Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2013/03

Aktualnie na stronie głównej Szama Grajer (ur. 17 kwietnia 1911 w Lublinie, zm. po 9 listopada 1942 tamże) – polsko-żydowski fryzjer, restaurator oraz sutener, kolaborant okresu II wojny światowej, jedna z najbardziej wpływowych osobistości w getcie lubelskim. Przed wojną był znaną postacią lubelskiego półświatka, karaną za stręczycielstwo oraz sutenerstwo. W czasie niemieckiej okupacji został konfidentem Gestapo. Wkrótce stał się jedną z najbardziej wpływowych osobistości w getcie, zyskując sobie przydomek „żydowskiego króla”. Dopuszczał się wyłudzeń i wymuszeń a wielką skalę, zyskami dzieląc się z Niemcami. Prowadzona przezeń restauracja była ulubionym miejscem spotkań kolaborantów i przedstawicieli półświatka, chętnie odwiedzanym także przez niemieckich urzędników oraz oficerów SS. Po rozpoczęciu Einsatz Reinhardt aktywnie współpracował z Niemcami podczas wielkich akcji likwidacyjnych w gettach lubelskim i warszawskim. Jako niewygodny świadek finansowych machinacji został zamordowany przez Niemców niedługo po ostatecznej likwidacji getta lubelskiego. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 marca edytuj

Linia kolejowa nr 131 – linia kolejowa, która łączy Górnośląski i Częstochowski Okręg Przemysłowy oraz Rybnicki Okręg Węglowy z węzłem kolejowym w Tczewie, a dalej z Portem Gdańsk i Portem Gdynią. Została zaprojektowana jako linia towarowa, dlatego omija duże miasta (z wyjątkiem Bydgoszczy). Była budowana i otwierana fragmentami w latach 1852–1933. W latach 1965–1974 została zelektryfikowana. Przy linii znajdują się lokomotywownie w Tarnowskich Górach, Zduńskiej Woli-Karsznicach, Bydgoszczy i Tczewie. W pobliżu węzłów powstały osiedla kolejowe. Linia w dużym stopniu pokrywa się z międzywojenną magistralą węglową, która łączyła Śląsk z Portem w Gdyni, omijając terytorium Wolnego Miasta Gdańska. W Zduńskiej Woli-Karsznicach oraz Herbach, a także w Kościerzynie (leżącej przy linii nr 201) zostały utworzone placówki muzealne udostępnione do zwiedzania. W dawnych budynkach kolejowych zgromadzono wycofywany tabor, elementy infrastruktury kolejowej, a także inne pamiątki.

2 marca edytuj

Stare Miasto w Akce – jedno ze starożytnych miast portowych, którego historia sięga epoki brązu. Ze względu na swoje strategiczne położenie, umożliwiające szeroki dostęp do Palestyny, przez setki lat było ważnym portem. Miasto miało swoje okresy rozwoju i upadku, wielokrotnie zmieniając właścicieli. Swój szczyt rozwoju osiągnęło na przełomie XII i XIII wieku jako stolica Królestwa Jerozolimskiego. Od XIX wieku jego rola malała na korzyść sąsiedniego miasta portowego Hajfy. Stare Miasto wraz z portem morskim jest otoczone zabytkowym murem obronnym. Obecne miasto posiada cechy charakterystyczne osad z okresu osmańskiego z XVIII i XIX wieku, z takimi typowymi obiektami jak cytadela, pozostałości fosy, meczety, łaźnie i karawanseraj. Zespół zabytków Akki jest od 2001 roku umieszczony na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

3 marca edytuj

Larry O’Brien NBA Championship Trophy – puchar wykonany z 16 funtów standardowego srebra i pokryty 24-karatową złotą powłoką. Ma 2 stopy wysokości. Swoim dynamicznym wyglądem ma przypominać piłkę do koszykówki wpadającą do kosza. Piłka ma 9 cali średnicy, czyli dokładnie takie same wymiary jak oficjalna piłka, którą rozgrywa się mecze NBA. Nominalna wartość wyceniana jest na 13 500 dolarów amerykańskich. Został zaprojektowany przez firmę Tiffany & Co., która corocznie wykonuje go ręcznie. Każda drużyna, która zdobędzie mistrzostwo NBA, otrzymuje puchar na własność. Rok zdobycia tytułu i nazwa drużyny zostają wygrawerowane na pucharze, który często jest umieszczany w dostępnym dla kibiców miejscu w hali danej drużyny. Trofeum nazwano imieniem byłego komisarza ligi, Larryego O’Briena, który pełnił tę funkcję od 1975 do 1983 roku. W 2012 roku puchar zdobył klub Miami Heat.

