Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2013/05

Aktualnie na stronie głównej

Zbrodnia w Horce – masakra rannych żołnierzy oraz członków wojskowego personelu medycznego 2 Armii Wojska Polskiego dokonana przez żołnierzy niemieckich 26 kwietnia 1945 roku, w ostatnich dniach II wojny światowej, we wsi Horka nieopodal Crostwitz. Podczas walk na Łużycach w kwietniu 1945 roku polska 9 Dywizja Piechoty zdołała się przedrzeć na przedpola Drezna, jednakże wkrótce znalazła się w okrążeniu. Rozkaz zawrócenia na wschód i dołączenia do głównych sił 2 Armii WP okazał się spóźniony, a w dodatku mapa z rozrysowaną marszrutą dywizji przypadkowo wpadła w ręce Niemców. W trakcie odwrotu 15. samodzielny batalion sanitarny, który ewakuował rannych z dywizyjnego punktu medycznego, został zaskoczony przez nieprzyjaciela podczas postoju w Horce. Doszło do masakry, w trakcie której żołnierze Dywizji Grenadierów Pancernych „Brandenburg”, wspierani prawdopodobnie przez kolaborantów ze 104 Brygady Przeciwpancernej „Wolna Ukraina”, zamordowali od 150 do 300 Polaków. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 maja edytuj

Marmozeta lwia – południowoamerykańska małpa szerokonosa. Zamieszkuje lasy deszczowe południowo-wschodniej Brazylii. Jej zasięg występowania jest ograniczany z powodu fragmentacji i zmniejszania areału lasów. Jest ubarwiona na czerwonozłoto, choć mogą też pojawiać się zwierzęta prawie białe. Koniec ogona i ręce są brązowe. Żyje w grupach rodzinnych zbudowanych wokół samca i samicy. Tworzy zwykle małe populacje zagrożone chowem wsobnym. Prowadzi dzienny tryb życia – rozpoczyna swą aktywność o świcie od poszukiwania pożywienia i ćwiczeń. Najpierw zażywa światła słonecznego w najwyższych partiach lasu deszczowego, by później zejść niżej i odpoczywać podczas najcieplejszej części dnia. Wraca do żerowania późnym popołudniem, bawi się lub odpoczywa aż do zajścia słońca, po czym udaje się na spoczynek nocny. Nocuje w dziuplach drzew. Spożywa pokarm roślinny i zwierzęcy. Gatunek podlega ochronie i jest objęty programem reintrodukcji.

2 maja edytuj

BBVA Compass Stadium – wielofunkcyjny stadion w Houston w Stanach Zjednoczonych. Obiekt został oddany do użytku 2 maja 2012 roku po trwających piętnaście miesięcy pracach budowlanych. Kosztował 95 milionów dolarów. Jest położony w samym centrum miasta. Stadion, do którego prowadzą cztery ogólnodostępne wejścia, ma powierzchnię ponad 31,5 tysiąca metrów kwadratowych, a w najwyższym punkcie mierzy 21 metrów. Widownia może pomieścić 22 000 osób. Służy przede wszystkim do rozgrywania spotkań piłki nożnej i futbolu amerykańskiego, a także do organizowania innych imprez masowych, w tym koncertów oraz meczów rugby union i lacrosse. Głównym najemcą stadionu jest występująca w Major League Soccer drużyna piłki nożnej Houston Dynamo. W latach 2013–2015 będzie areną USA Women's Sevens, żeńskiego turnieju rugby 7 wchodzącego w skład IRB Women's Sevens World Series.

