Straż grobowa (Bożogrobcy, Turki) – honorowa formacja paramilitarna pełniąca w kościele wartę przy symbolicznym Bożym Grobie od Wielkiego Piątku po południu – do rezurekcji w Niedzielę wielkanocną.

Geneza tradycji edytuj

 
Straż grobowa w Grodzisku Dolnym
 
Straż grobowa w Tryńczy
 
Straż grobowa w Gorzycach Przeworskich
 
Straż grobowa w Sławęcinie na Podkarpaciu
 
Mundur strażnika Grobu z Birczy

Obyczaj ten znany jest w Polsce co najmniej od połowy XVII w., jest opisywany w źródłach z XVIII i XIX wieku. Honorowe formacje wojskowe lub parawojskowe, pełniące warty w kościołach przy symbolicznych grobach Pańskich, od popołudnia Wielkiego Piątku do rezurekcji w Niedzielę wielkanocną.

Według legendy funkcjonująca na Podkarpaciu nazwa straży grobowych „Turki” wywodzi się z czasów odsieczy wiedeńskiej. Powracający z wojny chłopi ubrani byli w zdobyczne stroje tureckie i przybywali do rodzinnych wsi w Wielki Piątek, Wielką Sobotę lub Wielką Niedzielę, udając się bezpośrednio do kościoła i zaciągając wartę przy Grobie Pańskim[1].

Na przykład w Warszawie za czasów Augusta III straże grobowe składały się z drabantów królowej i oddziałów artylerii konnej, a w innych miastach i miasteczkach – z oddziałów wojskowych różnych rodzajów broni, w paradnych mundurach; w końcu XIX w. w niektórych regionach Wielkopolski w mundurach z elementami orientalnymi (turbany, krzywe szable tureckie) – być może reminiscencje odsieczy wiedeńskiej lub pielgrzymek do Ziemi Świętej, odbywanych przez szlachtę i magnaterię polską od końca XVII w. (w Jerozolimie służby porządkowe pełniła policja świątynna, Turcy – agowie, w strojach narodowych).

Wiejskie straże grobowe również przebierały się za wojsko albo występowały w swych własnych mundurach wojskowych, jeśli uczestnicy straży odbyli służbę wojskową. Obyczaj straży grobowych utrwalił się w tradycji polskiej i jest ciągle żywy. Każdego roku warty przy grobach Pańskich zwyczajowo zaciągają strażacy, w mundurach galowych.

W okolicach Przeworska i Leżajska w każdej parafii straże grobowe, w Niedzielę i Poniedziałek wielkanocny ubrane w barwne, ozdobne mundury, przy dźwiękach orkiestry dętej wykonują marsze i musztry paradne. W Pruchniku straże grobowe są nazywane „bożogrobcami”, co może mieć związek z tradycjami zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, zwanych potocznie bożogrobcami[2].

Parady straży wielkanocnych „Turki” edytuj

W 1993 roku w Grodzisku Dolnym zorganizowano pierwszą Podkarpacką Paradę Straży Wielkanocnych „Turki”, w której wzięły udział straże grobowe i orkiestry dęte z Podkarpacia.

Od 2004 roku organizowane są Ogólnopolskie i Podkarpackie Parady Straży Wielkanocnych „Turki” , o zasięgu ogólnopolskim[3].

Parady Podkarpackie
Parady Ogólnopolskie i Podkarpackie

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Turki. Straże grobowe Polski Południowo-Wschodniej 1998–1999, Stalowa Wola 2000, s. 7. ISBN 83-87840-31-9.
  2. Turki – Wielkanocne Straże Grobowe. radomysl.pl. [dostęp 2023-08-15].
  3. Parada Straży Wielkanocnych – Turki 2004. Wierni tradycji ojców [online], Tygodnik Katolicki „Niedziela”, Niedziela przemyska 20/2004.
  4. Parada Turków w Majdanie Zbydniowskim [online], rzeszow.tvp.pl [dostęp 2018-04-15].
  5. Parada Turków, Rzymian, kosynierów, strażaków i orkiestr [online], tarnow.gosc.pl [dostęp 2019-05-05].
  6. Tryncza: XVII Ogólnopolska i XXVIII Podkarpacka Parada Straży Grobowych „Turki 2022” [online], przemyska.pl [dostęp 2023-08-15].
  7. XVIII Ogólnopolska i XXIX Podkarpacka Parada Straży Wielkanocnych „TURKI 2023” [online], nowiny24.pl [dostęp 2023-04-23].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj