Wikipedia

Sukiennice w Krakowie

zabytkowy budynek na Rynku Głównym w Krakowie

Sukiennice – zabytkowy budynek sukiennic znajdujący się w Krakowie na Starym Mieście, pośrodku Rynku Głównego.

Sukiennice
Symbol zabytku nr rej. A-10 z 12 marca 1931[1]
Ilustracja
Widok z wieży kościoła mariackiego (2011)
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Adres

Rynek Główny 3

Styl architektoniczny

Renesans

Inwestor

Kazimierz III Wielki

Ukończenie budowy

1358

Ważniejsze przebudowy

1556-1559, 1875 - 1879

Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie
Mapa konturowa Starego Miasta w Krakowie, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Sukiennice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Sukiennice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Sukiennice”
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Sukiennice”
Ziemia50°03′42″N 19°56′14″E/50,061667 19,937222
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Sukiennice zimą, o świcie widziane od strony Bazyliki Mariackiej, ze wschodu.
Sukiennice, widok z zachodu.

Historia Sukiennic

edytuj

Sukiennice ulegały przez wieki wielu przemianom i ich obecny kształt w niczym nie przypomina dawnych sukiennic. Już w roku 1257 książę Bolesław Wstydliwy przy lokacji Krakowa zobowiązał się postawić kamienne kramy sukienne. Stanowiły one podwójny rząd kramów, tworzących jakby uliczkę pośrodku Rynku. Sukiennice w tej postaci przetrwały do połowy XIV stulecia.

Kamienne Sukiennice do połowy XIV w.

edytuj

Pierwowzorem Sukiennic były drewniane kramy sukienne otoczone budami, jatkami i straganami. W akcie lokacyjnym książę zobowiązał się do wystawienia sukiennic kamiennych. Stanowiły one podwójny rząd kramów z uliczką pośrodku, która na noc była zamykana z obydwu stron[2]. Około roku 1300 pasaż z kramami zadaszono, co nadało im wygląd hali targowej[3]. W takiej formie przetrwały do połowy XIV wieku.

Gotyckie Sukiennice 1358–1555

edytuj

Nowe, gotyckie sukiennice wystawił król Kazimierz III Wielki przed 1358. Środkowa hala o długości 108 m i szerokości 10 m z dwóch stron miała dostawione dwa rzędy kramów na głębokość 7,5 m. W osi długiej było to 18 kramów, które nakryte były sklepieniami, a otwarte do wnętrza ostrołukowymi lub półkolistymi portalami. Od strony południowej i północnej wybudowano zdwojone, ostrołukowe arkady. Przypominały one już kształtem obecne sukiennice. Budowla ta przetrwała jako do 1555 roku, kiedy spłonęła.

Renesansowe Sukiennice od 1559

edytuj

W latach 1556–1559 przystąpiono do odnowienia spalonych sukiennic. Pracami kierował mistrz Pankracy, który zasklepił kolebkowo wielką halę budynku. Wtedy budynek zwieńczono attyką o podziałach arkadowych i grzebieniu z maszkaronami projektu Santi Gucciego. Dobudowano także kolumnowe loggie, które zaprojektował Jan Maria Padovano. W roku 1601 przebito przejście w poprzek Sukiennic i ozdobiono je ryzalitami.

XIX-wieczna przebudowa

edytuj
 
Widok z południowego wschodu

W ramach porządkowania Rynku w latach 1875–1879 sukiennice przebudowano według projektu Tomasza Prylińskiego. Wyburzono przylegające do nich kramy i budynki. Dolna hala została przekształcona w ciąg drewnianych kramów handlowych, rozlokowanych wzdłuż ścian i udekorowana w 1895 herbami miast polskich, godłami cechowymi i pieczęciami. Sala górna została zaadaptowana na potrzeby muzeum.

Dobudowano ryzality na osi wschód-zachód oraz parterowe arkadowe podcienia. Na szczytach ryzalitów od strony wschodniej umieszczono maszkarony przedstawiające karykatury prezydentów Krakowa - Józefa Dietla i Mikołaja Zyblikiewicza (autor: Walery Gadomski na podstawie rysunku Jana Matejki).

Na fasadzie zachodniego ryzalitu, nad oknami, znajdują się kartusze z łacińskimi sentencjami projektu Józefa Szujskiego.

Po lewej stronie (patrząc z ul. Szewskiej): „NATALE SOLVM DVLCE DINE CVNCTOS DVCIT ET IMMEMORES NON SINIT ESSE SVI” (w tłumaczeniu na język polski: „Nasz kraj przepełnia nas niezwykłą słodyczą i nigdy nie pozwala zapomnieć, że do niego należymy” - cytat z „Listów z Pontu” Owidiusza).

I po prawej: „ILLA NON EST CIVITAS CVM LEGES IN EA NIHIL VALENT CVM MOS OCCI DIT PATRIVS” („Nie może istnieć państwo, gdy prawa w nim nic nie znaczą i gdy ginie obyczaj ojczysty” - cytat z „Paradoksów” Cycerona).

Szczyt ryzalitu wieńczy rzeźba projektu Jana Matejki „Dzień i Noc”.

Współczesność

edytuj

Wizerunek Sukiennic w czasie okupacji niemieckiej został umieszczony na banknotach o nominale 50 złotych emitowanych przez Bank Emisyjny w Polsce.

Współcześnie w Sukiennicach znajdują się dwa rzędy kramów, głównie z biżuterią, pamiątkami czy rękodziełami. Obecnie na piętrze Sukiennic (w dawnym szmatruzie) znajduje się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Stanowi ona oddział Muzeum Narodowego. Na parterze Sukiennic znajduje się również słynna kawiarnia Noworolski. Pod zewnętrzną częścią sukiennic zachowane jest zabytkowe i sprawne oświetlenie gazowe.

W 2010 r. otwarto oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Podziemia Rynku Głównego, do którego wejście znajduje się w Sukiennicach. Zwiedzający wędrują pod ziemią wokół Sukiennic szklanymi pochylniami i kładkami, zawieszonymi ponad dawnymi traktami, w tym brukami średniowiecznych Sukiennic.

Galeria

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2021-03-18].
  2. ↑ M. Rożek, Przewodnik po zabytkach, WAM, Kraków 2010, s. 148.
  3. ↑ B. Michalec, Kraków. Przewodnik Ilustrowany, Pascal, Bielsko Biała 2007, s. 85.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sukiennice_w_Krakowie&oldid=74054459”