3 maja edytuj

Synagoga Wysoka w Krakowie – synagoga znajdująca się na Kazimierzu przy ulicy Józefa 38. Sala do modlitwy umieszczona jest na piętrze i stąd pochodzi jej nazwa. Wewnątrz budynku na ścianie wschodniej znajduje się największy i zarazem najstarszy w Polsce renesansowy aron ha-kodesz. Podczas II wojny światowej hitlerowcy doprowadzili do dewastacji jej wnętrza oraz bezpowrotnego przepadku cennego wyposażenia, a dalszego zniszczenia dopełnił pożar. Po zakończeniu wojny mieścił się tu magazyn papieru i rupieciarnia. W 1966 roku synagoga została przekazana Pracowni Konserwacji Zabytków, która w latach 1969–1972 dokonała remontu i przebudowy wnętrza. We wrześniu 2005 roku budynek został udostępniony zwiedzającym. W 2008 roku synagogę odzyskała Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie i 28 czerwca odbyła się hawdala – pierwsza uroczystość religijna od zakończenia wojny. Obecnie synagoga znajduje się we władaniu wydawnictwa Austeria i jest miejscem koncertów, spotkań promocyjnych oraz wystaw.

4 maja edytuj

Konstal 105Nb – tramwaj będący modernizacją projektu Konstal 105Na, produkowany w latach 1992–1993. W 1992 roku, w wyniku modernizacji projektu Konstal 105Na, powstał kolejny model w rodzinie, różniący się od pierwowzoru głównie instalacją elektryczną i pulpitem. Tramwaje otrzymały oznaczenie wykorzystane już w jednym prototypie dla Krakowa. W Warszawie te tramwaje okazały się awaryjne, stąd zostały odesłane do producenta. W 1993 roku, w wyniku pożaru zajezdni, Grudziądz stracił 12 wagonów tramwajowych (11 liniowych i 1 techniczny). Władze Grudziądza, zmuszone do szybkiego uzupełnienia braków, początkowo zamierzały zakupić tabor używany, jednak ostatecznie zdecydowały się na zakup nowego. Konstal sprzedał wówczas tramwaje odrzucone przez samorząd Warszawy.

5 maja edytuj

José Calderón – hiszpański koszykarz występujący na pozycji rozgrywającego. Ma 191 cm wzrostu i waży 96 kg. Jest reprezentantem Hiszpanii, z którą zdobywał dwa srebrne medale na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie w 2008 roku i w Londynie w 2012, oraz złoty medal Mistrzostw Świata 2006, a także dwa srebrne i jeden złoty z Mistrzostw Europy. Profesjonalną karierę rozpoczynał w 2000 roku jako zawodnik Lucentum de Alicante. W 2001 roku został zawodnikiem Baloncesto Fuenlabrada, a sezon później Saski Baskonia. Do National Basketball Association trafił w 2005 roku, podpisując kontrakt z Toronto Raptors. Cztery lata później został najlepszym asystującym w historii tego zespołu. W 2007 roku został mianowany ambasadorem organizacji Right To Play, mającej na celu wykorzystanie sportu do rozwoju dzieci i młodzieży w najbardziej zaniedbanych obszarach świata. Od stycznia 2013 roku jest zawodnikiem Detroit Pistons.

6 maja edytuj

Glorioza wspaniała – gatunek pnącza znajdujący zastosowanie przede wszystkim jako roślina ozdobna. Z uwagi na obecność kolchicyny cała roślina jest trująca. Pochodzi z Afryki i Azji, została naturalizowana w Australii i Oceanii, jest uprawiana w Europie i Ameryce. Znanych jest jej wiele odmian uprawnych. Najpopularniejszymi kultywarami są: 'Abyssinica' – o kwiatach żółtych i wydłużonych liściach, 'Carsonii' – o kwiatach czerwonawo-purpurowych z żółtymi brzegami, 'Citrina' – o cytrynowo-żółtych kwiatach z karmazynowymi plamkami, 'Lutea' – o żółtych kwiatach, 'Rothschildiana' – o jasnoczerwono-żółtych kwiatach z żółtym, pomarszczonym obrzeżem, 'Simplex' – o karmazynowo-żółtych kwiatach, z listkami okwiatu szerszymi i pofalowanymi w środkowej części oraz 'Verschurii' – o karmazynowo-żółtych kwiatach z żółtymi brzegami, nasadą i wierzchołkiem. Glorioza wspaniała oraz jej kultywary uprawiane są na kwiat cięty oraz jako rośliny ogrodowe (w krajach o klimacie gorącym) lub pod osłonami (w chłodniejszych rejonach), a także jako rośliny pokojowe.

