Stella Zylbersztajn-Tzur
Stella Zylbersztajn-Tzur (ur. w 1925 roku w Łodzi) – ocalała z Holocaustu Polka[1] pochodzenia żydowskiego, która doprowadziła do nadania przez Jad Waszem odznaczenia „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” 23 Polakom. Przed wyjazdem z Polski i kilka lat w Izraelu była siostrą zakonną zakonu karmelitów. W Izraelu pracowała jako pielęgniarka, dziś jest działaczką społeczną.
 Stella Zylbersztajn-Tzur w Łosicach w 2015 roku | |
| Data i miejsce urodzenia |
1925 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
zakonnica, pielęgniarka, działaczka społeczna |
| Miejsce zamieszkania |
Hajfa, Izrael |
Życiorys edytuj
Urodziła się i dorastała w Łodzi uczęszczając do jednej z najdroższych szkół żeńskich – gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej, w której większość uczennic stanowiły Żydówki. Jej ojciec – Szulim był komunistą, W 1939 roku, jeszcze przed wybuchem wojny wyjechał do ZSRR, gdzie pracował jako aktywista i nauczyciel języka niemieckiego. Po przygotowaniu mieszkania w ZSRR Szuilim Zylbersztajn zamierzał sprowadzić rodzinę, czemu sprzeciwiała się matka Stelli – Haya. W pamiętnikach Stella wielokrotnie podkreśla polski patriotyzm matki, który był powodem częstych konfliktów między rodzicami. Ostatecznie plany przeprowadzenia się do ZSRR przekreśliła napaść Niemiec na Polskę i zablokowanie przez Wehrmacht ruchu kolejowego na wschód.
W grudniu 1939 roku obserwując nasilające się represje antysemickie matka Stelli jednak zdecydowała się na wyjazd do ZSRR. Kobiety docierają jednak tylko do pogranicznych wówczas Sarnak nad Bugiem. Następnie szukając schronienia przedostają się do Łosic, w których przed wojną wujek Stelli był karczmarzem. W wieku 15 lat Stella znalazła się w łosickim getcie. Udało jej się z niego uciec w dniu likwidacji – 22 sierpnia 1942 roku. Większość Żydów z łosickiego getta, w tym matka Stelli zostaje wymordowana w Treblince[2].
Wojnę przetrwała ukrywana przez dwadzieścia kilka polskich rodzin z Łosic i okolicznych wsi. Po wojnie przyjęła chrzest. Zdała maturę i w sierpniu 1948 roku[3] – wstąpiła do klasztoru karmelitanek bosych w Poznaniu. W zakonie spędziła 24 lata[4].
W roku 1969 obserwując nastroje antysemickie docierające również do środowisk zakonnych wyjechała do Izraela. Zamieszkała w Hajfie. Za porzucenie zakonu została z niego wykluczona. Wówczas rozpoczęła pracę jako pielęgniarka w domu opieki społecznej. Gdy po 1989 roku w Hajfie pojawiła się liczna emigracja z Polski, pomogła wielu Polakom znaleźć pracę. Co potwierdzają liczne relacje[5].
Do dziś mimo zaawansowanego wieku Stella Zylbersztajn-Tzur opiekuje się narkomanami, bezdomnymi i chorymi. Działa również w organizacji „Kobiety w czerni” jednoczącej kobiety izraelskie i palestyńskie[6]. Stella Zylbersztajn-Tzur nadal jest katoliczką, co podkreśla podczas licznych spotkań w Polsce[7].
Zasługi edytuj
Doprowadziła do przyznania odznaczenia Jad Waszem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” 23 Polakom, którzy jej pomagali w czasie wojny.
Pierwszymi Sprawiedliwymi Stelli zostali[8]:
– w 1981 roku:
- Aniela Kalicka
- Wacław Radzikowski
- Irena Romaniouk
- Ezechiel Romaniuk
- Halina Ługowska
- Zygmunt Ługowski
- Józefa Zdanowska
- Andrzej Zdanowscy
- Stanisław Zdanowski
- Rozalia Wielogórska
- Franciszek Wielgórski
- Józefa Ułasiuik
- Jan Ułasiuk
- Janina Mróz
- Stanisław Mróz
- Władysława Piotrowska
- Helena Kaźmierczak-Gruszka
- Lucyna Piechowicz
- Marian Piechowicz
- Józefa Radzikowska
- Józef Zbuccy
- Anna Radzikowska
– w 1994 roku:
- Wacława Jezierska
Upamiętnienie edytuj
W 2015 roku powstał film biograficzny w reżyserii Macieja Pawlickiego pod tytułem „Stella” W marcu 2016 roku w Pałacu Prezydenckim w Warszawie zorganizowano uroczysty jego pokaz z udziałem głównej bohaterki i Prezydenta RP Andrzeja Dudy[9][10].
Film „Stella” otrzymał nagrodę im. Janusza Krupskiego na VII Festiwalu Filmowym „Niepokorni Niezłomni Wyklęci” w Gdyni w 2015 roku[11].
Autobiografia edytuj
W 1994 nakładem „Oficyny Bibliofilów” ukazały się wspomnienia Zylbersztajn pod tytułem „A gdyby to było Wasze dziecko? ...: wspomnienia antysemitki w getcie, komunistki w klasztorze i uniwersalistki wśród Ludu Wybranego, Umiłowanego”[12][13].
Przypisy edytuj
- ↑ „CZUJĘ SIĘ POLKĄ” – NIEZWYKŁA HISTORIA STELLI ZYLBERSZTAJN-TZUR, TVP, [dostęp 2017-05-22].
- ↑ Stella Silberstein, born in Łódź in 1925, about herself and her family, Sztetl.org.pl, [dostęp = 2017-05-22].
- ↑ Stella w Łosicach, Łosice.info [dostęp 2017-05-22].
- ↑ Stella – znaczy gwiazda, Gosc.pl [dostęp = 2017-05-22].
- ↑ „Żeby czynić dobro, nie trzeba wiele”. Stella Zylbersztajn, kobieta niezwykła, Wirtualna Polska [dostęp 2017-05-22].
- ↑ Pokaz specjalny filmu „Stella” w Pałacu Prezydenckim, Prezydent.pl [dostęp = 2017-05-22].
- ↑ Oto jak Żydówka znalazła Boga i stała się katoliczką, Fronda.pl [dostęp 2017-05-22].
- ↑ Polscy sprawiedliwi, Sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2017-05-22].
- ↑ „Stella”. Specjalny pokaz w Pałacu Prezydenckim filmu o Polakach ratujących Żydówkę, Dziennik.pl [dotep 22-05-2017].
- ↑ Prezydent do Stelli Zylbersztajn-Tzur: dziękuję za świadectwo dobra, TVP Info [dostęp 2017-05-22].
- ↑ „Stella” wśród laureatów Nagrody im. Janusza Krupskiego na Festiwalu „Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci” w Gdyni, Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2017-05-23].
- ↑ A gdyby to było Wasze dziecko? ...: wspomnienia antysemitki w getcie, komunistki w klasztorze i uniwersalistki wśród Ludu Wybranego, Umiłowanego, Bialska Biblioteka Cyforowa [dostęp 2017-05-23].
- ↑ Poznajcie bliżej Stellę, Tygodnik Siedliecki [dostęp 2017-05-22].