Strzelin
Strzelin (pol. hist. Strzelno, niem. Strehlen, cz. Střelín) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzelin. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.
| ||||
| ||||
 Wieża ratuszowa w Strzelinie | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  dolnośląskie
| |||
| Powiat | strzeliński | |||
| Gmina | Strzelin | |||
| Data założenia | XII wiek | |||
| Prawa miejskie | 30 XI 1292 | |||
| Burmistrz | Dorota Pawnuk | |||
| Powierzchnia | 10,34 km² | |||
| Wysokość | 156 – 201 m n.p.m. | |||
| Populacja (31.08.2019) • liczba ludności • gęstość |
16 951[1] 1202,7 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | 71 | |||
| Kod pocztowy | 57-100 | |||
| Tablice rejestracyjne | DST | |||
Położenie na mapie gminy Strzelin   Strzelin | ||||
Położenie na mapie Polski  Strzelin | ||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  Strzelin | ||||
Położenie na mapie powiatu strzelińskiego  Strzelin | ||||
 50°46′51″N 17°03′53″E/50,780833 17,064722
| ||||
| TERC (TERYT) | 0217044 | |||
| SIMC | 0987331 | |||
Urząd miejski ul. Ząbkowicka 1157-100 Strzelin | ||||
| Strona internetowa | ||||
| BIP | ||||
Miasto leży nad Oławą na granicy Wzgórz Strzelińskich należących do Przedgórza Sudeckiego oraz Niziny Śląskiej, 37 km na południe od Wrocławia.
Według danych z 30 czerwca 2017 r. miasto liczyło 12 436 mieszkańców.
Przez Strzelin przebiega linia kolejowa łącząca Warszawę z Pragą. Jest on jednym ze skupisk czeskiej mniejszości narodowej w Polsce. Znajduje się tu najgłębsze wyrobisko granitu w Europie, o głębokości 123 metrów i powierzchni 19,5 ha (z miejscowego materiału zbudowano przęsła mostu Poniatowskiego w Warszawie). Miasto jest także ośrodkiem przemysłu cukrowniczego – cukrownię założono w roku 1872.
Świętem miasta jest dzień 29 września. Z racji tego, w ostatni weekend września organizowane są dni święta miasta zwanego „Świętem patrona Michała Archanioła”.
W Strzelinie znajduje się Podstrefa „Strzelin” Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest Park”.
PołożenieEdytuj
Pod względem geograficznym Strzelin położony jest w większej części na Równinie Wrocławskiej, jedynie pd. fragment sięga Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich. Pod względem administracyjnym miasto położone jest w południowo-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w środkowej części powiatu strzelińskiego. Przez miasto przepływa rzeka Oława.
NazwaEdytuj
Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy osobowej strzała, która uwidoczniona jest w herbie miasta[3]. Polską historyczną nazwą miejscowości było Strzelno lub Strzelica. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Strzelica podając jej znaczenie „Pfeilstadt, Pfeilschutzenort”, czyli po polsku „Miasto strzał lub strzelców”[3]. Podobny wywód pochodzenia nazwy miasta przedstawił topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku we fragmencie Der polnische name ist Strzelca – Schutzenstadt.”[4].
Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Strelin wielokrotnie notuje wraz z sąsiednimi wsiami spisana po łacinie w latach 1269–1273 Księga henrykowska. Wymienia ona m.in. kasztelana Bogusława we fragmencie „Boguzlau de Strelin”[5] W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z dnia 1 października 1310 roku miasto wymienione jest pod zlatynizowaną nazwą Strelin[6].
W 1750 roku nazwa Strzelin wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast dolno- i górnośląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Dolnego i Górnego Śląska[2]
Polską nazwę Strzelin w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski pisarz ksiądz Józef Lompa[7]. W 1896 roku polska nazwa w formia Strzelno oraz niemiecka Strehlen wymieniona jest przez górnośląskiego pisarza, księdza Konstantego Damrota w książce o nazewnictwie miejscowym na Dolnym i Górnym Śląsku[8]. Miejscowość pod nazwą Strzelno wymienia również Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902[9]. Słownik ten podaje również nazwę z łacińskiego dokumentu z roku 1292 Strelyn oraz inny wariant nazwy Strzelica.
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[10].