7 maja edytuj

SS Merion – statek pasażerski zbudowany w 1902 roku dla linii American. Pływał także w barwach Red Star Line i Dominion Line. Dysponował 150 miejscami dla pasażerów drugiej klasy i 1700 miejscami dla pasażerów trzeciej klasy. Posiadał dwie śruby napędowe napędzane dwoma silnikami parowymi potrójnego rozprężania i mógł płynąć z maksymalną prędkością 14 węzłów. Miał jeden komin na śródokręciu i cztery maszty. W dziewiczy rejs wypłynął 8 marca 1902 roku z Liverpoolu do Bostonu. Przez większą część służby pasażerskiej pływał na trasie Liverpool–Filadelfia. Po wybuchu I wojny światowej został zakupiony przez brytyjską Admiralicję i po przerobieniu służył w Royal Navy jako „wabik” przypominający krążownik liniowy HMS Tiger. W ramach przebudowy wyposażono go w atrapy dział zbudowane z płótna i drewna oraz załadowano balastem, by obniżyć sylwetkę i bardziej zbliżyć ją do sylwetki prawdziwego Tigera. W maju 1915 roku, gdy udawał krążownik na Morzu Egejskim, został zatopiony przez niemiecki okręt podwodny.

8 maja edytuj

Papirus 49 – grecki rękopis Nowego Testamentu spisany w formie kodeksu na papirusie. Paleograficznie datowany jest na III wiek i pochodzi z Egiptu. Zawiera fragmenty Listu do Efezjan. Został dwukrotnie opublikowany. Tekst pisany jest w 29 linijkach na stronę, około 38 liter w linijce, marginesy mają około 3 cm. Tekst zajmował przestrzeń około 20,5 na 12 cm. Rękopis sporządzony został przez zawodowego skrybę, który zdradza tendencję do pisania kursywą. Litery są lekko pochylone w prawo, stosowane są przydechy i akcenty. Rękopis wyszedł spod tej samej ręki, co Papirus 65 (zawiera fragmenty 1 Tesaloniczan) i dlatego sugerowano, że oba fragmenty mogły stanowić ten sam rękopis. Tekstualnie jest bliski Kodeksowi Synajskiemu i Watykańskiemu. Przechowywany jest w Yale University w Stanach Zjednoczonych.

9 maja edytuj

Nyasasaurus – rodzaj wczesnego triasowego archozaura. Jest być może najwcześniejszym odkrytym dotychczas dinozaurem albo najbliższym krewnym tej grupy zwierząt, ważnym z punktu widzenia ewolucji dinozaurów. Zamieszkiwał tereny dzisiejszej Tanzanii. Szczątki znaleziono w okolicy jeziora Niasa. Jako pierwszy jego skamieniałości opisał Alan Charig w niepublikowanej rozprawie doktorskiej z 1956 roku, zaś nazwy Nyasasaurus po raz pierwszy użył w publikacji z 1967 roku. Charig pracował nad opisem dinozaura, który uzupełnili Sterling J. Nesbitt, Paul M. Barrett, Sarah Werning i Christian A. Sidor. Publikacja przedstawiająca nowy rodzaj archozaura ukazała się w grudniu 2012 rok na stronie internetowej czasopisma Biology Letters, a wersja drukowana pojawiła w lutym 2013 roku. Na podstawie pomiarów kręgów całkowitą długość zwierzęcia oszacowano na 2–3 m. Kości poddano analizie histologicznej. Opisana histologia tkanki kostnej wskazała na szybki i ciągły wzrost gada.

