 1978 był tam kierownikiem Katedry Historii Filozofii Średniowiecznej i Nowożytnej[4]. W 1967 roku został profesorem zwyczajnym[4].
Oprócz KUL-u wykładał również na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, zapraszany był także na uczelnie zagraniczne: Sorbonę, Collège de France i uniwersytety we Włoszech. Był współpracownikiem Étienne Gilsona i Jacques'a Maritaina, przedstawicieli tomizmu egzystencjalnego.
Swieżawskiego interesowała przede wszystkim problematyka XIII-wiecznej myśli metafizycznej i antropologicznej, w szczególności zaś prace św. Tomasza. W latach 1974–1990 pisał swoje ośmiotomowe opus magnum: Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku.
Był aktywnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i współzałożycielem Ośrodka Badań nad Filozofią Średniowieczną w PAN-ie.
Był silnie związany ze środowiskami katolickimi skupionymi wokół Tygodnika Powszechnego i Znaku. Jako jedyny świecki audytor z krajów Europy Wschodniej brał udział w obradach II Soboru Watykańskiego[5]. Był również przyjacielem Jana Pawła II.
W 1983 otrzymał Nagrodę im. Księdza Idziego Radziszewskiego Towarzystwa Naukowego KUL za rok 1982, za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego.
W 1997 w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej odznaczony został przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego[6]. W 2004 został pośmiertnie odznaczony Orderem Ecce Homo.
W 2001 przyznano mu Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za książkę Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. Otrzymał też tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1989).
Pod koniec życia wraz z żoną postanowili przekazać cały swój dobytek wnukom i przeprowadzić się do prowadzonego przez Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP ośrodka opieki „Tabita” w Konstancinie. Jego żona zmarła w listopadzie 2003 (a więc kilka miesięcy po 70. rocznicy ich ślubu), Swieżawski przeżył ją jedynie o kilka miesięcy. Był tercjarzem dominikańskim i, zgodnie ze swoją wolą oraz tradycją członków Zakonu, został pochowany w habicie. Wcześniej, od lat 40. do 60. XX wieku, małżeństwo prowadziło dom otwarty. W mieszkaniu przy ulicy Krupniczej 18 w Krakowie regularnie spotykali się intelektualiści polscy i zagraniczni, m.in. bywali tam: Karol Wojtyła, Władysław Tatarkiewicz, Przemysław Mroczkowski, Jerzy Turowicz, Andrzej Półtawski, Wanda Półtawska, Stefan Wilkanowicz, Antoni Gołubiew, Hanna Malewska, czy Emmanuel Mounier[7].
W PRL informacje na temat Stefana Swieżawskiego podlegały cenzurze. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[8]. W 1977 roku jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób pod szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 7 stycznia 1977 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów wymieniały jego nazwisko z adnotacją: "Wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu (prasa codzienna, radio, TV, tygodniki społeczno-polityczne) niżej wymienionych osób należy sygnalizować kierownictwu GUKPPiW". Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach itp[9].
Dzieła Stefana Swieżawskiego (wybrane)
edytuj- Zagadnienie historii filozofii
- Alfabet duchowy
- Między średniowieczem a czasami nowymi
- Traktat o człowieku (Summa teologii 1, 75–89)
- Święty Tomasz na nowo odczytany
- Dzieje europejskiej filozofii klasycznej
- Lampa wiary
- Byt
- Człowiek średniowieczny
- Kontemplacja i zdradzony świat: Tomasz Królak
- L'univers la philosophie de la nature au XVe siècle en Europe
- Studia z myśli późnego średniowiecza
- Dobro i tajemnica
- Istnienie i tajemnica
- Człowiek i tajemnica
- Rozum i tajemnica
- Owoce życia
- W nowej rzeczywistości 1945–1965
- Eklezjologia późnośredniowieczna na rozdrożu
- Wielki przełom
- U źródeł nowożytnej etyki
- Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku (tomy I – VIII), adaptację przygotował M. Prokopowicz, pt. Histoire de la philosophie européenne au XVe siècle
- Przebłyski nadchodzącej epoki
- Prawda i tajemnica
Przypisy
edytuj- ↑ a b Maria Helena hr. Stadnicka ze Stadnik h. Drużyna [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2025-03-07] .
- ↑ Helena Swieżawska h. Kuszaba (Paprzyca) [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2025-03-07] .
- ↑ Nie żyje matka aktora "Korony królów". Należała do znanej rodziny [online], www.se.pl [dostęp 2025-03-07] .
- ↑ a b c Stefan Swieżawski [online], Lubelska Szkoła Filozoficzna [dostęp 2019-07-14] (pol.).
- ↑ B. Bejze: Sobór Watykański II. W: Z. Pawlak (red.): Katolicyzm A-Z. Wyd. III. Łódź: 1989, s. 420. ISBN 83-850-22-03-1.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 55, poz. 519
- ↑ zbior., O Hannie Malewskiej, w: Znak, nr 379/1986, s. 24
- ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
- ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 139.
Bibliografia
edytuj- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015. ISBN 978-83-61344-70-4.
Linki zewnętrzne
edytuj- Rozmowy ze Stefanem Swieżawskim
- Fundacja na rzecz Nauki Polskiej – prof. Stefan Swieżawski. fnp.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-03)].
- Prof. zw. dr Stefan Swieżawski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-05-20] .
- Stefan Swieżawski, Autobiogram
- O pocieszeniu... (wywiad z profesorem Stefanem Swieżawskim)
- Potomkowie Sejmu Wielkiego