Wikipedia

Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Europie

Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Europie jest mocno zróżnicowana w całej Europie. Kontakty homoseksualne są obecnie legalne we wszystkich 46 krajach Europy. Pierwszym krajem na kontynencie, który zalegalizował kontakty homoseksualne, była Francja (w 1791 r. – jednocześnie pierwszy kraj na świecie), a ostatnim Cypr (w 2014 r. – Cypr Północny). Polska zalegalizowała kontakty homoseksualne w 1932 roku.

Związki par tej samej płci w Europie:

     Małżeństwa osób tej samej płci.

     Rejestrowane związki partnerskie.

     Konkubinaty.

     Związki jednopłciowe nieuznawane.

     Konstytucja ogranicza małżeństwo do kobiety i mężczyzny.

Obecnie w nielicznych krajach europejskich istnieją przepisy prawne bezpośrednio dyskryminujące mniejszości seksualne. W szczególności chodzi o nierówny wiek dopuszczający kontakty seksualne (wyższy dla osób homoseksualnych, a niższy dla heteroseksualnych). W niektórych krajach geje w dalszym ciągu są wykluczeni ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej.

Osobny artykuł: Służba wojskowa osób LGBT.

W Europie najbardziej zaangażowane w obronę i promowanie praw mniejszości seksualnych są Unia Europejska i Rada Europy. Przyjęły one wiele rezolucji dotyczących przestrzegania praw osób homoseksualnych. UE podpisała międzynarodowe porozumienia z krajami Afryki Północnej i kilkoma z Bliskiego Wschodu, zobowiązujące je do przestrzegania praw człowieka, w tym praw osób homoseksualnych (chociaż seks homoseksualny w dalszym ciągu pozostaje tam nielegalny i grozi za niego kilkuletnie więzienie oraz grzywny), podpisała również porozumienia z Arabią Saudyjską, Jemenem i Pakistanem, zobowiązujące te kraje do zniesienia kary śmierci za kontakty homoseksualne.

W Parlamencie Europejskim lewicowe i centrowe frakcje polityczne jak zieloni, socjaliści i komuniści, a także liberałowie oraz niektórzy chrześcijańscy demokraci popierają prawa osób LGBT. Przeciwna jest im natomiast zdecydowana większość chrześcijańskich demokratów.

W 2018 roku stowarzyszenie ILGA Europe przedstawiło w dorocznym raporcie sytuację osób o odmiennej orientacji seksualnej w 49 państwach europejskich. Żaden kraj nie uzyskał maksymalnego wyniku 100%. Czołowe miejsca zajęły w rankingu Malta, Belgia i Norwegia, uzyskując odpowiednio 91,04%, 78,76% i 77,74%. Najniżej ocenianymi państwami były: Azerbejdżan (4,70%), Armenia (7,20%) i Turcja (8,60%)[1].

Ochrona prawna przed dyskryminacją edytuj

Przepisy zakazujące dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną istnieją w systemach prawnych zdecydowanej większości krajów europejskich, zazwyczaj zawarte w kodeksach karnych i kodeksach pracy. Tylko jedno państwo na kontynencie, Portugalia, posiada taki zakaz wprost sformułowany w konstytucji; podobny zakaz znajduje się w konstytucji szwajcarskiej, która nie wymienia bezpośrednio w katalogu kategorii chronionych orientacji seksualnej, zastępując ją szerokim pojęciem „sposobu życia”.

Unia Europejska chroni mniejszości seksualne przed dyskryminacją w Traktacie amsterdamskim z 1997 roku, a także w Karcie Praw Podstawowych z 2000 roku. Parlament Europejski przyjął również dwie dyrektywy w 2000 roku, zakazujące dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną, do których ratyfikacji są zobowiązane kraje członkowskie i kandydujące do Unii Europejskiej.