10 maja edytuj

Boeing P-8 Poseidon – morski samolot rozpoznawczy i patrolowy bazowania lądowego, przeznaczony do wykrywania i do walki z okrętami podwodnymi i nawodnymi. Został skonstruowany przez firmę Boeing i stanowi zmilitaryzowaną wersją popularnej maszyny pasażerskiej Boeing 737. Głównym narzędziem pracy samolotu jest radar AN/APY-10 (AN/APS-137D (V)5). Stacja może pracować w dwóch trybach: SAR i ISAR. Radar może wykrywać i śledzić jednostki nawodne o skutecznej powierzchni odbicia (SPO) wynoszącej 1 m² z odległości do 29 mil morskich. Obiekty o SPO wynoszącej 10 tys. m² wykrywa z odległości 200 mil morskich. Cechą charakterystyczną radaru jest jego bardzo niewielki pobór mocy, wynoszący przy ciężarze 408 kg zaledwie 4 kW. Na swoim wyposażeniu Poseidon posiada również dwie automatyczne, obrotowe wyrzutnie boi sonarowych wyrzucanych do morza. Samolot ma docelowo zastąpić używane wciąż w United States Navy samoloty Lockheed P-3 Orion. Obok Stanów Zjednoczonych jego użytkownikami mają zostać również Indie i Australia.

11 maja edytuj

Podbeskidzie Bielsko-Biała – polski klub piłkarski z Bielska-Białej, powstały w obecnej formie 11 lipca 1997 roku w wyniku fuzji sekcji piłkarskiej BBTS Włókniarz Bielsko-Biała i DKS Inter Komorowice, nawiązujący do tradycji utworzonego w 1907 roku Bielitzer Fussball Klub. Nazwa klubu jest związana z potoczną nazwą regionu Podbeskidzie, obejmującego pogranicze Śląska Cieszyńskiego i Małopolski. Od 1997 roku drużyna zdołała w ciągu 5 lat awansować z klasy okręgowej o trzy poziomy ligowe wyżej. W drugiej klasie rozgrywkowej Podbeskidzie występowało nieprzerwanie w latach 2002–2011. Od sezonu 2011/2012 występuje w Ekstraklasie jako pierwsza w historii drużyna z Bielska-Białej – zajmuje 65. miejsce w zestawieniu klubów tej klasy rozgrywkowej. Największymi sukcesami klubu są: 12. miejsce w Ekstraklasie w sezonie 2011/2012 oraz osiągnięcie półfinału Pucharu Polski w sezonie 2010/2011.

12 maja edytuj

Jan Kronsztadzki – rosyjski duchowny prawosławny i działacz społeczny. Prowadził w Kronsztadzie działalność charytatywną i duszpasterską, wspierając materialnie najuboższych mieszkańców miasta i głosząc wśród nich zasady prawosławnej moralności. Zorganizował dom pracy, w którym bezrobotni i bezdomni mieszkańcy mogli znaleźć zatrudnienie i zakwaterowanie. Z czasem jego sława obrońcy najuboższych i charyzmatycznego kaznodziei rozprzestrzeniła się na cały kraj. Przypisywano mu dary leczenia siłą samej modlitwy i przepowiadania przyszłości. Na jego adres wpływały dary finansowe od osób prywatnych. Jego wystąpienia publiczne gromadziły tysiące wiernych. W 1894 roku poproszono go do umierającego cara Aleksandra III. Reprezentował skrajnie konserwatywne, nacjonalistyczne poglądy polityczne. Został kanonizowany w 1964 roku przez Rosyjski Kościół Prawosławny poza granicami Rosji, a w 1990 roku również przez Rosyjski Kościół Prawosławny.

13 maja edytuj

Ropucha zielona – pospolity gatunek płaza z rodziny ropuchowatych. Dzień spędza w kryjówkach. Prowadzi nocny tryb życia, wtedy wyrusza na polowanie. Żywi się drobnymi bezkręgowcami. Przemieszcza się za pomocą skoków. Samce mają rezonatory używane do nawoływań. Długość jej ciała wynosi od 5 do 10 cm. Jasny, szary, szarożółty, popielaty lub oliwkowy grzbiet pokrywa ciemnozielone lub żywozielone plamkowanie. Pojawiają się tam i na bokach także pomarańczowoczerwone i czerwonawe kropki, gruczoły jadowe. Brzuszna strona ciała obfituje z kolei w plamy koloru szarego lub też jest jednolicie szara. Skórę pokrywają brodawki. Gruczoły ropuch wydzielają jad. Pomimo posiadania gruczołów jadowych stanowi pożywienie wielu węży. Zasięg jej występowania jest szeroki. Zasiedla zróżnicowane siedliska i preferuje ląd nad wodę.