HistoriaEdytuj
Strzelin otrzymał prawa miejskie 30 listopada 1292 r. z rąk księcia świdnicko-jaworskiego Bolesława I. Okres największego rozkwitu miasta przypada na przełom XVI i XVII wieku. W czasie swej ponad 700-letniej historii w Strzelinie kilkakrotnie wybuchały pożary niszczące niemal wszystkie zabudowania. W 1633 roku, podczas wojny trzydziestoletniej, miasto zostało doszczętnie zrabowane, zniszczone i spalone na skutek kilkunastokrotnych zmian okupantów. W tym samym roku wybuchła też zaraza, która pochłonęła ponad 4000 ofiar. Ocalało jedynie 10 rodzin.
W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Strzelina, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego[11].
W wyniku wojen śląskich (1740–1763) pomiędzy Austrią a Prusami, Strzelin dostał się pod rządy dynastii Hohenzollernów. Jeszcze w końcu XVIII w. do okolic Strzelina sięgało zwarte osadnictwo ludności polskojęzycznej. Niemiecki geograf Joseph Partsch dziwił się:
 |
Na południe od Strzelina król pruski Fryderyk II Wielki zezwolił na osiedlenie się prześladowanych – z powodu ich reformowanej konfesji – czeskojęzycznych uciekienierów[13][14]. Zwarte skupiska ludności czeskiej przetrwały pod Strzelinem do 1945, podczas gdy w końcu XIX w. w powiecie strzelińskim po polsku mówili już tylko nieliczni.
Od końca marca 1945 r. Strzelin był terenem ciężkich walk radziecko-niemieckich, w których Sowieci zastosowali wyrzutnię rakietową katiusza. Zniszczone w 85% miasto zostało ostatecznie zdobyte przez Rosjan 17 kwietnia 1945 r. W rezultacie II wojny światowej Strzelin został przyłączony do Polski, zaś jego niemiecka ludność wysiedlona do Niemiec.
1 maja 1950 roku na pl. 1 Maja został odsłonięty pomnik gen. Karola Świerczewskiego[15].
ZabytkiEdytuj
_ID_596978.jpg)
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[16]:
- miasto; zabytkowy układ przestrzenny miasta, typowy dla późnośredniowiecznych miast kolonizacyjnych (prostopadła sieć ulic z kwadratowym rynkiem w środku, zamknięta w prostokątnym obrysie murów miejskich) został ogromnie zdewastowany wskutek zniszczeń 1945 r. i późniejszej pozbawionej koncepcji, fragmentarycznej odbudowy. Dawna substancja architektoniczna na terenie starego miasta zachowała się w minimalnym stopniu i została częściowo zastąpiona linearną bądź punktową zabudową w postaci bloków mieszkaniowych. Cały kwartał na północ od rynku pozostaje niezabudowany do dziś
- zespół klasztoru augustianów, obecnie ss. boromeuszek, ul. św. Floriana:
- kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z XV w., XV w., w l. 1700–1721, z bogatym późnobarokowym wystrojem pochodzącym z pracowni Jana Józefa Klima; w ołtarzu głównym barokowy krucyfiks umieszczony tam po II wojnie światowej w miejscu zniszczonego obrazu Opłakiwanie Chrystusa pod Krzyżem Willmanna. W zakrystii zachowało się niemal kompletne, barokowe wyposażenie meblarskie, na które składają się regały i komody
- klasztor, z l. 1700–21
- kościół par. pw. Maryi Matki Chrystusa i św. Jana Ewangelisty – kościół „Czeski”, gotycki z XIV w., 1750 r., 1979 r., ul. Staromiejska 23
- rotunda św. Gotarda – kościół „Polski”, romańska z końca XII w., rozbudowana w XIV/XV w., ul. Szkolna
- dawna kaplica szpitalna pw. św. Jerzego, ul. Brzegowa, z 1350 r., XVII w., 1886 r. (planowane przekształcenie w izbę muzealną)[17]
- park willowy, obecnie miejski, powstały po 1860 r.
- mury obronne (pozostałości) z basztą prochową, z końca 1300 r. – XIII w., XV–XVI w.
- ruina ratusza i wieży ratuszowej z 1520 r. – XVI w., obecnie odbudowywane
- zespół dworca kolejowego, z l. 1870–1896: dworzec kolejowy, budynek telegrafu, budynek nastawni, dwie wiaty peronowe, trzy zejścia do tunelu
- ul. Brzegowa willa nr 11, domy nr: 15, 17, z XIX w. i XX w.
- dwór Książąt Brzeskich, ul. Książąt Brzeskich 1, renesansowy z 1585 r., 1600 r., XIX w., l. 1980–90
- dom, ul. św. Floriana 14, z drugiej poł. XIX w.