Unia Europejska przyjęła również dyrektywę, na mocy której wszystkie kraje członkowskie zobowiązane są do zagwarantowania prawa azylu przez wzgląd na orientację seksualną jako jedną z kategorii chronionych. Obecnie tylko kilkanaście państw Unii Europejskiej, a także Australia, Kanada, Nowa Zelandia, RPA, USA i Wielka Brytania dają taką możliwość.

Uznanie związków osób tej samej płci edytuj

W większości krajów europejskich (niemal w całej Europie Zachodniej) związki między osobami tej samej płci już od dawna są prawnie uznawane. Ich uznanie funkcjonuje w trzech typach:

  • Konkubinaty – są to nieformalne związki. Konkubenci otrzymują tylko pewną liczbę praw z tych dostępnych małżeństwom. Ta forma legalizacji związku sprowadza się do jego rejestracji, najczęściej w formie aktu notarialnego bądź w każdym przypadku para zwraca się do sądu. Zalegalizowane w większości krajów Europy Zachodniej, a także na Węgrzech (1996), w Austrii (2003), Chorwacji (2003) oraz na Słowacji (2018). Od 2012 roku w Polsce pary jednopłciowe mają prawo do przejęcia umowy najmu mieszkania lub domu po zmarłym partnerze.
 
Status prawny adopcji dzieci przez pary tej samej płci w Europie:

     Adopcja przez pary jednopłciowe legalna.

     Adopcja przez osoby w związkach jednopłciowych dzieci swoich partnerów legalna.

     Brak prawa do wspólnej adopcji.

Parlament Europejski przyjął 14 lipca 2005 roku (stosunkiem głosów 360 za, 272 przeciw, 20 się wstrzymało) dyrektywę zobowiązującą wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej do uznawania małżeństw osób tej samej płci, nawet jeśli w danym kraju związki jednopłciowe nie są uznawane[12].

Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe edytuj

Wiele krajów przyznaje parom jednopłciowym także prawo adopcji dzieci: Szwecja (2003²), Hiszpania (2000¹/2005²), Holandia (2005²), Wielka Brytania (2005²), Belgia (2000¹/2006²), Islandia (2000¹/2006²), Norwegia (2001¹/2009²), Dania (1999¹/2010²), Francja (2013²), Malta (2014²), Andora (2014²), Cypr (2015¹), Irlandia (2015²), Luksemburg (2015²), Austria (2013¹/2016²), Portugalia (2016²), Włochy (2016¹), Finlandia (2009¹/2017²), Niemcy (2005¹/2017²), San Marino (2019¹), Chorwacja (2014¹/2021²), Słowenia (2006¹/2022²), Szwajcaria (2016¹/2022²), Liechtenstein (2021¹/2023²), Estonia (2016¹/2024²), Grecja (2024²) i Czechy (2024¹). Szereg innych państw, a także wiele z wyżej wymienionych, rozważa taką możliwość, w tym także przyznanie prawa do adopcji parom niespokrewnionym z dzieckiem.

¹ – tylko biologiczne dziecko/dzieci partnerki/partnera.
² – bez jakichkolwiek ograniczeń.

Sytuacja prawna osób LGBT w poszczególnych krajach Europy edytuj

UE Kraj Legalizacja kontaktów homoseksualnych¹ Zrównanie wieku² Zakaz dyskryminacji³ Związek osób tej samej płci4 Małżeństwo osób tej samej płci5 Adopcja dzieci6 Prawo azylu Możliwość korekty płci7
  Albania 1995 2001 2010 – – – nie nie
  Andora 1990 2001 2005 2005/2014 2023 2014 – nie
  Armenia 2003 2003 – – 20158 – nie nie
    Austria 1971 2002 2004/2017 2003/2010 2019 2013/2016 – 2009
  Azerbejdżan 2000 2000 – – – – nie nie
    Belgia 1795 1985 2003 2000 2003 2006 tak 2007/2018
  Białoruś 1994 1994 – – 19948 – nie tak
  Bośnia i Hercegowina 2003* 2003 2003 – – – – tak
    Bułgaria 1968 2002 2004 – 19918 – – nie
    Chorwacja 1977 1998 2003 2003/2014 20138 2014/2021 – 2009
    Cypr 2014* 2002 2015 2015 – – – nie
  Czarnogóra 1977 1977 2010 2021 20078 – – tak
    Czechy 1961 1990 2009 2001/2006 – – tak 1966
    Dania 1933 1976 2004 1986/1989 2012 1999/2010 tak 2014
    Estonia 1992 2001 2008 2016 2024 2016/2024 nie 1999
    Finlandia 1971 1998 1995 2002 2017 2009/2017 – 2002
    Francja 1791 1982 2004 1999 2013 2013 tak 2017
    Grecja 1952 1987 2014 2015 – – – 2010
  Gruzja 2000 2000 2014 – 20178 – – tak
    Hiszpania 1822 1822 1995 2005 2005 2005 – 2007
    Holandia 1811 1971 1992 1979/1998 2001 2005 – tak
    Irlandia 1993 1993 2004 2011 2015 2015 tak 2015
  Islandia 1940 1992 1996 1996 2010 2000/2006 – tak
  Kazachstan 1998 1998 – – – – – 2003
  Kosowo 1970 2006 2004 – – – – –
  Liechtenstein 1989 2001 2005 2011 – 2021/2023 – nie
    Litwa 1993 2004 2008 – 19928 – – 2003/2022
    Luksemburg 1795 1992 1997 2004 2015 2015 nie 2018
    Łotwa 1992 2000 2006 2024 20058 – tak 2005
  Macedonia Północna 1996 1996 2020 – – – nie 2021
    Malta 1973 1973 2012 2014 2017 2014 – 2015
  Mołdawia 1995 2002 2013 – 19948 – – 2015
  Monako 1793 1793 2005 2020 – – – –
    Niemcy 1969* 1994* 2006 2001 2017 2005/2017 tak 1981
  Norwegia 1972 1972 1981 1991/1993 2009 2001/2009 tak 2000
    Polska 1932 1932 2003 - 19978 – nie 1964
    Portugalia 1983 2005 2004 2001 2010 2016 – 2011
  Rosja 1993* 1997 – – 20208 – nie 1997
    Rumunia 1996 2002 2000 – – – nie 1996
  San Marino 1864 1864 2008 2012/2019 – 2019 – nie
  Serbia 1994* 2006 2009 – 20068 – nie 2019
    Słowacja 1962 1990 2008 2018 20148 – – tak
    Słowenia 1977 1977 1998 2006 2022 2011/2022 nie tak
  Szwajcaria 1942 1992 1999 2007 2022 2016/2022 – tak
    Szwecja 1944 1978 1987 1988/1995 2009 2003 tak 1972
  Turcja 1858 1858 – – – – – 1988
  Ukraina 1991 1991 2015 – 19968 – – 2016
  Watykan 1929 1929 – – – – – nie
    Węgry 1962 2004 2004 1996/2009 20128 – nie nie
  Wielka Brytania 1982* 2001 2005 1996/2005 2014 2005 tak 2005
    Włochy 1890* 1889 2003 2016 – 2016 nie 1982
UE Kraj Legalizacja kontaktów homoseksualnych¹ Zrównanie wieku² Zakaz dyskryminacji³ Związki osób tej samej płci4 Małżeństwa osób tej samej płci5 Adopcja dzieci6 Prawo azylu Możliwość korekty płci7