14 maja edytuj

Markko Märtin – estoński kierowca rajdowy. Swoją karierę rajdową rozpoczął w 1994 roku, a jego pierwszym samochodem była Łada Samara. W sierpniu 1997 roku zadebiutował w Rajdowych Mistrzostwach Świata jadąc Toyotą Celiką Turbo 4WD. W latach 1997 i 1998 wywalczył dwa tytuły mistrza Estonii. W 2001 roku został członkiem zespołu Subaru, a w latach 2002–2004 był fabrycznym kierowcą zespołu Forda. W listopadzie 2002 roku podczas Rajdu Wielkiej Brytanii 2002 po raz pierwszy w karierze stanął na podium w rajdzie mistrzostw świata – zajął drugą pozycję. Z kolei w czerwcu 2003 roku wygrał swój pierwszy rajd w mistrzostwach świata, Rajd Grecji. W 2005 roku odszedł do zespołu Peugeota. 18 września 2005 roku na ostatnim odcinku Rajdu Wielkiej Brytanii miał wypadek, w wyniku którego zginął jego pilot Michael Park. Wtedy też Märtin wycofał się ze startów w rajdowych mistrzostwach świata. W swojej karierze Märtin wygrał łącznie pięć rajdów w mistrzostwach świata.

15 maja edytuj

Odczyn Biernackiego – badanie laboratoryjne polegające na pomiarze drogi opadania krwinek czerwonych w niekrzepnącej krwi w ciągu 1 godziny. W diagnostyce medycznej służy jako wskaźnik procesów zapalnych, reumatycznych i nowotworowych. Został odkryty w 1897 roku przez Edmunda Biernackiego. Mechanizm opadania erytrocytów nie jest w pełni jasny. Sedymentacja inicjowana jest po pobraniu krwi w związku z jej ochłodzeniem, a opadanie krwinek czerwonych zachodzi w 3 etapach. Jest zjawiskiem fizycznym zależnym od wielu różnych czynników i zachodzącym poza organizmem, ponieważ wewnątrznaczyniowo nie dochodzi do opadania erytrocytów. Przed sedymentacją erytrocytów w organizmie chroni układ hamujący, który jest aktywny w temperaturze fizjologicznej, stąd oznaczenia dokonuje się w stałej temperaturze z zakresu 18-25°C.

16 maja edytuj

Opactwo benedyktyńskie Pannonhalma – kompleks kościelno-klasztorny benedyktynów i najbardziej charakterystyczny punkt orientacyjny miasta Pannonhalma na Węgrzech. Opactwo w Pannonhalmie jest najstarszym obiektem sakralnym na Węgrzech. Pracuje w nim ponad 500 osób świeckich, które obsługują znajdujące się na terenie klasztoru instytucje. Na terenie kompleksu mieści się męskie gimnazjum, w którym uczy się 350 chłopców, a także seminarium duchowne przygotowujące przyszłych zakonników do życia według reguły benedyktyńskiej. W opactwie bierze swój początek szlak św. Marcina z Tours. W dniach 6–7 września 1996 roku, podczas obchodów 1000-lecia założenia benedyktyńskiego opactwa w Pannonhalmie, jego mury odwiedził papież Jan Paweł II. Jeden z manuskryptów, obecny w zbiorach bibliotecznych i datowany na 1055 rok, ma specjalne znaczenie, ponieważ wśród łacińskich zdań zawiera urywek w języku węgierskim, najstarszy znany zapisany wers w tym języku. Założenie klasztorne i jego otoczenie zostało w 1996 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

