Wikipedia

Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Szwecji

Tęczowa flaga – symbol społeczności LGBT
Tęczowa flaga w kształcie Szwecji

Prawo wobec kontaktów homoseksualnych edytuj

Kontakty homoseksualne są legalne w Szwecji od 1 lipca 1944 roku. W 1978 roku zrównano ze sobą wiek osób legalnie dopuszczających się kontaktów homo- i heteroseksualnych – wynosi on 15 lat.[1][2]

Historia edytuj

Po 1944 roku wiek uprawniający do współżycia seksualnego dla gejów wynosił 18 lat. W 1987 stworzono prawo przeciwko seksowi w gejowskich łaźniach i homoseksualnej prostytucji, by zmniejszyć rozprzestrzenianie się wirusa HIV[3]. Zostało ono zniesione w 2004[4]. Szwecja była pierwszym krajem na świecie, który wprowadził taką regulację[5]. Transwestytyzm został wykreślony z listy chorób 1 stycznia 2009[6].

Krwiodawstwo edytuj

Jesienią 2008 Narodowa Rada Zdrowia i Zasiłków zaproponowała, by mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami mieli prawo do bycia dawcami krwi, jednak dopiero po półrocznej przerwie od ostatniego współżycia seksualnego. Wcześniejsza propozycja dotycząca tej samej sprawy została odrzucona w 2006[7]. Od 1 marca 2010 mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami mieli być krwiodawcami, ale dopiero po roku abstynencji seksualnej, jednak banki krwi odrzuciły to prawo, odwlekając jego wejście w życie co najmniej do 1 października 2011[8].

Ochrona prawna przed dyskryminacją edytuj

Szwedzkie prawo gwarantuje ogólny zakaz dyskryminacji, m.in. ze względu na orientację seksualną. Został on zawarty w konstytucji[9], kodeksie karnym z 1 lipca 1987 (gdzie zakazuje się homofobicznych wypowiedzi, tzw. mowy nienawiści) i w kodeksie pracy z 1999 r.[1]

W 2008 transgenderyzm i wykazywanie cech płci przeciwnej zostały dodane do ujednoliconego prawa antydyskryminacyjnego, które weszło w życie 1 stycznia 2009[10][11].

Do 1 stycznia 2009 stanowisko szwedzkiego rzecznika (ombudsmana) przeciwko dyskryminacji ze względu na orientację seksualną (szw. Ombudsmannen mot diskriminering på grund av sexuell läggning), zwany HomO, przestało istnieć, ponieważ połączono wszystkich ombudsmanów zajmujących się dyskryminacją w jedną funkcję: Szwedzkiego Ombudsmana Równości. Istniejące wcześniej prawa przeciwko dyskryminacji zostały zastąpione przez nową ustawę antydyskryminacyjną[12]. Termin HomO oznaczał zarówno funkcję, jak i osobę ją sprawującą. Ostatnim HomO był Hans Ytterberg.

Azyl edytuj

Szwedzkie przepisy prawne przyznają osobom prawo do ubiegania się o azyl polityczny z powodu prześladowań przez wzgląd na orientację seksualną lub tożsamość płciową we własnym kraju[13].

Służba wojskowa edytuj

Od 1 lipca 1976 geje, lesbijki i biseksualiści nie są wykluczeni ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej. Szwedzkie wojsko stara się stworzyć osobom LGBT środowisko, w którym nie muszą one ukrywać swojej orientacji[14].

Osobny artykuł: Orientacja seksualna a służba wojskowa.

Uznanie związków osób tej samej płci edytuj

1 stycznia 1988 Szwecja zalegalizowała konkubinaty par tej samej i przeciwnej płci. Przyznają one większość praw z tych, jakie mają małżeństwa.

W 1995 w Szwecji zalegalizowano związki partnerskie par tej samej płci. Dawały one większość (dokładnie 91%) praw z tych, jakie mają małżeństwa. Od początku wejścia w życie ustawy do końca 2003 swój związek zalegalizowało ponad 3000 par homoseksualnych. Najwięcej z nich w stolicy – Sztokholmie. Od 1 maja 2009 związki te nie są uznawane, gdyż w życie weszła ustawa o małżeństwach jednopłciowych. Wygasły prawa przyznawane osobom, które zawarły związek partnerski, aczkolwiek pojawiła się możliwość prawnej zmiany tego związku na małżeństwo.

W 2004 Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza zaproponowała legalizację małżeństw homoseksualnych. Socjaldemokraci powołali w tym celu komisję, która miała zająć się zbadaniem konieczności uchwalenia odpowiednich przepisów. Projekt ustawy powstał w 2005. 21 marca 2007 rząd Szwecji zapowiedział legalizację małżeństw osób tej samej płci[15]. Ustawa została napisana przez byłego ministra sprawiedliwości Szwecji Hansa Regnera, który zaproponował, że definicję małżeństwa można rozszerzyć o pary tej samej płci[16]. 21 stycznia 2009 roku rząd złożył w parlamencie projekt ustawy legalizującej małżeństwa jednopłciowe[17]. 1 kwietnia 2009 roku ustawa została przyjęta przez Riksdag stosunkiem głosów 261-22. Nowe prawo weszło w życie 1 maja 2009 roku[18].

Osobny artykuł: Małżeństwo osób tej samej płci w Szwecji.

Obecny rząd Szwecji składa się z czterech partii: Umiarkowanej Partii Koalicyjnej, Partii Centrum, Ludowej Partii Liberałów i Chrześcijańskich Demokratów.
Poparcie szwedzkich partii politycznych dla małżeństw osób tej samej płci w parlamencie:

Partia Poparcie dla małżeństw jednopłciowych Liczba miejsc w Riksdagu Pozycja w rządzie
Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza TAK 130 Opozycja
Umiarkowana Partia Koalicyjna TAK 97 Przewodnictwo w rządzie
Partia Centrum TAK 29 Członek koalicji rządowej
Ludowa Partia Liberałów TAK 28 Członek koalicji rządowej
Chrześcijańscy Demokraci NIE 24 Członek koalicji rządowej
Partia Lewicy TAK 22 Opozycja
Partia Zielonych TAK 19 Opozycja

Głosowanie nad ustawą o małżeństwach osób tej samej płci w parlamencie edytuj

Legalizacja małżeństw jednopłciowych w kraju Liczba parlamentarzystów
Za 261
Przeciw 22
Wstrzymało się 16
Nieobecni 50
Razem 349 miejsc

Głosowanie nad wprowadzeniem ślubów osób tej samej płci w Kościele Szwecji edytuj

22 października 2009 zgromadzenie Kościoła Szwecji zdecydowanie poparło udzielanie błogosławieństw parom jednopłciowym[19], a także nazywanie tych związków małżeństwami (szw. äktenskap). Nowe prawo weszło w życie 1 listopada 2009.
Wyniki głosowania członków zgromadzenia:

Wprowadzenie ślubów osób tej samej płci w Kościele Liczba głosujących
Za 176
Przeciw 62
Wstrzymało się 11
Nieobecni 0
Razem 249 miejsc

Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe edytuj

1 lutego 2003 Szwecja umożliwiła parom tej samej płci adopcję dzieci bez żadnych ograniczeń. Takie samo prawo ma każda samotna osoba bez względu na swoją orientację seksualną.

Osobny artykuł: Rodzicielstwo związków jednopłciowych.

W sprawie adopcji zagranicznych, w marcu 2003 Ministerstwo Sprawiedliwości oświadczyło: „Jeżeli chodzi o adopcję [dzieci] z zagranicy, ważne jest to, iż jesteśmy wyczuleni i świadomi tego, że kraje, z którymi współpracuje Szwecja, często mają inny punkt widzenia na osoby homoseksualne i homoseksualne rodzicielstwo. Współpraca uwzględniająca adopcje międzypaństwowe musi opierać się na zaufaniu. Oznacza to, że ograniczenia i warunki stawiane przez kraje pochodzenia [dzieci] muszą być przestrzegane”[20].

1 lipca 2005 weszło w życie prawo dające parom lesbijek dostęp do sztucznego unasienniania w szpitalach publicznych[21].

Prawa osób transpłciowych edytuj

1 lipca 1972 Szwecja stała się pierwszym krajem na świecie, który zezwolił na prawną korektę płci osobom transpłciowym oraz zapewnił im darmową terapię hormonalną. Jest to możliwe zarówno po pełnej operacji korekty płci, jak i po częściowej przy jednoczesnym przyjmowaniu hormonów – pod warunkiem, że osoba spełni kilka wyznaczonych warunków. Musi ona posiadać obywatelstwo szwedzkie, mieć ukończone osiemnaście lat, być stanu wolnego, być wysterylizowana i żyć od dwóch lat jako osoba płci przeciwnej. W roku 2007 prawo zostało ponownie rozpatrzone z pojawieniem się propozycji zniesienia kilku wymogów: obywatelstwa szwedzkiego, stanu wolnego, przebytej sterylizacji. Przedstawiono pomysł ministrowi Narodowej Rady Zdrowia i Zasiłków, członkowi partii chrześcijańskich demokratów[22]. Szwedzki Ombudsman Przeciwko Dyskryminacji oraz Szwedzka Federacja na rzecz Praw Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych i Transpłciowych zapytali o przyszłe losy owej zmiany. Według szwedzkiego Departamentu Zdrowia i Spraw Społecznych propozycja jest wciąż oceniana, lecz jest zbyt wadliwa, by stać się podstawą nowego prawa[23].

Życie osób LGBT w kraju edytuj

 
Szwedzka Federacja na rzecz praw osób LGBT (RFSL) podczas seminarium w Rinkeby
 
Stockholm Pride 2015

Szwedzi należą do społeczeństw bardzo tolerancyjnych wobec osób homoseksualnych. Badania przeprowadzone w 2019 na zlecenie Unii Europejskiej wykazały, iż 92% Szwedów popiera legalizację małżeństw osób tej samej płci[24]. Szwecja jest pierwszym krajem na świecie, który usunął homoseksualizm z listy chorób, co przyczyniło się do wizerunku tego kraju jako wspierającego prawa osób homoseksualnych[25].

Według sondażu przeprowadzonego przez Pew Global Attitudes Project w 2007 roku 86% Szwedów uważało, że homoseksualizm powinien być akceptowany przez społeczeństwo. Przeciwnego zdania było 9% obywateli[26].

Szwedzka Riksförbundet för homosexuellas, bisexuellas och transpersoners rättigheter (RFSL) to jedna z najstarszych organizacji LGBT na świecie. Została założona w październiku 1950 jako oddział Duńskiej Federacji założonej w 1948. W kwietniu 1952 RFSL przyjęła swoją obecną nazwę i zaczęła działać jako niezależna organizacja. Obecnie posiada dwadzieścia osiem oddziałów w całej Szwecji – od Piteå na północy do Malmö na południu i liczy ponad 6000 członków[27]. RFSL zajmuje się lobbingiem, rozpowszechnianiem informacji oraz organizowaniem wydarzeń społecznych i popierających różne akcje. Współpracuje z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Lesbijek i Gejów i organizacjami LGBT z sąsiednich krajów[27]. Organizacja ta obsługuje centra doradcze dla kobiet i mężczyzn w Sztokholmie, Göteborgu i Malmö. Centra te są przeznaczone dla osób, które chcą porozmawiać o coming oucie, seksie, HIV, AIDS i innych kwestiach zdrowotnych[27].

Wydawane są tu publikacje, działają liczne organizacje o zasięgu ogólnokrajowym, jak i regionalnym, zajmujące się niesieniem pomocy przedstawicielom LGBT. Każdego roku ulicami stolicy maszerują parady mniejszości seksualnych (gay pride parade). Najliczniejszą tego typu manifestacją była parada w 2005, która zgromadziła około 11 000 uczestników. Stockholm Pride to największy i najstarszy festiwal organizowany co roku od 1998. W późniejszych latach organizowano festiwale w Göteborgu, Malmö i Uppsali, a także mniej huczne wydarzenia w mniejszych gminach.

Szwedzki kościół protestancki jest jednym z najbardziej otwartych wobec par homoseksualnych kościołów na świecie. Od 1997 rozpoczął udzielanie błogosławieństw (nie ślubów) parom homoseksualnym. W 2005 zadecydował o udzielaniu ślubów osobom tej samej płci – śluby te są udzielane od 1 stycznia 2008. W 2007 szwedzcy księża luterańscy uczestniczyli w paradzie gejów i lesbijek w Sztokholmie i błogosławili całą manifestację[28].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b State-sponsored Homophobia A world survey of laws criminalising same-sex sexual acts between consenting adults. [dostęp 2017-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)].
  2. ↑ Swedish Penal Code. [dostęp 2012-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-19)].
  3. ↑ Hbt-historia.. [dostęp 2010-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-04)].
  4. ↑ Ny smittskyddslag från och med 1 juli.. [dostęp 2022-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-23)].
  5. ↑ Jag känner mig lite homosexuell idag.
  6. ↑ Sweden: SM, Fetishes Not Mental illnesses.. [dostęp 2008-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-06)].
  7. ↑ Förbud att ge blod kan hävas.
  8. ↑ Blodcentralerna vill vänta med nya blodgivarregler.
  9. ↑ 1 kap. Statsskickets grunder.. [dostęp 2010-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-20)].
  10. ↑ Swedish Code of Statutes.. [dostęp 2011-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-21)].
  11. ↑ Legislation.. [dostęp 2010-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-09)].
  12. ↑ Act concerning the Equality Ombudsman.. [dostęp 2012-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-22)].
  13. ↑ Sweden.
  14. ↑ Försvarsmaktens styrdokument för Jämlikhet.. [dostęp 2011-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-11)].
  15. ↑ https://archive.ph/20070930165447/http://www.advocate.com/news_detail_ektid43168.asp Sweden moves to allow same-sex marriage (ang.).
  16. ↑ Inquiry gives green light to gay marriage.
  17. ↑ Swedish MPs move to legalise gay marriage · PinkNews [online], pinknews.co.uk [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-03] (ang.).
  18. ↑ Earth Times: show/262551,sweden-approves-same-sex-marriage-legislation.html [online], earthtimes.org [dostęp 2017-11-26].
  19. ↑ Kyrkomötet öppnade för enkönade äktenskap.. [dostęp 2009-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-23)].
  20. ↑ Homosexual partnership and adoption.
  21. ↑ Ja till lesbisk insemination.
  22. ↑ Kritiserat lagförslag om könsbyte.. [dostęp 2012-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-24)].
  23. ↑ Li tvingas skilja sig för att få byta kön.
  24. ↑ Raport Komisji Europejskiej o dyskryminacji: w Polsce wzrosło poparcie dla praw osób LGBT [online], queer.pl [dostęp 2019-09-26] (pol.).
  25. ↑ Eight EU Countries Back Same-Sex Marriage.
  26. ↑ Pew Global Attitudes Project. [dostęp 2010-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-20)].
  27. ↑ a b c Om RFSL in English.. [dostęp 2010-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-18)].
  28. ↑ Kościół szwedzki z gejami na paradzie.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sytuacja_prawna_i_społeczna_osób_LGBT_w_Szwecji&oldid=72521640”