Stolec (województwo łódzkie)
Stolec – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Złoczew[4].
| wieś | |
.jpg) Kościół św. Wawrzyńca w Stolcu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
332[2] |
| Strefa numeracyjna |
43 |
| Kod pocztowy |
98-270[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ESI |
| SIMC |
0722680 |
Położenie na mapie gminy Złoczew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu sieradzkiego  | |
 51°22′04″N 18°41′20″E/51,367778 18,688889[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie sieradzkim.
Położenie
edytujWieś w gminie Złoczew, położona nad rzeką Oleśnicą, 22 km od Sieradza, przy drodze łączącej Złoczew z Konopnicą.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0722696 | Krzyżanka | część wsi (do 2023 r.[7]) |
| 0722704 | Młyn | część wsi |
| 0722710 | Pogony | część wsi (do 2023 r.) |
| 0722727 | Serwitut | część wsi |
| 0722733 | Stolec Poduchowny | część wsi |
Historia
edytujOdkryto tu jedyne znaleziska neolityczne na ziemi sieradzkiej (3500-2500 lat p.n.e.) w postaci drobnych wyrobów krzemionkowych: skrobaczy wiórowych, noży, piłek i wierteł.
Gniazdo rodowe Stoleckich h. Wieruszowa założone w pocz. XV w. W starych dokumentach występuje jako: Stoholecz Major i Minor. Na pocz. XVI w. właścicielem wsi został Majaczewski z Majaczewic, a następnie przechodziła kolejno w ręce: Szaniawskich, Olszowskich i Psarskich. W 1863 r. istniał tu szpital powstańczy. Pierwszy kościół w Stolcu wspomniany został w aktach Kapituły Gnieźnieńskiej pod datą 1449 r. Gdy ten kościół chylił się ku upadkowi, miejscowy dziedzic, a zarazem starosta bolesławicki Filip Szaniawski wystawił w 1768 r. nowy drewniany kościół, do którego przybudowali murowaną kaplicę wraz z grobowcem rodzinnym Olszewscy z Niechmirowa.
3 września 1939 żołnierze Wehrmachtu dokonali zbrodni na ludności wsi. Zamordowali 9 osób. Niemcy spalili całą wieś[8].
Zabytki
edytujIstniejący kościół, wybudowany w latach 1912–1925, jest trzecim stojącym w tym miejscu. Poprzednia, drewniana świątynia wybudowano w 1768. Wieża obecnego, murowanego kościoła w stylu neogotyckim, spełnia funkcję drogowskazu, bowiem widać ją z bardzo daleka. Do kościoła tego niemal w całości przeniesiono wyposażenie z poprzedniej świątyni. Ołtarz główny późnobarokowy z 1779 r. został wykonany przez snycerza Szymona Jaczkiewicza. W bocznym ołtarzu jest umieszczony patron kościoła – św. Wawrzyniec w rokokowej metalowej sukience. Krucyfiks z XVII w. Szczególnie cenne są części nagrobka z 1661 r. Waleriana Olszowskiego (1587-1650), kasztelana spicymierskiego, wnuka Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Synem Waleriana Olszowskiego był uchodzący za jednego z wybitnych przedstawicieli swojej epoki prymas Andrzej Olszowski. Inny syn – Hieronim był podstolim koronnym i wojewodą rawskim. Nagrobek ten przedstawia rzeźbioną w piaskowcu figurę zmarłego w zbroi, leżącego w półśnie, co zgodnie z renesansową symboliką oznaczało oczekiwanie na nowe życie po zmartwychwstaniu. Przy nogach rycerza stoi duży kartusz z herbami: Prus II, Jastrzębiec, Ostoja i Topór. Na dole tablica inskrypcyjna. W bocznej nawie kościoła umieszczone jest płótno przedstawiające błogosławionego Wincentego Kadłubka autorstwa Aleksandra Lessera. Fantastyczne dzieje obrazu opisał Mirosław Pisarkiewicz w opowiadaniu "Św. Icek" (ISBN 978-83-934731-0-6).
Na cmentarzu znajduje się wzniesiona w 1833 r. murowana kaplica św. Salomei z obrazami: św. Salomei z poł. XIX w. i św. Tekli z II poł. XVIII w. Na zewnętrznej ścianie kaplicy – płyta nagrobna Salomei z Komorowskich Psarskiej, zmarłej w 1832 r. żony Józefa Psarskiego, właściciela majątków w Łubnej, Wielgim i folwarku Dymek. Obok grobowiec rodziny Olszowskich z Niechmirowa z elementami łuku tryumfalnego, wewnątrz którego stoi kobieta ze zwojem w ręku, wsparta na złamanej półkolumnie. Rozróżnia się herby: Prus i Jastrzębiec. Na zewnątrz łuku umieszczono putta, pod którymi wyryto inskrypcję poświęconą Mateuszowi Kisiel Kiślańskiemu z Warszawy, zm. w Niechmirowie w wieku 59 lat dnia 22 VII 1847 r. oraz Karolowi Kisiel Kiślańskiemu, właścicielowi dóbr Czernice, zm. w wieku 69 lat w Wolnicy dnia 22 stycznia 1857 r. Na cmentarzu znajduje się ponadto bogato rzeźbiona płyta z piaskowca na grobie Jana Hegnera de Rozenfeld (lat 73 - zm. 26 VI 1905 r.)-rzeczywistego członka Papieskiej Akademii Umiejętności oraz eklektyczny nagrobek poświęcony obywatelowi ziemskiemu Konstantemu Grabskiemu (lat 51 - zm. 8 XI 1898) - właścicielowi majątków Gronów i Biała.
3 września 1939 r. pod Stolcem rozegrała się bitwa między 3. bat. 15 pp. "Wilków" z Dęblina a pułkiem zmotoryzowanym SS "LAH". W końcu cmentarza jest zbiorowa mogiła 18 żołnierzy polskich poległych w tej bitwie. Między nimi spoczywa major WP Władysław Dzierzgowski, zmarły w 1830 r.
Edukacja
edytujWe wsi działa Szkoła Podstawowa Im. Bohaterów Września 1939 Roku, otwarta 1 września 1998 roku[9].
Sport
edytujW Stolcu od 1997 roku działa klub sportowy Iskra Stolec[10]. Uczestniczy on w rozgrywkach piłki nożnej w klasie B okręgu sieradzkiego[11][12].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131455
- ↑ Wieś Stolec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-10-30], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1209 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 352
- ↑ Historia szkoły [online], SZKOŁA PODSTAWOWA IM. BOHATERÓW WRZEŚNIA 1939 ROKU W STOLCU [dostęp 2022-11-06] (pol.).
- ↑ Iskra Stolec (łódzkie) [online], Gol24 [dostęp 2022-11-06] (pol.).
- ↑ Iskra Stolec [online], RegioWyniki.pl [dostęp 2022-11-06] (pol.).
- ↑ KS Iskra Stolec – strona klubu [online], iskra-stolec.futbolowo.pl [dostęp 2022-11-06].
Bibliografia
edytuj- Ruszkowski A., "Sieradz i okolice", Sieradz 2000
- Majdański J., Kościół św. Wawrzyńca w Stolcu, [w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 4/III/1987, s. 9-10
- Leitgeber S., Nagrobek W. Olszowskiego w kościele w Stolcu,[w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 1/1998, s. 31.