17 maja edytuj

Leanard Zajac – białoruski działacz polityczny i delegat na I Zjazd Wszechbiałoruski, a także publicysta i autor wspomnień. Od 1918 roku pełnił szereg funkcji w Białoruskiej Republice Ludowej (BRL), m.in. sekretarza rządu, kontrolera państwowego i szefa misji dyplomatycznej w Berlinie. 19 lipca 1930 roku został aresztowany przez DPU Białoruskiej SRR i oskarżony o działalność w fikcyjnym antyradzieckim „Związku Wyzwolenia Białorusi”. 10 kwietnia 1931 roku został uznany winnym członkostwa w kontrrewolucyjnej organizacji i antysowieckiej agitacji. Skazano go na 5 lat zesłania do Ufy w Baszkirskiej ASRR. 25 lipca 1935 roku został ponownie aresztowany przez NKWD. Zmarł w więzieniu podczas śledztwa 23 września 1935 roku. Był autorem artykułów publicystycznych i wspomnień na temat działaczy białoruskiej kultury i znajomym białoruskiego poety Maksima Bahdanowicza. Został zrehabilitowany 10 czerwca 1988 roku.

18 maja edytuj

EN81 – elektryczny wagon silnikowy produkowany przez zakłady PESA w Bydgoszczy w 2005 i 2007 roku. Łącznie sprzedano 8 sztuk. Zostały zakupione przez samorządy województwa małopolskiego i świętokrzyskiego. W założeniu EN81 ma służyć na zelektryfikowanych trasach regionalnych do obsługi kursów o niewielkiej liczbie pasażerów, gdy nieopłacalne jest eksploatowanie kilkuwagonowych elektrycznych zespołów trakcyjnych. Przy projektowaniu wykorzystano część koncepcji sprawdzonych podczas produkcji elektrycznego zespołu trakcyjnego EN95 oraz wagonów spalinowych z rodziny 214M. 30 września 2005 roku na krakowskim Dworcu Głównym uroczyście przekazano dwa pierwsze egzemplarze pojazdów dla Małopolskiego Zakładu Przewozów Regionalnych. Dwa egzemplarze EN81 dla Świętokrzyskiego Zakładu Przewozów Regionalnych dostarczono w październiku 2005 roku.

19 maja edytuj

Minuskuł 13 (wedle numeracji Gregory—Aland) – rękopis Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim, powstały w XIII wieku. Rękopis pochodzi z południowych Włoch. Niegdyś należał do arcybiskupa Reims, obecnie jest przechowywany w Paryżu. Rękopis był badany przez wielu paleografów oraz krytyków tekstu. Tekst rękopisu odbiega zarówno od Textus receptus, jak i tekstu z najnowszych wydań krytycznych greckiego Nowego Testamentu. Od XVIII wieku jego tekst cieszy się zainteresowaniem ze strony krytyków tekstu, jest cytowany we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. W marginaliach zawiera noty liturgiczne oraz podział tekstu. Kopista popełnił wiele błędów.

20 maja edytuj

Maneki-neko – figurka kota z krótkim ogonem, który jest przedstawiany w pozycji siedzącej z podniesioną łapą w geście przywoływania. Charakterystyczna jest także chusta, przeważnie czerwona, ze złotym dzwoneczkiem albo płytką ozdobioną rzeźbą lub wygrawerowanym określeniem tego, co ma przyciągać kot, np. szczęście. Według tradycji jest wcieleniem bogini litości Kannon. Figurki są szczególnie popularne w Japonii, Chinach i Tajlandii. Ustawia się je w wejściach do sklepów, restauracji, domów publicznych i punktach sprzedaży losów, gdzie mają za zadanie przyciągać klientów. Chętnie stawia się je także w prywatnych domach, by przyciągały dobrobyt i oddalały nieszczęścia. Kolor kota ma duże znaczenie: trójkolorowy zapewnia szczególnie dużo szczęścia i bogactwa, biały oznacza czystość i niewinność, czarny odstrasza demony i dręczycieli, złoty sprowadza bogactwo, czerwony odpędza choroby, a różowy przyciąga adoratorów. Legendy i anegdoty o przynoszących szczęście kotach są przekazywane w Japonii już od początku epoki Edo.