- plebania ewangelicka, obecnie nieużytkowana, ul. św. Michała Archanioła, z 1875 r., 1920 r.
- poczta, ul. Pocztowa 11, z końca XIX w.
- dom, ul. Staszica 4, z 1871 r. – końca XIX w.
- dom, ul. Wodna 5, z końca XIX w.
- domy, ul. Wolności 12, 17, z końca XIX w.
- zespół byłego młyna, ul. Brzegowa 2/Kopernika, z 1864 r.: młyn, budynek mieszkalny, budynek bramny
inne zabytki:
- cmentarz żydowski
- ruiny browaru miejskiego.
nieistniejące:
KlimatEdytuj
| Klimatogram dla Strzelina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
24
2
-4
|
22
4
-3
|
30
8
-0
|
33
14
3
|
55
20
8
|
70
22
11
|
82
25
13
|
60
25
13
|
48
20
9
|
29
14
5
|
30
8
1
|
27
4
-2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: E-OBS gridded dataset[18] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 981,1 hPa (IV) do 984,6 hPa (X), największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa, największy spadek 30 hPa, najwyższe ciśnienie zanotowano 23 I 2006 r. i było to 1011 hPa a najniższe 26 II 1989 r. i było to 938 hPa[19].
Dominują kierunki wiatru z sektora zachodniego, średnio 59% w roku, w okresie od września do grudnia wzrasta częstość z kierunków południowo-zachodnich, kierunki z sektora wschodniego, których najwięcej jest w maju, stanowią średnio 23% w roku, najrzadziej pojawiają się wiatry z północnego wschodu i północy (6% w roku). Średnia roczna prędkość wiatru na wysokości 10 m wynosi 3,8 m/s, maksymalny podmuch wyniósł 14,9 m/s[19].
Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 47% (VIII), największe 74% (XII), średnie roczne 60%
Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +9,0 °C przy czym najchłodniejszy (+7,0 °C) był 1996, najcieplejszy (+10,3 °C) 2000. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (–0,7 °C), najcieplejszy lipiec (+18,7 °C). Najcieplejszy styczeń był w 2007 (+4,7 °C), a najchłodniejszy w 1987 (–8,9 °C), najcieplejszy lipiec w 2006 (+22,4 °C), a najchłodniejszy w 1979 (+15,3 °C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 1 sierpnia 1994 (+37,2 °C), najniższą temperaturę minimalną 14 stycznia 1987 (–28,7 °C)[18].
Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 65,9 °C. Przeciętnie, okres wegetacyjny trwa 244 dni, okres bezprzymrozkowy 178 dni. W ciągu roku występuje 45 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza 25 °C, z czego 7 to dni upalne z temperaturą powyżej 30 °C; czasami zdarzają się w Strzelinie dni bardzo upalne, podczas których maksymalna temperatura przekracza 35 °C. Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:
- 6–11 VIII 1992 r. (6 dni)
- 22 VII – 2 VIII 1994 r. (12 dni)
- 18–28 VII 2006 r. (11 dni)
- 28 VII – 1 VIII 2008 r. (5 dni)
- 10–17 VII 2010 r. (8 dni)[18]
Najwięcej dni upalnych (z temperaturą maksymalną powyżej 30 °C) zanotowano w 1994 r. – aż 22 dni, z czego 13 w lipcu 1994. Latem występują bardzo rzadko tzw. tropikalne noce, kiedy temperatura minimalna nie spada poniżej 20 °C. Zdarzają się one na przełomie lipca i sierpnia. Najwyższą minimalną temperaturę w Strzelinie zanotowano 30 VII 2005 r. i było to 21,1 °C[18].
Dni mroźnych, z ujemną temperaturą maksymalną (poniżej 0 °C) jest w Strzelinie tylko 25 rocznie. Najdłuższą, trwającą 105 dni, termiczną porą roku jest lato; rozpoczyna się ono przeciętnie 25 maja i trwa do 6 września. Zima trwa 54 dni (od 16 grudnia do 9 lutego), przedwiośnie i przedzimie odpowiednio 34 i 35 dni, przedlecie i polecie odpowiednio 32 i 34 dni, a wiosna i jesień odpowiednio 39 i 31 dni. Średnia roczna suma opadu wynosi 511 mm, ekstremalne zanotowano w 2010 (683 mm) i 1990 (367 mm)[18].
