Stowarzyszenie Architektów Polskich
Stowarzyszenie Architektów Polskich (oficjalny skrót SARP) – założone w 1934 ogólnopolskie stowarzyszenie zawodowe zrzeszające architektów.
 Pałac Zamoyskich, siedziba Zarządu Głównego SARP | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
lipiec 1934 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
| Zasięg | |
| Prezes | |
| Nr KRS | |
| Data rejestracji |
31 stycznia 2002 |
| Strona internetowa | |
Siedziba Zarządu Głównego SARP mieści się w pałacu Zamoyskich przy ul. Foksal 2 w Warszawie.
Historia Edytuj
Historia działalności stowarzyszeniowej architektów w Polsce sięga 1877 r. Z inicjatywy budowniczych i inżynierów założono Krakowskie Towarzystwo Techniczne, późniejsza zaś aktywność architektów działała w ramach warszawskiego Towarzystwa Popierania Handlu i Przemysłu (1899 r.). Kontynuacją tych starań stała się samodzielna Delegacja Architektów Polskich utworzona w 1908 roku po Międzynarodowym Kongresie Architektów w Wiedniu. Głównym zadaniem DAP miało być reprezentowanie dążeń architektów polskich działających we wszystkich zaborach. Dzięki tworzeniu wspólnych ekspozycji architektonicznych na wystawach i kongresach oraz organizacji konkursów, architektura polska zaistniała na arenie międzynarodowej. Wypracowywano także jednolite stanowisko wobec ochrony wykonywania zawodu architekta oraz szereg postulatów w sprawie organizacji szkolnictwa architektonicznego. Jednym z ważniejszych osiągnięć środowiska, przed uzyskaniem niepodległości, było opracowanie zasad regulaminów konkursów architektonicznych (1911 r.)[1][2].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Koło Architektów w Warszawie zorganizowało I Powszechny Zjazd Architektów (1919 r.). W 1926 roku powstało w Warszawie Stowarzyszenie Architektów Polskich – SAP. Jednocześnie na zjeździe polskich stowarzyszeń architektonicznych uchwalono powołanie instytucji periodycznych zjazdów delegatów pod nawiązującą do tradycji nazwą Delegacja Architektów Polskich. W tym samym roku w Poznaniu utworzono Związek Stowarzyszeń Architektów Polskich – ZSAP. 8 lat później, w lipcu 1934 r., Walny Zjazd Delegatów w Warszawie powołał jednoczące wszystkie organizacje architektów Stowarzyszenie Architektów Rzeczypospolitej Polskiej – SARP. Nazwa ta przetrwała do 1952 roku, kiedy to na VI Walnym Zjeździe Delegatów SARP zmieniono nazwę na Stowarzyszenie Architektów Polskich, zachowując tradycyjny skrót SARP[2].
W czerwcu 1938 na walnym zjeździe w Warszawie SARP przyjął paragraf aryjski[3]. W ramach „walki o prawdziwe oblicze architektury polskiej” wykluczono członkostwo w stowarzyszeniu osób narodowości żydowskiej[4]. W głosowaniu oddano 29 głosów „za”, przeciw zagłosował jeden z delegatów Oddziału Katowickiego SARP dysponujący 2 głosami[4].
SARP zostało reaktywowane w listopadzie 1944 roku na I Zebraniu Architektów Wyzwolonych Ziem Polski w Lublinie[5].
W 1977 SARP został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy[6].
Działalność Edytuj
Statutowymi celami działalności SARP są:
- dbałość o jakość architektury i środowiska – zbudowanego oraz naturalnego – pojmowanych jako interes publiczny,
- tworzenie warunków dla rozwoju twórczości architektonicznej i jej ochrona,
- rozwój warsztatu architekta i ochrona zawodu.
SARP prowadzi zarówno szeroko pojętą działalność kulturalną, naukowo-oświatową (organizacja sympozjów i wystaw), organizuje konkursy architektoniczne jak i służy świadczeniu wzajemnej pomocy przez polskich architektów. Od 1966 Stowarzyszenie przyznaje Honorową Nagrodę SARP, od 1983 Nagrodę Roku SARP. Od 1997 jest współorganizatorem konkursu Polski Cement w Architekturze[7].
Decyzją Ministra Kultury z 16 lutego 1995 roku wydano stowarzyszeniu zezwolenie na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi do utworów architektonicznych, architektoniczno-urbanistycznych oraz urbanistycznych na następujących polach eksploatacji: utrwalenie, zwielokrotnienie (techniką graficzną, drukarską, fotograficzną, kserograficzną i cyfrową), wprowadzenie do obrotu, wprowadzenie do pamięci komputera, najem, dzierżawa[8].