4 marca edytuj

Wojna Szczecina ze Stargardem o handel morski – konflikt zbrojny o prymat w handlu morskim prowadzony w latach 1454–1464, którego podłoże sięgało połowy XIV wieku. Wojna została spowodowana przez wzajemne nierespektowanie de facto sprzecznych ze sobą przywilejów. Szczecin miał prawo składu (wszystkie statki wypływające z księstwa winny zawinąć do szczecińskiego portu), natomiast Stargard posiadał prawo wolnej i bezcłowej żeglugi aż do Bałtyku. W czasie konfliktu dochodziło do licznych potyczek przeciwników, z czego najtragiczniejszy był atak stargardzian na Szczecin 22 lutego 1460 roku, kiedy to śmierć poniosło 6 strażników mostu Celnego, a kilkadziesiąt osób wzięto do niewoli. Wojna zakończyła się w wyniku mediacji miast hanzeatyckich w listopadzie 1464 roku.

5 marca edytuj

Ewangelia Tomasza – starożytne pismo zaliczane do apokryfów Nowego Testamentu, powstałe prawdopodobnie przed końcem II wieku n.e. i znane dziś przede wszystkim w przekładzie na dialekt saidzki języka koptyjskiego. Tekst grecki zachował się we fragmentach; wskazuje się, że językiem oryginału mógł być syryjski. Dzieło znane było starożytnym Ojcom Kościoła, zaginęło i odkryte zostało ponownie w XX wieku. Tekst apokryfu zawiera 114 powiedzeń Jezusa Chrystusa, które miał zapisać Tomasz Apostoł. Znaczna ich część ma swoje odpowiedniki w Ewangeliach kanonicznych. Jest jednym z najważniejszych apokryfów, bywa nazywany piątą Ewangelią. Datowanie, pochodzenie, jak i struktura apokryfu nie zostały jeszcze całkowicie wyjaśnione. Od wspomnianego dokumentu należy odróżnić inny IV-wieczny apokryf, Ewangelię Dzieciństwa Tomasza, która opisuje dziecięce lata Jezusa.

6 marca edytuj

Grand Prix Europy 2012 – ósma runda Mistrzostw Świata Formuły 1 w sezonie 2012, która odbyła się na torze wyścigowym Valencia Street Circuit w dniach 22–24 czerwca 2012 roku. Zwyciężył ją Fernando Alonso (Ferrari), finiszując przed Kimim Räikkönenem (Lotus) i Michaelem Schumacherem (Mercedes). Najszybsze okrążenie wykonał Nico Rosberg (Mercedes) w czasie 1:42,163. Podczas zawodów zanotowano ogółem 58 manewrów wyprzedzania. W trakcie wyścigu podczas pit-stopu mechanicy McLarena wymienili koła samochodu Lewisa Hamiltona w rekordowym czasie 2,32 sekundy – szybciej niż kiedykolwiek w historii Formuły 1. Przed weekendem wyścigowym grupa mieszkańców Walencji, przeciwna rozgrywaniu wyścigu, założyła stowarzyszenie „Circuit Urba No” i napisała list otwarty do Fernando Alonso, uzasadniając w nim potrzebę zaprzestania organizacji Grand Prix tym, że w Hiszpanii panuje kryzys gospodarczy.

7 marca edytuj

Ulica Alfreda Nobla w Warszawie – ulica na Saskiej Kępie. Jej nazwa upamiętnia szwedzkiego wynalazcę Alfreda Nobla. Najstarsze zachowane domy pochodzą z lat 30. XX wieku. Z czasem ulica stała się jednym z głównych skupisk zamieszkujących Saską Kępę artystów. Po II wojnie światowej swoje domy mieli tu Wanda Gosławska i Władysław Zych. Największą grupę stanowili rzeźbiarze zamieszkujący w domach Spółdzielni „Kolektyw”. Mieszkania i pracownie części z nich posłużyły jako plany filmowe: w domu Józefa Trenarowskiego kręcono sceny Jeziora osobliwości, a w pracowni Adama Romana – ujęcia do Człowieka z marmuru. Z walorami architektonicznymi i historią ulicy można zapoznać się np. podczas spacerów z przewodnikiem czy akcji zwiedzania mieszkań.

8 marca edytuj

Rdest ziemnowodny – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych, który występuje w środowisku wodnym oraz na lądzie tworząc w zależności od siedliska tak odmienne morfologicznie formy, że łatwo mogą być one brane za dwa różne gatunki. Jest wykorzystywany jako roślina ozdobna do nasadzania w oczkach wodnych oraz na ich brzegach. Bywa uciążliwym chwastem na wilgotnych polach. Krzysztof Kluk przypisywał mu podobne właściwości lecznicze jak rdestowi wężownikowi (działanie ściągające, przeciwbiegunkowe i przeciwkrwotoczne). W Ameryce Północnej Indianie z plemienia Lisów, Odżibwejów i Potawatomi używali całych roślin lub tylko korzenia do leczenia różnych chorób i dolegliwości (m.in. przy przeziębieniach, owrzodzeniu jamy ustnej i bólach brzucha). W Chinach sok wyciśnięty z kłączy i łodyg stosowano jako środek przeciwbólowy i przeciwreumatyczny. Potencjał farmakologiczny rdestu ziemnowodnego jest w dalszym ciągu nie do końca poznany. Był spożywany przez Indian z plemion Lakota i Siuks. Jadalne są surowe lub gotowane młode pędy, które mają łagodny smak. Jego kwiaty były zaś używane jako przynęta na pstrągi.

9 marca edytuj

Dynastia Han – druga dynastia cesarska Chin, po dynastii Qin i przed Epoką Trzech Królestw. Rządy dynastii trwały od 206 p.n.e. do 220 n.e. Jej założycielem był Liu Bang, późniejszy cesarz Gaozu. Panowanie dynastii Han jest uważane za złoty wiek w chińskiej historii. Cesarstwo Han dzieliło się na obszary zarządzane bezpośrednio przez władze centralne: komanderie i pewną liczbę wpół-autonomicznych lennych królestw. Królestwa stopniowo straciły wszelkie atrybuty niezależności, zwłaszcza po Rebelii Siedmiu Królestw. Panowanie dynastii Han było okresem dobrobytu i znacznego upowszechnienia obrotu pieniężnego. Monety emitowane przez państwową mennicę od 119, pozostały podstawowym środkiem płatniczym aż do panowania dynastii Tang. W celu sfinansowania wydatków związanych z wyprawami wojskowymi i osadnictwem na podbitych terytoriach rząd ustanowił monopole na sól i żelazo oraz przejął działające w tych branżach przedsiębiorstwa. Do dnia dzisiejszego główna grupa etniczna Chin określa siebie jako Chińczycy Han, a pismo chińskie jest określane jako „znaki Han”.

10 marca edytuj

Izajasz – prawosławny biskup wyświęcony na biskupa przemyskiego w 1620 roku przez patriarchę jerozolimskiego Teofana III. De facto nigdy jednak nie podjął swoich obowiązków, a jego chirotonia nie została uznana przez króla. W 1622 roku nawiązał kontakty z carem Michałem oraz patriarchą moskiewskim i całej Rusi patriarchą Filaretem, których prosił o pomoc materialną dla prawosławnych w Rzeczypospolitej, w szczególności dla kierowanych przez siebie monasterów na Naddnieprzu. Po śmierci metropolity Hioba w marcu 1631 roku, bez zgody króla polskiego, objął urząd metropolity kijowskiego. Było to możliwe dzięki poparciu Kozaków i kijowskiego bractwa prawosławnego. Izajasz skupił wokół siebie konserwatywną, niechętną unii część duchowieństwa świeckiego i zakonnego oraz prawosławnej szlachty. Wzywał do walki z unią aż do jej całkowitego zniszczenia. Był autorem dwóch zbiorów pouczeń duchowych zatytułowanych Drabina duchowa i Alfabet duchowy. Zawarte w nich nauczanie kontynuuje konserwatywną myśl teologiczną mnichów z Athosu. Odrzucał wartość świeckiego nauczania. Wzywał wręcz, by odrzucić całą mądrość doczesną i skupić się wyłącznie na lekturze Pisma Świętego i odmawianiu Modlitwy Jezusowej.

11 marca edytuj

Australorzekotka różnobarwna – bezogonowy płaz z rodziny rzekotkowatych. Zamieszkuje południową Australię i Tasmanię. Została introdukowana do Nowej Zelandii. Bytuje w zbiornikach wodnych i ich okolicach. Jej grzbiet jest ubarwiony na zielono i złoto z ciemnymi cętkami, a brzuszna strona ciała jest żółta. Barwa niebieska pojawia się w okolicy pachwin i ud. Mierzy 55-104 mm. Chłodną porę roku spędza w stanie hibernacji, zagrzebana w mule na dnie zbiornika wodnego lub w kryjówkach pod kamieniami czy kłodami drewna. Istnieją jednak doniesienia o wybudzaniu się podczas łagodniejszych okresów. Jej skóra wytwarza aureiny – peptydy o działaniu przeciwbakteryjnym i antynowotworowym. Niegdyś występowała pospolicie, jednakże w 1999 roku opisano spadek jej liczebności. Wymienione zostały nawet obszary, na których zniknęła całkowicie.

12 marca edytuj

HMS Illustrious – brytyjski lotniskowiec z okresu II wojny światowej. Był przedstawicielem preferowanej w Wielkiej Brytanii koncepcji lotniskowców pancernych, pierwszą jednostką swojego typu. Zwodowany w 1939 roku, do służby wszedł w maju 1940 roku jako czwarty okręt tej nazwy w Royal Navy. Walczył na Morzu Śródziemnym, Oceanie Indyjskim, a w końcowym okresie wojny na Pacyfiku. Z tego okrętu wystartowały samoloty do ataku na Tarent, następnie wspierał lądowanie aliantów na Madagaskarze i desant pod Salerno. Wchodząc w skład Brytyjskiej Floty Pacyfiku wziął udział w bitwie o Okinawę. Był uszkodzony przez bombowce Luftwaffe na Morzu Śródziemnym oraz przez kamikaze na Pacyfiku. Po zakończeniu II wojny światowej został przeklasyfikowany na lotniskowiec szkolny. Pozostał w służbie do 1954 roku, po czym został odstawiony do rezerwy i sprzedany na złom 3 listopada 1956 roku.

13 marca edytuj

Krzysztof Kieślowski – reżyser i scenarzysta filmowy. Karierę rozpoczął jako reżyser specjalizujący się w filmach dokumentalnych, jednak w miarę upływu czasu zaangażował się w realizację filmów fabularnych. Wczesna twórczość fabularna Krzysztofa Kieślowskiego była utożsamiana z kinem moralnego niepokoju, stanowiąc paradokumentalne filmy ukazujące rzeczywistość ówczesnej Polski (Personel, Blizna, Amator, Przypadek). Potem zwrócił się ku motywom metafizycznym, tworząc filmy psychologiczne podejmujące tematy moralne i egzystencjalne (telewizyjny cykl filmowy Dekalog, Podwójne życie Weroniki, trylogia Trzy kolory). Zmianie uległa także estetyka: wczesna faza jego twórczości charakteryzowała się ascetyczną, naśladującą dokument formą, natomiast późna – wyrafinowanymi zabiegami wizualnymi. Był wielokrotnie nagradzany za swoją twórczość, między innymi Europejską Nagrodą Filmową „Felix” oraz Złotym Lwem w Wenecji. Jego kino naśladowali tacy reżyserzy jak Tom Tykwer czy Jerzy Stuhr.

14 marca edytuj

Wizyta Billy'ego Grahama w Polsce miała miejsce w dniach od 6 do 16 października 1978 roku. Podczas wizyty amerykański ewangelista przebudzeniowy był w Warszawie, Białymstoku, Poznaniu, Wrocławiu, Katowicach, Oświęcimiu, Krakowie i Częstochowie. Nigdy dotąd na ewangelikalnych zgromadzeniach w Polsce nie zebrało się tak wiele osób. Wizyta była też ważnym wydarzeniem ekumenicznym – otworzyła nowy etap współpracy między Kościołami chrześcijańskimi w Polsce i zbiegła się ze 120. rocznicą istnienia społeczności baptystów na ziemiach polskich. Na krótko przed jego przyjazdem została wydana broszura informacyjna pt. Ewangelista dr Billy Graham oraz jego książka pt. Musicie się na nowo narodzić. Podczas wizyty Graham spotkał się także z przedstawicielami władz państwowych. Jego tłumaczem był Zdzisław Pawlik, sekretarz Polskiej Rady Ekumenicznej.

15 marca edytuj

Hienadź Hruszawy – białoruski filozof, działacz społeczny i polityk działający na rzecz pomocy ofiarom katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu. W maju 1989 roku został przewodniczącym Komitetu BFL „Dzieci Czarnobyla”. Komitet później przekształcił się w Białoruską Fundację Charytatywną „Dzieciom Czarnobyla”, a Hruszawy został prezesem zarządu. Kierowana przez niego fundacja w czasie swojego istnienia okazała pomoc ponad 2 milionom mieszkańców Białorusi. Od 1989 do 1996 roku dzięki fundacji na leczenie za granicą zostało skierowanych ponad 900 dzieci z ciężkimi chorobami onkologicznymi. Do 2000 roku, kiedy Departament ds. Pomocy Humanitarnej wprowadził licencjonowanie, poprzez fundację na Białoruś trafiła pomoc o wartości ok. 500 milionów dolarów, głównie w formie leków. W 1999 roku za pracę na rzecz obrony praw człowieka otrzymał nagrodę Norweskiej Fundacji Rafto. Jego zdaniem organizacje społeczne posiadają znacznie większy potencjał niż partie polityczne w zakresie przeprowadzania zmian w kraju. Dotyczy to przede wszystkim okresu przejściowego od totalitaryzmu do demokracji oraz specyfiki Białorusi.

16 marca edytuj

III Batalion OW PPS im. Stefana Okrzei – batalion Oddziałów Wojskowych Pogotowia Powstańczego Socjalistów; istniał od maja 1940 do sierpnia 1944 roku. W ramach akcji scaleniowej z Armią Krajową został włączony w 1942 roku w skład III rejonu Obwodu Wola Armii Krajowej. Od 1 sierpnia batalion uczestniczył w walkach na Woli: w obronie barykady na ul. Wolskiej oraz zajezdni tramwajowej przy ul. Młynarskiej. W trakcie trwających od 1 do 5 sierpnia walk poniósł ciężkie straty; niemal 60% jego członków zostało zabitych lub zmarło wskutek odniesionych ran. Plutony batalionu weszły częściowo skład "3 kompanii wolskiej" zgrupowania "Leśnik" i uczestniczyły w walkach na Muranowie i Starym Mieście oraz w składzie batalionu "Stefan" na Śródmieściu-Południe. Z części żołnierzy utworzono kompanię "Wola" w VI Batalionie Milicji PPS.

17 marca edytuj

Portugalia na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 – sześciu sportowców reprezentowało Portugalię na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1912 roku, które odbyły się w Sztokholmie w Szwecji. Reprezentacja miała swoich przedstawicieli w trzech, spośród szesnastu dyscyplin sportowych. Najliczniejszą reprezentację Narodowy Komitet Olimpijski tegoż kraju wystawił w lekkoatletyce, w której Portugalia była reprezentowana przez trzech zawodników. Chorążym reprezentacji był maratończyk Francisco Lázaro, dla którego były to jedyne igrzyska. Najmłodszym z reprezentantów był 18-letni sprinter António Stromp, a najstarszym 27-letni zapaśnik Joaquim Vital. Portugalczycy nie zdobyli na tych igrzyskach żadnych medali. Najlepszy wynik uzyskał Armando Cortesão, który dotarł do półfinału w biegu na 800 metrów. Start reprezentacji Portugalii na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 był jej pierwszym oficjalnym występem.

18 marca edytuj

Sweet Noise – polski zespół muzyczny wykonujący szeroko pojętą muzykę rockową i heavymetalową. Powstał w 1990 roku w Swarzędzu. Wokalistą jest Piotr „Glaca” Mohamed. W latach 1990–2007 grupa wydała pięć albumów polskojęzycznych oraz trzy anglojęzyczne. Pomimo licznych zmian w składzie zespół utrzymał charakterystyczne brzmienie oparte na wokalizach Mohameda oraz riffach wieloletniego gitarzysty Tomasza „Magika” Osińskiego. Autorem tekstów od początku działalności był Piotr „Glaca” Mohamed. Nawiązywał w nich do takich zagadnień jak: terroryzm, przemoc, cierpienie, korupcja, wyzysk i rasizm. Często używał prostego, sugestywnego języka, a nawet wulgaryzmów. Zespół wystąpił na licznych festiwalach, np. na Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie, Le Printemps de Bourges we Francji czy Wacken Open Air w Niemczech. Dwukrotnie zespół otrzymał nagrodę polskiego przemysłu fonograficznego – Fryderyka. W 2007 roku ukazał się ostatni album zatytułowany The Triptic.

19 marca edytuj

Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Sosnowicy – prawosławna cerkiew porzucona i zaadaptowana na magazyn po wywózkach prawosławnej ludności ukraińskiej w ramach wysiedleń do ZSRR i Akcji Wisła. Większość jej zabytkowego wyposażenia uległa wówczas zniszczeniu. Po roku 1989 obiekt został przywrócony do użytku liturgicznego jako cerkiew filialna – liturgia jest w niej odprawiana raz w roku, w święto patronalne. Cerkiew w Sosnowicy została wzniesiona na planie krzyża. Nawa ma kształt prostokąta i przykryta jest dachem czteropołaciowym, zwieńczonym cebulastą kopułą na ośmiobocznym bębnie. Całość reprezentuje styl bizantyjsko-rosyjski z elementami klasycystycznymi. Częściowo przetrwały freski zdobiące wnętrze świątyni. W cerkwi znajduje się dziewiętnastowieczny dwurzędowy ikonostas złożony z 15 wizerunków. Wizerunki Jezusa Chrystusa oraz św. Szczepana są obecnie eksponowane w Muzeum Poleskiego Parku Narodowego z siedzibą w Urszulinie. W odległości ok. 150 metrów od świątyni znajduje się zabytkowy cmentarz prawosławny.

20 marca edytuj

Andrea Moda Formula – były zespół i konstruktor Formuły 1. W 1991 roku został wystawiony na sprzedaż zespół Coloni, który zakupił Andrea Sassetti, właściciel firmy odzieżowej Andrea Moda. Zespół pod nazwą Andrea Moda Formula wystartował w sezonie 1992 w zawodach Formuły 1. Jedynym wyścigiem, do którego zakwalifikował się kierowca zespołu było Grand Prix Monako. Przed Grand Prix Włoch właściciel zespołu został aresztowany za oszustwa finansowe, a Andrea Moda Formula otrzymał od FIA pismo informujące o tym, że za stawianie Formuły 1 w złym świetle został zdyskwalifikowany do końca sezonu, przez co nie został wpuszczony na padok. Na skutek tego zespół został rozwiązany. Zespół Andrea Moda Formula szybko stał się obiektem żartów w padoku i do dziś jest często przytaczany jako jeden z najgorszych zespołów w dziejach Formuły 1.

21 marca edytuj

Mikołaj III d'Este – władca Ferrary i Modeny od 1393 do 1441 roku. Dbał o splendor swojego dworu. Wspierał rozwój nauki i sztuki m.in. sprowadzając uczonych i artystów. W trosce o wychowanie synów sprowadził Guarina z Werony. Wzniósł dwa nowe pałace oraz odnowił rezydencję Estów w Wenecji. Założył własną fabrykę kobierców, aby uniezależnić od kosztów importu arrasów flandryjskich. Z Flandrii sprowadził także śpiewaków kościelnych, którzy stali się zaczątkiem słynnego chóru ferraryjskiego. Dużo pielgrzymował. W 1413 roku odbył trzymiesięczną pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Był też z pielgrzymką w Loreto i Vienne. Prowadził bogate życie erotyczne. Był trzykrotnie żonaty i miał wiele kochanek oraz nałożnic. W 1425 roku na wieść o romansie drugiej żony z najstarszym synem Hugonem kazał oboje uwięzić, a następnie ściąć. Liczbę jego miłosnych podbojów szacuje się na około 800. W Ferrarze mówiono, że po jednej i drugiej stronie Padu biegają tylko jego dzieci. Historia przekazała imiona 22 nieślubnych dzieci Mikołaja.

22 marca edytuj

Sawa Palmowski – główny autor projektu reformy wewnętrznej Kościoła, w tym zerwania związków z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym, który nie został zrealizowany z powodu rozbiorów Polski. Wcześniej w latach 1789–1793 był przełożonym monasteru św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim. W latach 1791–1793 pełnił funkcję przewodniczącego Najwyższego Konsystorza Kościoła prawosławnego w I Rzeczypospolitej. 8 lipca 1791 roku Najwyższy Konsystorz na czele z ihumenem Sawą poinformował prawosławne duchowieństwo o objęciu kontroli nad strukturami kościelnymi, zaś następnego dnia zobowiązał kapłanów do lojalności wobec Rzeczypospolitej. Jego działalność i kierowanego przezeń konsystorza negatywnie oceniał biskup perejasławski Wiktor. Po powołaniu przez Tadeusza Kościuszkę Rady Najwyższej Narodowej został jednym z osiemnastu zastępców jej członków. Otrzymał także zgodę na zorganizowanie w Warszawie kaplicy prawosławnej, o co zabiegał. Po klęsce powstania prawosławne struktury na ziemiach polskich zostały ponownie podporządkowanie Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu, a Najwyższy Konsystorz został zlikwidowany. Dalsze losy Sawy Palmowskiego nie są znane.

23 marca edytuj

Polscy medaliści mistrzostw świata juniorów w narciarstwie klasycznym – zestawienie zawodników i zawodniczek reprezentujących Polskę, którzy zdobyli przynajmniej jeden medal mistrzostw świata juniorów w narciarstwie klasycznym. Łącznie Polacy wywalczyli 16 medali mistrzostw świata juniorów: pięć złotych, osiem srebrnych i trzy brązowe. Pierwszym polskim medalistą mistrzostw świata juniorów został Ryszard Łabaj w 1992 roku. Najbardziej utytułowaną zawodniczką pozostaje Justyna Kowalczyk, która zdobyła trzy medale: dwa złote i jeden srebrny. Biorąc pod uwagę liczbę zdobytych medali 2009 rok można określić mianem najlepszego występu reprezentantów Polski na mistrzostwach świata juniorów w narciarstwie klasycznym. Przed pierwszymi zawodami o mistrzostwo świata juniorów, które odbyły się w 1977 roku, rozgrywane były mistrzostwa Europy juniorów w narciarstwie klasycznym, w których reprezentanci Polski zdobyli sześć medali: trzy srebrne i trzy brązowe.

24 marca edytuj

Pałłada – rosyjski krążownik pancerny, który we wrześniu 1912 roku konwojował jacht cesarzowej-matki Marii Fiodorowny udającej się z wizytą do Danii z okazji urodzin króla Chrystiana X – jej bratanka. Rok później Pałłada, będąca krążownikiem typu Bajan, odwiedziła Portland, Brest i Stavanger. Po wybuchu I wojny światowej 10 sierpnia 1914 roku Pałłada, w składzie sił Floty Bałtyckiej Marynarki Wojennej Rosji, wypłynęła w morze gotowa do ewentualnego niszczenia okrętów floty szwedzkiej, w przypadku przystąpienia Szwecji do wojny. Dwa miesiące później 11 października 1914 roku o 11:30 podczas patrolu została storpedowana przez niemiecki okręt podwodny U-26. Torpeda trafiła z lewej burty w śródokręcie i spowodowała wybuch amunicji, a następnie kotłów, po czym okręt zatonął w ciągu dwóch minut. Nie zdołano nikogo uratować z załogi liczącej 594 ludzi. W 2012 roku ujawniono, że fińscy nurkowie odkryli wrak Pałłady spoczywający na głębokości 60 metrów.

25 marca edytuj

Europa Universalis III – trzecia część serii gier komputerowych pt. Europa Universalis. Komputerowa strategiczna gra czasu rzeczywistego osadzona w realiach epoki nowożytnej. Została wyprodukowana i wydana w roku 2007 przez szwedzkie studio Paradox Interactive. Gracz może w niej objąć we władanie jedno z państw historycznych. Władza nad danym państwem obejmuje administrację, handel, dyplomację oraz działania zbrojne przeciwko wrogim nacjom. Wszystkie państwa w grze połączone są siecią zależności dyplomatycznych oraz ekonomicznych. W porównaniu z poprzednimi częściami serii graczowi zapewniono większą swobodę kierowania danym państwem. Rozgrywka ma miejsce na trójwymiarowej mapie podzielonej na około 1250 prowincji lądowych oraz 450 stref morskich. Bardziej przejrzysty stał się też interfejs gry. Nowością wprowadzoną do serii jest system szpiegostwa – gracz uzyskał możliwość wysyłania szpiegów do obcych krajów, jednak wykrycie szpiega może skutkować popsuciem stosunków dyplomatycznych. Zmiany przyczyniły się do pozytywnego odbioru gry przez krytyków, którzy chwalili rozgrywkę oraz oprawę audiowizualną. Ukazały się także cztery rozszerzenia zmieniające zasady rozgrywki.

26 marca edytuj

Linia kolejowa nr 158 – linia kolejowa w województwie śląskim łącząca stację Rybnik Towarowy ze stacją w Chałupkach. Linia na całej długości jest zelektryfikowana, odcinek Rybnik Towarowy – Wodzisław Śląski jest dwutorowy, a odcinek Wodzisław Śląski – Chałupki jednotorowy. Odcinek Niedobczyce (obecnie Rybnik Towarowy) – Wodzisław Śląski został otwarty 22 grudnia 1882 roku, a inwestorem była Kolej Górnośląska. W 1884 roku Kolej Górnośląska wraz z wszystkimi pozostałymi, ważnymi i głównymi, kolejami została znacjonalizowana i przejęta przez Zarząd Królewskich Pruskich Kolei Żelaznych. Do Chałupek linia została przedłużona 1 października 1886 roku. Obecnie linia jest wyposażona w elektromagnesy samoczynnego hamowania pociągów. Jej część jest klasy C3, a pozostała część D3. Na linii znajduje się 10 stacji i przystanków. Poczekalnia jest czynna na dworcu w Wodzisławiu Śląskim.

27 marca edytuj

Srebrna Biblia (znana również jako Kodeks Argenteus) – kodeks purpurowy zawierający tekst czterech Ewangelii w języku gockim, według przekładu dokonanego przez Wulfilę. Ewangelie ułożone są według zachodniej kolejności: Mateusz, Jan, Łukasz, Marek. Tekst pisany jest srebrnymi i złotymi literami na nasączonym purpurą pergaminie. Obecnie srebro jest ciemne i utlenione. Został odkryty w połowie XVI wieku w benedyktyńskim klasztorze w Werden. Pierwotnie zawierał 336 kart, z których do dzisiaj zachowało się 188 kart. Wielokrotnie zmieniał właścicieli. Aktualnie znajduje się w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali, a 1 karta w Spirze. Jest najstarszym tekstem germańskim i jednym z najcenniejszych rękopisów świata – od 2011 roku figuruje na liście Pamięci Świata. Został w całości zdigitalizowany i jest dostępny online.

28 marca edytuj

Maria Moczydłowska – polska polityk, posłanka na Sejm Ustawodawczy w latach 1919–1922, aktywistka feministyczna, nauczycielka, działaczka organizacji społeczno-oświatowych i ruchu spółdzielczości. Została wybrana z okręgu wyborczego nr 30 w Częstochowie dzięki poparciu ks. Blizińskiego. Była jedną z zaledwie ośmiu posłanek w czasie kadencji. Pełniła funkcję sekretarza Klubu Narodowego Zjednoczenia Ludowego. Była członkinią sejmowych komisji: ochrony pracy, oświatowej oraz opieki społecznej. Podczas przemówienia sejmowego w maju 1919 roku zadeklarowała ponadpartyjną współpracę posłanek. Po okresie pracy poselskiej była organizatorką polskich szkół we Francji oraz kursów wakacyjnych dla nauczycieli polonijnych. Następnie pracowała w kuratorium w Warszawie w dziale oświaty dla dorosłych. W czasie II wojny światowej prowadziła tajne nauczanie. Po wojnie była m.in. przewodniczącą Koła Spółdzielców przy PSS „Społem” w Sopocie, Towarzystwa "Trzeźwość" i członkiem zarządu Związku Kółek Rolniczych w Warszawie. Należała do Związku Nauczycielstwa Polskiego i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

29 marca edytuj

Hydra lernejska – potwór w mitologii greckiej wyobrażany jako wielogłowy wąż wodny. Jan Parandowski określił ją słowami „płaz ohydny”, a w stosunku do jej jamy użył epitetu „smocza”. Według niego była też „niezmiernie wielka”. Nie tylko jej wygląd był straszliwy, także jej oddech pozbawiał życia każdego, kto się zbliżył. Zamieszkiwała bagna w okolicy Lerny w Argolidzie. Zazwyczaj czatowała na wędrowców zmierzających ścieżką łączącą Lakonię z Argolidą. Kiedy jednak nie zaspokoiła w ten sposób swego głodu, wyruszała pomiędzy okoliczne wioski. Niszczyła plony i rozszarpywała bydło, czyniąc w kraju spustoszenie. Pokonanie jej było drugą z 12 prac Heraklesa. Heros natrudził się, bo na miejsce odciętej głowy odrastały 2 bądź 3 nowe, w końcu wypalił rany, zapobiegając regeneracji, a nieśmiertelną, środkową głowę zakopał. Mit o hydrze bywał rozmaicie interpretowany. Niektórzy klasyczni mitografowie widzieli w potworze rzeczywiste stworzenie. Na niebie blisko konstelacji Raka znajduje się gwiazdozbiór Hydry – największa z konstelacji.

30 marca edytuj

Biała kiełbasa w kuchni polskiej jest tradycyjnie podawana jest podczas Świąt Wielkanocnych m.in. do żuru. Wchodzi też często w skład święconki. Jako samodzielne danie jest spożywana najczęściej z chrzanem. Sporządzanie białej kiełbasy w Wielkopolsce ma tradycję sięgającą XVII wieku, a jej recepturę odnotowano w książce kucharskiej Marii Śleżańskiej z 1904 roku. Kolor białej kiełbasy surowej jest naturalnym kolorem surowców: barwa mięsa jest lekko różowa, tłuszczu biała. Po sparzeniu kiełbasa staje się szara. Kolor różowawy wskazuje na to, że dodano do niej środki konserwujące, zwłaszcza sól peklującą. Po sparzeniu powinna być krucha i soczysta, ale nie twarda, a mięso i przyprawy powinny być dobrze wyczuwalne. W kuchni niemieckiej, Weißwurst tradycyjnie je się po uprzednim sparzeniu w gorącej osolonej wodzie. Standardowa porcja to dwie kiełbaski. Należy je spożywać ze specjalną słodką musztardą, zagryzać preclem Brezn i popijać piwem pszenicznym. Obyczaj każe zjadać kiełbaskę bez osłonki.

31 marca edytuj

Monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Zabłudowie – nieistniejący klasztor prawosławny w Zabłudowie. Został ufundowany w końcu pierwszej połowy XVII wieku przez Janusza Radziwiłła i jego żonę Marię, która była wyznawczynią prawosławia. Był przeznaczony dla dwunastu mnichów, którzy zajmowali się prowadzeniem szpitala oraz niższej szkoły duchownej. W XVII i XVIII wieku stanowił jeden z najważniejszych ośrodków prawosławnych na Podlasiu. W latach 1746–1755 były w nim wystawione relikwie Gabriela Gowdela. Uległ zniszczeniu w pożarze w 1821 roku. Trzy lata później został zlikwidowany, decyzją konsystorza eparchii mińskiej i wołyńskiej, z powodu trudnej sytuacji materialnej i niewielkiej liczby mnichów. Majątek klasztorny przejęły większe ośrodki monastyczne, tam też przenieśli się ostatni mnisi. Zniszczone zabudowania monasterskie nie przetrwały. W Zabłudowie utrzymała się natomiast parafia prawosławna, na potrzeby której wzniesiono nową cerkiew.