Stefania Horovitz

polska chemiczka

Stefania Horovitz (znana również jako Stephanie Horovitz, ur. 17 kwietnia 1887 w Warszawie, zmarła w 1942, w obozie zagłady w Treblince) – polsko-żydowska chemiczka, zainteresowana głównie chemią jądrową, związana z Uniwersytetem Wiedeńskim oraz Instytutem Radowym w Wiedniu, prowadziła pionierskie badania nad radioaktywnością oraz izotopami, eksperymentalnie potwierdziła istnienie izotopów[1][2][3][4].

Stefania Horovitz
Ilustracja
Stefania Horovitz w 1915 roku
Data i miejsce urodzenia

17 kwietnia 1887
Warszawa

Data i miejsce śmierci

1942
obóz zagłady w Treblince

doktor nauk chemicznych
Specjalność: chemia organiczna, chemia jądrowa
Alma Mater

Uniwersytet Wiedeński

Doktorat

10 czerwca 1914
Uniwersytet Wiedeński

Zatrudnienie
Instytut

Instytut Radowy w Wiedniu

Okres zatrudn.

od około 1913–1914

Rodzina edytuj

Najmłodsze lata spędziła w Warszawie. Była córką Leopolda Horowitza – malarza i portrecisty[5]. W 1890 roku (lub wedle innych źródeł w 1893 roku) jej rodzina przeprowadziła się do Wiednia, w związku z rozwojem kariery Leopolda Horowitza. Miała czwórkę starszego rodzeństwa[6]. Jej brat Armin, podobnie jak ojciec, interesował się sztuką i chciał zostać malarzem portrecistą. W 1897 roku rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu.

Stefania interesowała się chemią i rozpoczęła studia na Uniwersytecie Wiedeńskim. Kształciła się w trybie indywidualnym. W ciągu siedmiu lat ukończyła studia oraz studia doktoranckie z chemii organicznej[6].

Praca naukowa i odkrycia edytuj

10 czerwca 1914 roku Stefania Horovitz uzyskała tytuł doktora nauk chemicznych na Uniwersytecie Wiedeńskim[5].

W latach 1914–1916 pracowała naukowo w Instytucie Radowym w Wiedniu[5], którym kierował wówczas chemik Otton Hönigschmid, zainteresowany głównie masami atomowymi. Wysoko cenił prace Stefanii i ściśle współpracował z nią podczas późniejszych badań[4].

Kariera naukowa Stefanii Horovitz przypadała na lata intensywnych badań dotyczących radioaktywności, prowadzonych niezależnie na wielu uczelniach wyższych i w różnych instytutach naukowych. Wyniki pionierskich badań częstokroć stały ze sobą w sprzeczności i wymagały potwierdzenia oraz uporządkowania[1][3]. Szczególnie problematyczne okazywały się błędne doniesienia o rzekomych odkryciach nowych pierwiastków[1].

W 1913 roku brytyjski chemik Frederick Soddy sformułował hipotezę izotopów. Stał na stanowisku, że izotopy tego samego pierwiastka różnią się liczbą masową. Tym samym zakładał, że niektóre doniesienia o odkryciu nowego pierwiastka nie są prawdziwe, gdyż w istocie badacze opisują izotopy znanych już wcześniej pierwiastków[1].

W 1914 roku Stefania Horovitz podjęła badania mające na celu weryfikację hipotezy, jaką sformułował Frederick Soddy. Prowadziła je w Instytucie Radowym w Wiedniu, na próbkach ołowiu i uranu. Przeprowadzone przez nią analizy potwierdziły istnienie izotopów[1][3][4]. Horovitz dowiodła również, że rzekome odkrycie nowego pierwiastka (nazwanego jonem), ogłoszone wcześniej przez chemików Boltwooda i Hahna, wynikało z błędnej interpretacji wyników badań. Wykazała, że wspomniany pierwiastek nie istnieje, gdyż opisane przez poprzednich badaczy właściwości dotyczą izotopu toru[1][7][6].