W latach 2000–2010 wydawało dwumiesięcznik architektoniczny Arch[9].
Oddziały SARP Edytuj
Oddziały SARP znajdują się w następujących miastach: Bielsko-Biała, Białystok, Bydgoszcz, Częstochowa, Gorzów Wielkopolski, Jelenia Góra, Katowice, Kielce, Koszalin, Kraków, Łódź, Lublin, Olsztyn, Opole, Poznań, Radom, Rzeszów, Słupsk, Szczecin, Toruń, Warszawa, Wrocław, Wybrzeże w Gdańsku, Zakopane, Zielona Góra
Prezesi SARP[10] Edytuj
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Członkowie Edytuj
Kontrowersje Edytuj
W 2014 Stowarzyszenie uzyskało zgodę na tymczasowe (na okres 1 miesiąca) ustawienie na terenie ogrodu warszawskiego pałacu Zamoyskich, którym zarządza, letniego pawilonu. Pawilon został rozebrany w lutym 2017 wskutek protestów właściciela sąsiedniego pałacu Przezdzieckich. Krótko potem bez wymaganego pozwolenia stołecznego konserwatora zabytków pawilon został odtworzony. Powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego wydał nakaz rozbiórki obiektu jako samowoli budowlanej[11].
W 2019 w ogrodzie przy pałacu powstał kolejny pawilon wzniesiony bez wymaganej zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków[12].
Wyżej wymienione obiekty były samowolami budowlanymi stawianymi bez zgody Stowarzyszenia, które podjęło długoletnią batalię o usunięcie tych obiektów. 22 maja 2017 Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego wydał decyzję nakazującą rozbiórkę hali namiotowej, jednak kolejne odwołania najemcy (także na drodze sądowej) skutecznie wstrzymywały działania Stowarzyszenia. 18 stycznia 2022 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną najemcy w sprawie przywrócenia zabytku do stanu pierwotnego, a w dniu 21 kwietnia 2022 roku zapadł prawomocny wyrok Sądu Okręgowego o wykonanie zastępcze rozbiórki namiotu za firmę najemcy przez Stowarzyszenie Architektów Polskich. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego wydał 21 marca 2022 roku odpowiedni tytuł wykonawczy. Na tej podstawie Stowarzyszenie Architektów Polskich dokonało demontażu hali namiotowej w dniu 31 marca 2022, a następnie dokonało uporządkowania terenu i odtworzyło zniszczony trawnik parkowy. [13] [14]
Przypisy Edytuj
- ↑ Adam Kotarbiński, O ideowości i ideologii w architekturze i urbanistyce, Arkady, 1985, s. 18.
- ↑ a b Stowarzyszenie Architektów Polskich - Historia SARP. Stowarzyszenie Architektów Polskich, 2014-03-01. [dostęp 2018-05-10].
- ↑ Paragraf aryjski w S.A.R.P., „Mały Dziennik”, Niepokalanów, 5 lipca 1938, Cytat: W dniach 28 i 29 czerwca odbył się w Warszawie ogólnopolski zjazd Stow. Architektów R.P. Na zjeździe przeprowadzono prawie jednogłośnie zasadę, że członkami stowarzyszenia nie mogą być żydzi i osoby pochodzenia żydowskiego.
- ↑ a b Grzegorz Rytel: Lucjan Korngold. Warszawa-São Paulo 1897–1963. Warszawa: Wydawnictwo Salix Alba, 2014, s. 85. ISBN 978-83-930937-4-8.
- ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 74. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Sztandar Pracy I klasy dla SARP. „Dziennik Polski”. Nr 108, s. 1-2, 14-15 maja 1977.
- ↑ Konkurs Polski Cement w Architekturze - Architektura Betonowa, architekturabetonowa.pl [dostęp 2022-10-20] (pol.).
- ↑ Obwieszczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie ogłoszenia decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o udzieleniu i o cofnięciu zezwolenia na podjęcie działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (M.P. z 2009 r. nr 21, poz. 270)
- ↑ Zawieszenie wydawania dwumiesięcznika ARCH | Oddział Warszawski SARP [dostęp 2022-10-20] (pol.).
- ↑ Prezesi SARP. Stowarzyszenie Architektów Polskich. [dostęp 2017-06-16].
- ↑ Michał Wojtczuk. SARP: samowola architektów polskich. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 2 czerwca 2017.
- ↑ Mateusz Kowalik: Imprezowy pawilon wyrasta na Foksal. O zgodę konserwatora nikt nie pytał. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. 23 września 2019. [dostęp 2019-09-23].
- ↑ https://www.sarp.pl/pokaz/siedziba_sarp,3190/
- ↑ Wyborcza.pl, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2022-08-04].