Stolec (województwo dolnośląskie)
wieś w województwie dolnośląskim
Stolec (niem. Stolz[2]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Ząbkowice Śląskie. Największa wieś w rejonie Ząbkowic Śl., której początki sięgają I poł. XIII w. Nazwa wsi pochodzi od staropolskiego „stolicz”, oznaczającego stolicę otaczającego terenu. Stolec był wsią rycerską, a od końca XVIII w. stolicą Wolnego Państwa Stanowego, należącego do Schlabrendorfów[3].
| ||||
| ||||
 Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Zuzanny | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  dolnośląskie
| |||
| Powiat | ząbkowicki | |||
| Gmina | Ząbkowice Śląskie | |||
| Liczba ludności (III 2011) | 1121[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 74 | |||
| Kod pocztowy | 57-200 | |||
| Tablice rejestracyjne | DZA | |||
| SIMC | 0856592 | |||
Położenie na mapie gminy Ząbkowice Śląskie   Stolec | ||||
Położenie na mapie Polski  Stolec | ||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  Stolec | ||||
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego  Stolec | ||||
 50°35′05″N 16°52′57″E/50,584722 16,882500
| ||||
Szkoła podstawowa w Stolcu
Podział administracyjnyEdytuj
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
DemografiaEdytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 1121 mieszkańców[1]. Jest największą miejscowością gminy Ząbkowice Śląskie.
ZabytkiEdytuj
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[4]:
- gotycki kościół filialny p.w. (Niepokalanego Poczęcia) Najświętszej Panny Marii i św. Zuzanny z końca XIII w. (NID określił błędnie jako p.w. św. Jana Nepomucena), pierwotnie romański, przebudowany na pocz. XVI w. Wystrój barokowy z późnogotyckim tryptykiem poświęconym św. Rodzinie oraz cenną polichromią z XV w. W ołtarzu głównym obraz Michaela Willmanna "Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny" z ok. 1705. Pozostałe ("Wizja św. Bernarda", "Maria Niepokalana", "Święta Rodzina" i "Ukrzyżowanie") pochodzą z warsztatu tego mistrza i są najprawdopodobniej autorstwa Jana Krzysztofa Liszki z lat 1706-1710[5]. Na jednej z dwóch wież zachowany mechanizm zegarowy, wykonany przez firmę Eppner & Co ze Srebrnej Góry w 1874 r. (zachowała się tabliczka z numerem seryjnym mechanizmu – 150) i zamontowany w końcu sierpnia 1875 r. kosztem ok. 417 talarów. Z kroniki parafii ewangelickiej w Stolcu wynika, że konieczność zakupu nowego zegara spowodowana była złym stanem wcześniejszego, pochodzącego z 1867 r.[6]
- zespół pałacowo-rezydencjonalny, w ruinie
- pałac wzniesiony w stylu barokowym w pierwszej połowie XVIII wieku dla Henryka hr. von Churschwandt; przekształcony w latach 1773-1779[7] oraz w końcu XIX wieku, kiedy to gmach rozbudowano, nadając mu monumentalną formę w stylu neobaroku francuskiego; uszkodzony w 1945 r., popadł w całkowitą ruinę
- 3 oficyny mieszkalne
- park o powierzchni 5 ha, w XIX w. zmieniony na krajobrazowy, zachowały się pozostałości tarasów, oranżerii i wieży belwederu oraz balustrady, dziś park jest bardzo zaniedbany
inne zabytki:
- zespół dworski, pierwotny renesansowy
- dawny renesansowy dwór z tablicą fundacyjną z XVII w.
- kompleks zabudowań gospodarczych, w większości zachowanych i użytkowanych
Na północ od zespołu pałacowego znajduje się neogotycki kościół p.w. św. Jana Nepomucena z II poł. XIX w. z neogotyckim wyposażeniem wnętrza.
Szlaki turystyczneEdytuj
- Czerwony:
Strzelin – Szańcowa – Gościęcice Średnie - Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką - Źródło Cyryla – Ziębice - Lipa - Rososznica - Stolec - Cierniowa Kopa - Kolonia Bobolice - Kobyla Głowa - Karczowice - Podlesie - Ostra Góra - Starzec - Księginice Wielkie - Sienice - Łagiewniki - Oleszna - Przełęcz Słupicka - Sulistrowiczki - Ślęża - Sobótka[8] - Żółty:
Bardo - Brzeźnica - Grochowiec - Tarnów - Ząbkowice Śląskie - Jaworek - Rezerwat przyrody Skałki Stoleckie - Stolec - Kamieniec Ząbkowicki
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ M. Choroś, Ł. Jarczak, Słownik nazw miejscowych Dolnego Śląska, Opole 1995, s. 111.
- ↑ Stolec na stronie gminy Ząbkowice Śląskie
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 244. [dostęp 7.11.2012].
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 109
- ↑ Zegary powiatu ząbkowickiego
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 371
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 20.02.2014
BibliografiaEdytuj
- Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, Przedgórze Paczkowskie, Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, tom 21 N-Ż, Wydawnictwo I-BIS, Wrocław 2008, ss. 331-8
- J. Organiściak, T. Dudziak, M. Dziedzic, Ząbkowickie opowieści, Ząbkowice Śląskie, 1997, ss. 175-212