W kolejnych latach Stefania Horovitz kontynuowała badania. Niektóre prowadziła wspólnie z Ottonem Hönigschmidem, kierownikiem Instytutu Radowego w Wiedniu. Ich praca pozwoliła na weryfikację wielu postawionych wcześniej hipotez naukowych oraz uporządkowanie dotychczasowych odkryć. W latach 1915 i 1916 Horovitz i Hönigschmid opublikowali wyniki swych eksperymentów w dwóch periodykach naukowych. Wkrótce z efektów ich badań korzystały inne instytuty i uczelnie wyższe[4].

Horovitz porównywano do Marii Curie-Skłodowskiej, ponieważ obie chemiczki pochodziły z Polski, urodziły się w Warszawie i miały podobne zainteresowania naukowe. Jej eksperymenty i analizy pozwoliły na sformułowanie podstawowych praw dotyczących izotopów, które dziś są powszechnie znane[7][4].

Dalsze życie edytuj

Podczas I wojny światowej zginęli rodzice Stefanii: Leopold i Róża (Rosa) Horovitz[6]. Ona sama, z powodu kłopotów osobistych i rodzinnych, porzuciła pracę naukową. Przez krótki czas mieszkała w Polsce, następnie wróciła do Wiednia. Zainteresowała się działalnością charytatywną i psychologią indywidualną. W 1924 roku, wspólnie z Alice Friedmann, otworzyła centrum edukacyjne dla dzieci sprawiających kłopoty wychowawcze i mających trudności w nauce[5][6].

Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej doświadczyła konsekwencji faszystowskich nastrojów w Austrii. Prowadzona przez nią placówka została w 1934 roku zamknięta przez władze[5]. W 1937 roku, z powodu coraz bardziej wrogiego stosunku do obywateli pochodzenia żydowskiego, zdecydowała się wyjechać z Wiednia. Zamieszkała z siostrą Zofią w Warszawie[5]. W tym mieście zastał je wybuch II wojny światowej.

Okoliczności śmierci edytuj

Wojenne losy Stefanii i jej siostry Zofii nie są dokładnie znane. Z dokumentu Instytutu Jad Waszem wynika, że Stefania zginęła w 1942 roku, w komorze gazowej obozu zagłady w Treblince[8]. Wcześniej przybywała w getcie warszawskim[8]. Z relacji świadków również wynika, że Stefania i jej siostra Zofia zginęły w Treblince, do której najprawdopodobniej zostały skierowane z getta[6].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f In their element: women of the periodic table | www.scienceinschool.org [online], www.scienceinschool.org [dostęp 2020-02-07].
  2. Tomasz Pospieszny, Nowa Alchemia. Historia Promieniotwórczości [online], www.mmsc.waw.pl [dostęp 2020-02-07].
  3. a b c Marelene F. Rayner-Canham, A Devotion to Their Science: Pioneer Women of Radioactivity, Geoffrey Rayner-Canham, Chemical Heritage Foundation, 1997.
  4. a b c d e Marelene F. Rayner-Canham, Women in Chemistry: Their Changing Roles from Alchemical Times to the Mid-twentieth Century, Geoffrey Rayner-Canham, 1998.
  5. a b c d e f Rudolf Werner Soukup, Robert Rosner, Scientific contributions of the first female chemists at the University of Vienna mirrored in publications in Chemical Monthly 1902–1919, „Monatshefte für Chemie – Chemical Monthly”, 150 (5), 2019, s. 961–974, DOI10.1007/s00706-019-02408-4, ISSN 1434-4475 [dostęp 2020-02-07] (ang.).
  6. a b c d e f Tomasz Pospieszny, Stefania Horovitz [online], Piękniejsza Strona Nauki [dostęp 2020-02-07].
  7. a b Tomasz Pospieszny, Maria Skłodowska-Curie i sukcesorki jej odkryć [online], Galaktyka Edukacji [dostęp 2020-02-07].
  8. a b Stefania Horovitz, [w:] The Central Database of Shoah Victims' Names [online], Jad Waszem [dostęp 2020-02-07].