Wikipedia

Subityzowanie

szybkie i bezwysiłkowe określanie liczebności zbiorów

Subityzowanie (od łac. subito – nagle) – szybkie i bezwysiłkowe określanie liczebności zbiorów do 4 elementów, związane z niejęzykową i niearytmetyczną percepcją małych zbiorów[1][2][3][4][5][6][7]. Terminu tego po raz pierwszy użyto w 1949 roku[3]. Większość ludzi nie jest w stanie natychmiast („na pierwszy rzut oka”) precyzyjnie ocenić, czy w danym zbiorze jest np. 9, 10 czy 11 elementów, ale jest w stanie ocenić, czy są 2, 3, czy 4 elementy[3].

Wraz ze wzrostem liczebności zbioru coraz trudniejsze staje się precyzyjne ocenienie jego liczebności bez zliczania jego elementów
Dla zbiorów mających więcej niż 4 elementy przeciętny człowiek nie jest w stanie bez liczenia dokładnie ocenić ich liczebności
Na wykresie widać, że przy zbiorze pięcioelementowym czas reakcji potrzebny na określenie jego liczebności jest znacznie wyższy, niż przy zbiorze czteroelementowym, co potwierdza istnienie zjawiska subityzowania (za: K. Landerl, L. Kaufmann)[8]

Subityzowanie jest prawdopodobnie umiejętnością przekazywaną genetycznie, występującą u człowieka już od urodzenia[3]. W 1980 roku przeprowadzono eksperyment, w którym wykazano, że niemowlęta zwracają uwagę na zmianę liczebności zbiorów z 2 na 3 elementy lub na odwrót (niemowlęta dłużej przypatrywały się, gdy zbiór 2-elementowy został zastąpiony zbiorem 3-elementowym lub na odwrót, niż gdy zbiór 2 (lub 3)-elementowy zastąpiono innym zbiorem o tej samej liczebności)[3]. Natomiast podobnych efektów nie zaobserwowano przy zmianie bodźca wizualnego ze zbioru 4-elementowego na zbiór 6-elementowy[3].

Subityzowanie wpłynęło również na rozwój liczebników w wielu różnych językach[9]. Ponieważ naturalną, wrodzoną zdolnością człowieka jest określanie liczebności zbiorów do 4 elementów, to liczebniki od 1 do 4 w wielu językach mają wyraźnie inną strukturę, niż liczebniki od 5 wzwyż[9]. Dla liczb większych od 4 potrzebna jest już umiejętność liczenia, ponieważ liczby te przekraczają percepcyjne możliwości człowieka[9]. Określenia odpowiadające liczbom 1–4 jako podstawowe nośniki wartości semantycznych, odpowiadające cechom percepcyjnie uchwytnym, należą do leksyki podstawowej języka[9]. Liczebniki od 5 w górę funkcjonowały na wyraźnie innych zasadach[a][9][b]. Zatem najpierw w językach tworzyły się liczebniki odpowiadające liczbom od 1 do 4, a dopiero później zaczynały się pojawiać i kształtować liczebniki większe[10]. W niektórych językach liczebniki powyżej 4 nie wykształciły się w ogóle (np. Nowa Gwinea, Amazonia): istnieją tam liczebniki od 1 do 4, a wszystkie liczby powyżej 4 są określane jako „dużo”[9][11].

Podobną zdolność percepcji zbiorów maksymalnie czteroelementowych mogą mieć także niektóre zwierzęta – psycholog zwierząt Oskar Heinroth eksperymentalnie udowodnił, że czajka potrafi liczyć do czterech[10].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Wraz z rozwojem ludzkości w większości języków europejskich jednak doszło do zatarcia różnic między tymi dwiema klasami liczebników.
  2. ↑ Zauważyć można np: dwóch, trzech, czterech, pięciu, sześciu, siedmiu, ośmiu, dziewięciu, dziesięciu, jedenastu, dwunastu…, a w przypadku rzeczowników, np. 2,3,4 stoły, rzeki, wiadra (mianownik), ale 5,6,7,... stołów, rzek, wiader (dopełniacz).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Cipora K., Szczygieł M., Hohol M., Palce, które liczą – znaczenie liczenia na palcach dla poznania matematycznego u człowieka dorosłego, 2014, Psycholgia-Etologia-Genetyka, Tom 30, s. 62
  2. ↑ Szczygieł M., Cipora K., Hohol M., Liczenie na palcach w ontogenezie i jego znaczenie dla rozwoju kompetencji matematycznych, Psychologia Rozwojowa, 2015, tom 20, nr 3, s.29
  3. ↑ a b c d e f Rutkowski P., O zależnościach między liczeniem a językiem, Przegląd Humanistyczny 2 (419), s. 89
  4. ↑ Cipora K., Szczygieł M., Wyścig Liczb – The Number Race – polska wersja językowa narzędzia wczesnej interwencji w przypadku ryzyka dyskalkulii rozwojowej oraz wspomagania rozwoju kompetencji arytmetycznych, 2013, Psychologia – Etologia – Genetyka 27, s. 71–85
  5. ↑ Mandler G., Billie J.S., Subitizing: an analysis of its component processes, 1982, Journal of Experimental Psychology: General 111, s. 1–22
  6. ↑ Starkey P., Cooper R. G. Jr., The development of subitizing in young children, 1995, British Journal of Developmental Psychology 13, s. 399–420
  7. ↑ Piazza M., Mechelli A., Butterworth B., Price C.J., Are subitizing and counting implemented as separate or functionally overlapping processes?, 2002, NeuroImage 15, s. 435–446
  8. ↑ K. Landerl, L. Kaufmann, Dyskalkulia, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2015, s. 124, ISBN 978-83-7744-098-8
  9. ↑ a b c d e f Siuciak M., Kształtowanie się kategorii gramatycznej liczebnika w języku polskim, Katowice 2008, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s.16
  10. ↑ a b Kordos M., Wykłady z historii matematyki, Warszawa 2010, Script, s. 24
  11. ↑ Kordos M., Wykłady z historii matematyki, Warszawa 2010, Script, s. 23
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Subityzowanie&oldid=60494562”