21 maja edytuj

Systemy oznaczania zębów – systemy, które zostały opracowane w celu ujednolicenia i ułatwienia komunikacji pomiędzy lekarzami, dentystami, technikami dentystycznymi, higienistkami stomatologicznymi i pracownikami innych zawodów mających do czynienia z zębami. Ich zaletą jest ułatwienie zapisu i prowadzenia historii choroby w kartotece pacjenta. Każdy system stanowi zbiór zasad opisujących schemat, według którego każdemu zębowi w każdym łuku przyporządkowane jest określone i unikalne oznaczenie literowe lub liczbowe, przy czym zęby mleczne i stałe mają odrębne oznaczenia. Przez lata rozwijały się różne systemy – od bardziej opisowych i wizualnych do czysto cyfrowych. Podstawą większości systemów jest schemat krzyża, który dzieli uzębienie pacjenta na łuk górny i dolny, a każdy łuk na prawą i lewą połowę – co daje w sumie 4 ćwiartki. Orientację stron prawej i lewej określa się z perspektywy lekarza patrzącego na pacjenta.

22 maja edytuj

Kampania na Red River – operacja sił lądowych i marynarki wojennej Unii podczas wojny secesyjnej w Ameryce Północnej, która miała miejsce pomiędzy 12 marca a 22 maja 1864 roku. Jej celem było opanowanie dolnego biegu rzeki Red River oraz miasta Shreveport w północno-zachodniej Luizjanie przez operujące z dwóch kierunków siły lądowe Unii, wsparte przez okręty. Istotną drugorzędną przyczyną operacji była chęć przejęcia zgromadzonych w tym rejonie zapasów bawełny dla potrzeb przemysłu przetwórczego i tekstylnego Unii w Nowej Anglii, który z braku surowców musiał zwalniać dużą liczbę pracowników. Trwałe zajęcie tych terenów umożliwiłoby także dalszy, wolny dostęp do upraw tego surowca. Szeroko zakrojona operacja zakończyła się porażką sił Unii, które nie osiągnęły Shreveportu i na obu kierunkach działań zostały zmuszone do odwrotu.

23 maja edytuj

Ambondro – rodzaj ssaka żyjącego w okresie jurajskim na Madagaskarze. Został odkryty w 1999 roku. Wyróżnia się w nim pojedynczy gatunek A. mahabo, znany z fragmentarycznej żuchwy z trzema zębami, uważanymi za ostatni przedtrzonowiec i dwa pierwsze trzonowce. Przedtrzonowiec i trzonowce posiadają obręcz (cingulum). Mają dwie grupy guzków: trigonid trzech guzków na przedzie i talonid z głównym guzkiem, mniejszym guzkiem i grzebieniem z tyłu. Talonid sugeruje, że Ambondro miał trzonowce trybosfeniczne. Interpretuje się go jako prymitywnego krewnego Tribosphenida. W 2001 roku publikacji doczekała się sugestia łącząca go z kredowym australijskim ausktribosfenos i stekowcami w klad Australosphenida, który miałby rozwinąć trzonowce trybosfeniczne niezależnie od grupy obejmującej torbacze i łożyskowce. Jurajski argentyński Asfaltomylos czy Henosferus i kredowy australijski Bishops zostały również później włączone do Australosphenida. Nowa praca traktująca o zębach przedstawicieli tej grupy podaje w wątpliwość, czy rzeczywiście cechowali się oni uzębieniem trybosfenicznym.

