Włókniak czerwonowinny
Włókniak czerwonowinny, strzępiak czerwonowinny (Inosperma adaequatum (Britzelm.) Matheny & Esteve-Rav.) – gatunek grzybów należący do rodziny strzępiakowatych (Inocybaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
włókniak czerwonowinny |
| Nazwa systematyczna | |
| Inosperma adaequatum (Britzelm.) Matheny & Esteve-Rav. Mycologia: 10.1080/00275514.2019.1668906, 19 (2019) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Inosperma, Inocybaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1879 r. Max Britzelmayr nadając mu nazwę Agaricus adaequatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu Matheny i Esteve-Rav. w 2019 r.[1]
- Agaricus adaequatus Britzelm. 1879
- Agaricus juranus Pat. 1886
- Inocybe adaequata (Britzelm.) Sacc. 1887
- Inocybe adaequata f. rhodiola (Bres.) Quadr. & Lunghini 1990
- Inocybe adaequata var. rhodiola (Bres.) Bon 1987
- nocybe jurana (Pat.) Sacc. 1887
- Inocybe jurana var. rhodiola (Bres.) Quadr. 1985
- Inocybe rhodiola Bres. 1887
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Synonimy: strzępiak jurajski (Andrzej Nespiak 1990), strzępiak brunatny (Barbara Gumińska, W. Wojewoda 1983)[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Inosperma wszystkie te nazwy stały się niespójne z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała nazwę włókniak czerwonowinny[4].
Morfologia edytuj
Średnica 3–8 cm, stożkowato wypukły lub płaski z garbkiem. Brzeg cienki i wkrótce odginający się do góry, czasami falisty lub płatowaty. Powierzchnia jasnocielista, delikatnie jedwabista, pokryta brudnowiśniowymi lub brązowowiśniowymi łuseczkowi lub włókienkami. Zabarwienie jest najbardziej intensywne na środku, ku brzegowi jaśniejsze[5].
Zatokowato wycięte, prawie wolne, gęste, cienkie, z blaszeczkami, żółtoszarawe, brudnordzawe lub ochrowooliwkowe. Ostrza jaśniejsze, oszronione[5].
Wysokość 5–12 cm, grubość 0,6–2 cm, walcowaty, nieco tylko grubszy u podstawy, mięsisty, pełny. Pod kapeluszem niemal biały, delikatnie oszroniony, ku dołowi coraz ciemniejszy – od brudnoróżowego do ciemnofioletowego przy podstawie. Zabarwienie to pochodzi od pokrywających go brązowowiśniowych włókienek, a jego natężenie od ich ilości[5].
O barwie od białawej do brudnowiśniowej, najsilniej wybarwiony w garbku i przy podstawie trzonu. Zazwyczaj jest robaczywy i ma silnie odrażający zapach. Smak łagodny[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki eliptyczne lub fasolkowate, gładkie, bez guzków 12–16,5 × 6,5–8,5 µm. Mają dość grube, rdzawobrązowe ściany. Podstawki 30–45(–60) × 10–13 µm, zazwyczaj 4–sterygmowe, o sterygmach długości do 5 µm. Nielicznie występują cienkościenne, hialinowe bazydiole o maczugowatym kształcie i rozmiarach 35–50 × 10–13 µm. W hymenium występują także inne płonne elementy. Są grubościenne, nieregularne i rdzawobrązowe[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Włókniak czerwonowinny znany jest w Europie, Ameryce Północnej i Azji[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano kilka stanowisk[3]. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Nowe, bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8].
Grzyb mikoryzowy. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach botanicznych, wśród opadłych liści, zwłaszcza pod grabami, leszczyna, bukami lub dębami. Owocniki od czerwca do października[3].
Gatunki podobne edytuj
Najbardziej podobny morfologicznie jest strzępiak płowy (Inocybe cervicolor). Ma również identyczny, odrażający zapach[5]. Według R. Heima strzępiak czerwonowinny wytwarza dwa rodzaje zarodników: wydłużone makrospoory 15–20 × 6–9,5 µm i owalno-migdałkowate mikrospory 9–145 × 6–6,7 µm[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-03-04] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2020-03-04].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b c d e f Andrzej Nespiak, Grzyby. Tom XIX. Strzępiak (Inocybe), Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie Skłodowskiej, 1990, ISBN 83-01-08749-8.
- ↑ DiscoverLife [online] [dostęp 2019-06-04].
- ↑ Zbigniew Mirek, Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Nowe stanowiska s''Inocybe adaequata'' w Polsce [online] [dostęp 2019-06-05].
- ↑ R. Heim, Le genre Inocybe, Encycl. mycol., Paris, 1931.