Stephanie Louise Kwolek (ur. 31 lipca 1923 w New Kensington, zm. 18 czerwca 2014 w Wilmington)[1]amerykańska chemik polskiego pochodzenia. Stała na czele zespołu, który w 1965 roku wynalazł polimer, z którego wytwarzany jest kevlar[2].

Stephanie Kwolek
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

31 lipca 1923
New Kensington

Data i miejsce śmierci

18 czerwca 2014
Wilmington

Zawód, zajęcie

chemiczka

Życiorys edytuj

Jej rodzice, John (Jan) Kwolek i Nellie (Aniela) Zajdel Kwolek, pochodzili ze wsi Kombornia na Podkarpaciu[3] i wyemigrowali z Polski w wieku kilkunastu lat. Mała Stephanie uwielbiała bawić się tkaninami, marząc o zostaniu projektantką mody, z czasem jednak odkryła w sobie zamiłowanie do nauki. Ojciec, mający decydujący wpływ na rozwój zainteresowań naukowych młodej Stephanie, zmarł, kiedy miała ona 10 lat[4].

Stephanie uczyła się w katolickiej szkole w New Kensington, prowadzonej przez zakonnice. W 1946 ukończyła chemię na Margaret Morrison Carnegie College w Carnegie Mellon University w Pittsburghu. Następnie aspirowała do studiowania medycyny, lecz z powodu problemów materialnych zatrudniła się jako chemik eksperymentalny w firmie DuPont z myślą o zebraniu funduszy na studia. W DuPont specjalizowała się w niskotemperaturowych procesach tworzenia polikondensatów[4].

Stephanie zaczęła zajmować się środkami chemicznymi służącymi do produkcji nowych tkanin; włókna, które tworzyła, rzuciły wyzwanie utartym poglądom na zastosowanie materiałów odzieżowych. Po czasie perspektywa ukończenia studiów lekarskich wydała jej się dającą o wiele mniej możliwości niż praca w DuPont, która była dla niej bardzo satysfakcjonująca[4].

 
Stephanie Kwolek

DuPont dynamicznie się rozwijało. Firma produkowała materiały syntetyczne, które naśladowały właściwości substancji występujących w naturze (nić pajęcza stała się inspiracją do opracowania nylonu wynalezionego w latach trzydziestych XX wieku). W latach sześćdziesiątych DuPont poleciło Kwolek opracowanie materiału zastępującego stalowe wzmocnienia stosowane w oponach, z materiału lżejszego, ale równie wytrzymałego. Stephanie Kwolek zdecydowała się na stworzenie ciekłego polimeru poprzez połączenie dwóch polimerów o postaci krystalicznej. Wskutek ich połączenia powstała ciecz – substancja była nieprzejrzysta i o niskiej gęstości. Tak właśnie powstało włókno o nadzwyczajnej lekkości i wytrzymałości. Nigdy wcześniej nie udało się uzyskać go w warunkach laboratoryjnych. W ten sposób Stephanie Kwolek wynalazła kevlar w 1965[5] roku. Był pięciokrotnie wytrzymalszy od stali oraz dużo lżejszy. Kwolek stwierdziła: „Nigdy w życiu nie spodziewałabym się, że ten mały ciekły kryształ może się przekształcić w coś takiego”. Kevlar zaczęto stosować do produkcji wielu przedmiotów – od ognioodpornych rękawic po kombinezony astronautyczne, telefony komórkowe i kamizelki kuloodporne. Produkcja włókien w niskich temperaturach otworzyła całkiem nowy dział badań nad ciekłymi polimerami krystalicznymi[4].

Stephanie Kwolek za wynalezienie kevlaru, a także późniejszych syntetyków, takich jak lycra i spandex, otrzymała w 1999 roku nagrodę za całokształt dokonań: Lemelson-MIT Lifetime Achievement Award[4].

Była posiadaczką 28 patentów[6].

Nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. Jeremy Pearce, Stephanie L. Kwolek, Inventor of Kevlar, Is Dead at 90, nytimes.com, 20 czerwca 2014 [dostęp 2014-06-21] (ang.).
  2. Biogramy Słynnych Polaków i Osób Polskiego Pochodzenia. msz.gov.pl, 27 grudnia 2012. [dostęp 2015-01-02].
  3. Henryk Duda: Kwolek czy Chwałek? O nazwisku rodowym słynnej chemiczki. uwb.edu.pl, 2020-07-20. [dostęp 2021-11-08]. (pol.).
  4. a b c d e Swaby 2017 ↓, s. 277–280.
  5. What is kevlar, dupont.com, 20 marca 2007 [dostęp 2022-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2007-03-20].
  6. Nie żyje Stephanie Kwolek, chemiczka polskiego pochodzenia. To ona wynalazła kevlar. gazeta.pl, 21 czerwca 2014. [dostęp 2015-01-02].

Bibliografia edytuj

  • Rachel Swaby, Upór i przekora. 52 kobiety, które odmieniły naukę i świat., 2017.

Linki zewnętrzne edytuj