Największe średnie miesięczne sumy opadu 82 mm (VII), najmniejsze 22 mm (II). Notowanych jest średnio 103 dni z opadem w roku (z maksimum w lecie)[18].
Słońce najwyżej znajduje się w dniu przesilenia letniego a maksymalny kąt elewacyjny, czyli wysokość Słońca liczona od płaszczyzny horyzontu, wynosi wtedy 62°36′, natomiast najniżej znajduje się w dniu przesilenia zimowego a maksymalny kąt elewacyjny wynosi wtedy 15°48′[20]. Najdłuższe dni (od wschodu do zachodu Słońca) panują w czerwcu – średnio przez 16h24m, a najkrótsze w grudniu – średnio przez 8h03m[21]. Średnia roczna insolacja wynosi 1106 kWh/m²[22].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 15.0 | 18.9 | 22.0 | 30.1 | 32.0 | 34.6 | 36.6 | 37.2 | 30.6 | 26.3 | 19.3 | 15.2 | 37,2 |
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 2.3 | 3.5 | 8.3 | 14.3 | 19.8 | 22.5 | 24.6 | 24.5 | 19.5 | 14.2 | 7.5 | 3.6 | 13,7 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | - 0.7 | 0.0 | 3.9 | 8.8 | 13.9 | 16.8 | 18.7 | 18.4 | 14.0 | 9.3 | 4.1 | 0.8 | 9,0 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | - 4.0 | - 3.4 | - 0.1 | 3.5 | 8.0 | 11.4 | 13.2 | 12.7 | 9.2 | 5.0 | 0.9 | - 2.3 | 4,5 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | - 28.7 | - 25.8 | - 17.5 | - 5.5 | - 2.0 | 2.0 | 5.2 | 4.4 | 0.5 | - 6.4 | - 15.6 | - 23.5 | - 28,7 |
| Opady [mm] | 24 | 22 | 30 | 33 | 55 | 70 | 82 | 60 | 48 | 29 | 30 | 27 | 511 |
| Średnia liczba dni z opadami | 7 | 7 | 8 | 8 | 10 | 11 | 12 | 9 | 9 | 6 | 8 | 8 | 103 |
| Wilgotność [%] | 86 | 83 | 78 | 72 | 72 | 73 | 73 | 74 | 80 | 83 | 87 | 87 | 79 |
| Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979–2013[23] | |||||||||||||
| Źródło #2: Na podstawie 35-lecia 1979–2013[24] | |||||||||||||
DemografiaEdytuj
Dane z 31 grudnia 2013[25]
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 12 556 | 100 | 6545 | 52,1 | 6011 | 47,9 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
1214 | 633 | 581 | |||
Piramida wieku mieszkańców Strzelina w 2014 roku.
TransportEdytuj
Infrastruktura drogowaEdytuj
Przez miasto przebiegają następujące drogi:
droga krajowa:
nr 39 (ul. Dzierżoniowska, 1 Maja, Wojska Polskiego)
drogi wojewódzkie:
nr 395 (ul. Wrocławska, Wolności, Ząbkowicka)
nr 396 (ul. Oławska)
Od 1 stycznia 1974 roku publiczny transport zbiorowy obsługiwany jest przez autobusy PKS w Oławie S.A.
Infrastruktura kolejowaEdytuj
Południkowo przechodzi dwutorowa, zelektryfikowana linia kolejowa nr 276. Na terenie miasta znajduje się 1 stacja kolejowa Strzelin. Równoleżnikowo przebiega, nieczynna obecnie, linia kolejowa nr 304.
OdległościEdytuj
Od najbliższych ważniejszych ośrodków miejskich Strzelin oddalony jest (w linii prostej „ratusz-ratusz”) o[26]:
GospodarkaEdytuj
Największe zakłady przemysłowe:
- „J.P. Kopalnia Granitu” – wydobycie i obróbka granitu
- „Cukrownia Strzelin S.A.” – produkcja cukru
- „Młyny Polskie S.A.” Elewator Strzelin – magazynowanie zbóż
- „Quick-Mix” – produkcja zapraw i mas budowlanych
- PTHU „Etoll sp.j.” – handel produktami olejowo-paliwowymi, usługi transportowe
- „Osiński i syn” – usługi budowlane, sprzedaż materiałów budowlanych, działalność deweloperska
- „Decopol” Sp. z o.o. – usługi rolnicze, gospodarstwo rolne
Zakład karnyEdytuj
Zakład karny Strzelin funkcjonuje od 19 października 1979 roku. Początkowo osadzano recydywistów penitencjarnych i nakładano na nich obowiązek pracy w przyległym kamieniołomie. Od 1 września 2003 roku Zakład Karny w Strzelinie określono jako zakład karny typu:
- zamkniętego dla młodocianych
- półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy
- półotwartego dla młodocianych[27]
Wspólnoty wyznanioweEdytuj
.jpg)
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą:
- Świadkowie Jehowy (Sala Królestwa ul. Świerkowa 9)[28]:
- zbór Strzelin-Miasto
- zbór Strzelin-Gęsiniec
- Zbór „Dom Pana”, ul. Oławska 19
Szlaki turystyczneEdytuj
Strzelin – Góra Szańcowa – Gościęcice Średnie – Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Źródło Cyryla – Ziębice – Lipa – Rososznica – Stolec – Cierniowa Kopa – Kolonia Bobolice – Kobyla Głowa – Karczowice – Podlesie – Ostra Góra – Starzec – Księginice Wielkie – Sienice – Łagiewniki – Oleszna – Przełęcz Słupicka – Sulistrowiczki – Ślęża – Sobótka
Strzelin – Pęcz – Piotrowice – Zielenice – Suchowice – Jordanów Śląski – Glinica – Winnna Góra – Gozdnik – Przełęcz Sulistrowicka – Przełęcz Słupicka – Radunia – Przełęcz Tąpadła – Ślęża – Sobótka-Górka
Szlak Historyczny Strzelina: rozpoczyna się koło stacji kolejowej i prowadzi obok najważniejszych zabytków Strzelina. Kończy się w Rynku. Szlak jednokierunkowy[29].
Honorowi obywatele StrzelinaEdytuj
- Jan Tympalski (1996)
- Henryk Gulbinowicz (2003)
- Maria Niska (2005)
- Jan Kisz (2005)
- Irena Czachorowska (2005)
- Norbert Łukaszczyk (2006)
- Josef Möhlenkamp (2009)
Miasta partnerskieEdytuj
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx.
- ↑ a b Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
- ↑ a b Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch’s Buchhandlung, 1888, s. 12.
- ↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 263.
- ↑ Gustav Adolf Stenzel 1854 ↓, s. 45.
- ↑ Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 84.
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 24.
- ↑ Konstanty Damrot, Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
- ↑ Strzelin, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, T. XI, s. 474.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Dorota Borowicz, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 33, ISBN 83-229-2569-7, OCLC 69318732.
- ↑ Joseph Partsch: Schlesien: eine Landeskunde für das deutsche Volk, t.1: Das ganze Land, Breslau 1896.
- ↑ Wenzeslaus Blanitzky: Geschichte der in Schlesien etablierten Hussiten, Königsberg 1763.
- ↑ Prywatny zbiór literatury na temat husyckich emigrantów z Czech pod Strzelinem oraz miasta i powiatu Strzelin/Strehlen, Peter Tscherny.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 802
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 148,149. [dostęp 2012-10-01].
- ↑ Miliony na dolnośląskie zabytki.
- ↑ a b c d e f E-OBS (ang.). European Climate Assessment & Dataset.
- ↑ a b The European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ang.). ECMWF Shinfield Park Reading RG2 9AX United Kingdom.
- ↑ Solar and Lunar position calculators (ang.). National Renewable Energy Laboratory.
- ↑ NASA Surface meteorology and Solar Energy (ang.). Atmospheric Science Data Center.
- ↑ Monthly global irradiation data (ang.). Photovoltaic Geographical Information System.
- ↑ European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].
- ↑ European Centre for Medium-Range Weather Forecasts. [dostęp 2014-08-27].
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII.
- ↑ Mapy Google.
- ↑ Zakład Karny Strzelin.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-10].
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-22.
- ↑ a b strzelin.pl: Miasta partnerskie. [dostęp 2012-07-30].
BibliografiaEdytuj
- Gustav Adolf Stenzel: Liber Fundationis Claustri Sanctae Mariae Virginis in Henrichow. Breslau: Josef Max & Komp., 1854.
- Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Strzelno w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa 1890.
- Strona PTTK Strzelin – zawiera informacje o szlakach turystycznych okolic Strzelina, szlaku historycznym, galerię zdjęć...
- Strona darmowej Strzelińskiej gazety pt. „Strzelińki Ekspress Ogłoszeniowy” – jako jedyna posiada w swoim tytule w pełni legalnie herb Strzelina