1 Ostateczna data legalizacji kontaktów homoseksualnych. W niektórych krajach federacyjnych depenalizacja aktów homoseksualnych postępowała nierównomiernie – uwzględniono datę ostatniego regionu, który je zdepenalizował. Obecnie nielegalne są one jedynie w Czeczenii.
² Ostateczna data zrównania wieku osób legalnie dopuszczających się aktów homo- i heteroseksualnych. W niektórych krajach federacyjnych zrównywanie wieku postępowało nierównomiernie – uwzględniono datę ostatniego regionu, który go zrównał.
³ „Całkowity”, tj. w kodeksie karnym, konstytucji bądź innym akcie dającym ogólny zakaz dyskryminacji z powodu orientacji seksualnej we wszystkich dziedzinach życia lub „częściowy”, tj. chroni przed dyskryminacją tylko w wybranych, jednej lub więcej dziedzinach życia, np. miejsce pracy, służba w armii itd., ale nie we wszystkich dziedzinach życia.
4 „Związki partnerskie” przyznające zazwyczaj większość praw z tych, jakie mają małżeństwa osób przeciwnej płci lub „konkubinaty” przyznające zazwyczaj część lub tylko kilka podstawowych praw z tych, jakie mają małżeństwa osób przeciwnej płci.
5 Małżeństwa osób tej samej płci przyznające identyczne prawa, jakie przysługują małżeństwom osób przeciwnej płci (z wyjątkiem adopcji dzieci w Portugalii). Zielonym kolorem tła oznaczono rok zalegalizowania małżeństw homoseksualnych, a kolorem czerwonym – rok wprowadzenia w danym kraju konstytucyjnej definicji ograniczającej małżeństwo do związku osób różnej płci.
6 Przyznaje prawo do adopcji dzieci parom niespokrewnionym z dzieckiem lub tylko adopcji dzieci jednego z partnerów.
7 Oznacza możliwość prawnej zmiany płci. Rok oznacza wejście w życie prawa dotyczącego tego aspektu. Brak wymogów dotyczących sterylizacji osób transpłciowych w trakcie procesu zmiany płci. Znak „–” oznacza brak informacji o takich regulacjach w danym państwie.
8 Konstytucje piętnastu państw Europy definiują małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny (Armenia, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Gruzja, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Polska, Rosja, Serbia, Słowacja, Ukraina i Węgry).

Życie osób LGBT na kontynencie edytuj

 
Parada Równości 2012 (Warszawa).
 
Naklejka Narodowego Odrodzenia Polski, wyrażająca sprzeciw wobec homoseksualizmu.

W całej Europie akceptacja dla osób o innej orientacji seksualnej niż heteroseksualna jest bardzo wysoka – średnio 69% (2019)[13]. Jednak występują znaczne różnice między zachodem a wschodem kontynentu.

Sondaże o małżeństwach jednopłciowych
Kraj Sondażownia Rok Za Przeciw Nie wiedzą/Obojętni/Nie dali odpowiedzi/Inne
   Austria Market/ORF 2014 [14][15] 73% 24% 3%
   Belgia Eurobarometr 2019 [13] 82% 17% 1%
   Bułgaria Eurobarometr 2019 [13] 16% 74% 10%
   Chorwacja Eurobarometr 2019 [13] 39% 55% 6%
   Cypr Eurobarometr 2019 [13] 36% 60% 4%
   Czechy Eurobarometr 2019 [13] 48% 48% 4%
   Dania Eurobarometr 2019 [13] 89% 8% 3%
   Estonia Eurobarometr 2019 [13] 41% 51% 8%
   Finlandia Eurobarometr 2019 [13] 76% 21% 3%
   Francja Eurobarometr 2019 [13] 79% 15% 6%
   Grecja Focus Bari 2015 [16] 56% 35% 9%
   Hiszpania Eurobarometr 2019 [13] 86% 9% 5%
   Holandia Eurobarometr 2019 [13] 92% 8% 0%
   Irlandia Eurobarometr 2019 [13] 79% 13% 8%
   Litwa Eurobarometr 2019 [13] 30% 63% 7%
   Luksemburg Eurobarometr 2019 [13] 85% 9% 6%
   Łotwa Eurobarometr 2019 [13] 24% 70% 6%
   Malta Eurobarometr 2019 [13] 67% 25% 8%
   Niemcy Eurobarometr 2019 [13] 84% 12% 4%
  Norwegia Ipsos 2013 [17] 78% 17% 4%
   Polska Eurobarometr 2019 [13] 45% 50% 5%
   Portugalia Eurobarometr 2019 [13] 74% 20% 6%
   Rumunia Eurobarometr 2019 [13] 29% 63% 8%
  Rosja Rosyjskie Centrum Badania Opinii Społecznej 2013 [18] 4% 86% 10%
   Słowacja Eurobarometr 2019 [13] 20% 70% 10%
   Słowenia Eurobarometr 2019 [13] 62% 35% 3%
   Szwecja Eurobarometr 2019 [13] 92% 6% 2%
  Szwajcaria Ifop 2013 [19] 63% – –
  Ukraina Gay Alliance of Ukraine 2013 [20] 9% 62% 12%
17% przyzwoliłoby na wyjątki.
   Węgry Eurobarometr 2019 [13] 33% 61% 6%
  Wielka Brytania Eurobarometr 2019 [13] 85% 12% 3%
   Włochy Eurobarometr 2019 [13] 58% 35% 7%

Przedstawiciele mniejszości seksualnych spotykają się z nietolerancją, agresją, a nawet zbrodniami na tle uprzedzeń homofobicznych. Incydenty te nie omijają również tak tolerancyjnych państw jak Holandia czy Szwecja. Sprawcami aktów nienawiści są przede wszystkim gangi młodzieży, ultraprawicowi skinheadzi, jak i bojówki skrajnie prawicowych ugrupowań politycznych, prowadzących kampanie antyhomoseksualną.

W samej Europie działa szereg organizacji LGBT o zasięgu międzynarodowym i regionalnym. Zajmują się one przede wszystkim niesieniem pomocy przedstawicielom społeczności LGBT w zakresie prawnym i psychologicznym, a także walką z nietolerancją czy organizacją imprez kulturowych.

Również stanowiska niektórych kościołów, zwłaszcza protestanckich, są otwarte. Kościół Szwecji udzielił zezwolenia na udzielanie małżeństw parom jednopłciowym w październiku 2009. Podobnie Kościół anglikański w Wielkiej Brytanii czy ewangelicki w Niemczech. Niezmienne stanowisko w tej sprawie zajmują Kościół katolicki oraz prawosławny, które potępiają związki osób tej samej płci.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ ILGA Europe.
  2. ↑ New York Times.
  3. ↑ GayPASG.org. gaypasg.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-10)]..
  4. ↑ Gazeta.pl.
  5. ↑ The Huffington Post.
  6. ↑ OnTop Magazine.
  7. ↑ Wiadomości 24.
  8. ↑ News: Dania małżeństwa osób tej samej płci uchwalone (...)
  9. ↑ Finlandia legalizuje małżeństwa jednopłciowe.
  10. ↑ Czarnogóra zalegalizowała homoseksualne związki partnerskie [online], www.gazetaprawna.pl [dostęp 2020-07-02].
  11. ↑ Czarnogóra wprowadziła związki partnerskie dla par jednopłciowych. Jako pierwszy europejski kraj spoza UE [online], gazetapl [dostęp 2020-07-02] (pol.).
  12. ↑ Krok po kroku. dr Hanna Karp – Pełzająca rewolucja.
  13. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ebs_493_data_fact_lgbti_eu_en-1.pdf (europa.eu)
  14. ↑ Österreich, ein Hafen der Ehe
  15. ↑ Einstellung zur gleichgeschlechtlichen Ehe
  16. ↑ Έρευνα για την ομοφυλοφιλία στην Ελλάδα: Υπέρ του συμφώνου συμβίωσης το 70%, αλλά 'κατά' των υιοθεσιών
  17. ↑ Detailed Tables. [dostęp 2015-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-27)].
  18. ↑ Russian Public Opinion Research Center
  19. ↑ Enquête sur la droitisation des opinions publiques européennes
  20. ↑ „Гей-альянс Украина” публикует результаты исследования общественного мнения о восприятии ЛГБТ в украинском социуме [online], upogau.org [dostęp 2017-11-26].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sytuacja_prawna_i_społeczna_osób_LGBT_w_Europie&oldid=73035838”