24 maja edytuj

Hermann von Soden – niemiecki duchowny protestancki, biblista i krytyk tekstu Nowego Testamentu. Najważniejszym dziełem jego życia jest Die Schriften des neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt, wydane w latach 1902–1913. Wprowadził własny system oznaczania rękopisów. W trzech pierwszych tomach omówił rękopisy Nowego Testamentu. W czwartym tomie zamieścił tekst greckiego Nowego Testamentu według własnej rekonstrukcji. Klasyfikację rękopisów oparł na formie tekstu Pericope adulterae. W oparciu o te kryteria podzielił rękopisy na trzy główne grupy i był przekonany, że powstały one w IV wieku w wyniku recenzji: syryjskiej (K), hezychiańskiej (H) i jerozolimskiej (I). Po rekonstrukcji każdej z tych recenzji przystąpił do odtworzenia hipotetycznego I-H-K tekstu, który jego zdaniem poprzedzał owe recenzje. Usiłował wykazać, że wszyscy autorzy wieków II–III korzystali z tego tekstu. Jego opracowanie bazowało na błędnych założeniach, tym niemniej Kurt Aland ocenił, że zawiera szereg informacji i analiz nigdzie indziej niedostępnych.

25 maja edytuj

Literatura bizantyńska epoki Laskarysów i Paleologów – ostatni okres literatury bizantyńskiej, od zdobycia Konstantynopola przez krzyżowców w 1204 roku do upadku Konstantynopola w 1453 roku. Po zdobyciu Konstantynopola, w następnych latach państwo bizantyńskie odrodziło się w Azji Mniejszej z centrum w Nicei. Lata istnienia Cesarstwa Nicejskiego były w literaturze przede wszystkim okresem zbierania rozproszonej spuścizny. Do najwybitniejszych autorów tego okresu należą historyk i teolog Niketas Choniates i polihistor Nicefor Blemmydes. Wokół zawartej przez cesarza unii lyońskiej w latach 70. i 80. XIII wieku toczone były spory. Jeden z architektów unii, Jerzy Akropolita, w Historii współczesnej opisał wydarzenia z lat 1203–1261. Jego uczeń Jerzy Pachymeres, za panowania następnego cesarza, kontynuował dzieło swego mistrza, doprowadzając je do 1308 roku. Na dworze Andronika II Paleologa tworzył też polihistor Teodor Metochita, autor traktatów filozoficznych, historycznych, historycznoliterackich i astronomicznych. Jego uczeń, Nicefor Gregoras, oprócz Historii rzymskiej pozostawił po sobie prace z zakresu teologii, filologii oraz astronomii.

26 maja edytuj

USS Tucker (DD-57) – prototypowy okręt niszczycieli typu Tucker zbudowanych dla United States Navy, przed przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej. Stępkę niszczyciela położono w stoczni Fore River Shipbuilding Company w Quincy, w stanie Massachusetts, w listopadzie 1914 roku. Został zwodowany w maju następnego roku. Po wejściu do służby w kwietniu 1916 roku niszczyciel pływał po Atlantyku i w rejonie Karaibów. Po tym jak Stany Zjednoczone w kwietniu 1917 roku przystąpiły do I wojny światowej, Tucker był częścią drugiej eskadry amerykańskich niszczycieli, która została wysłana do Europy. Patrolował Morze Irlandzkie, bazując w Queenstown. Przeprowadził kilka akcji ratowniczych pasażerów i załóg zatopionych jednostek. Za udział w akcji ratowniczej po zatopieniu francuskiego krążownika Dupetit-Thouars w sierpniu 1918 roku otrzymał pochwałę od Préfet Maritime. W czerwcu przeszedł do Brestu i przez resztę wojny bazował w tym porcie.

27 maja edytuj

Borso d'Este – w latach 1450–1471 markiz, a następnie książę Ferrary z rodu d'Este. Był nieślubnym synem Mikołaja III d'Este. Władzę objął po śmierci starszego brata Leonella d'Este. Władał państwem pokojowo. We wszelkich konfliktach politycznych zachowywał neutralność. Dbał o sprawiedliwość w swoim państwie. Wstawał codziennie bardzo wcześnie i wychodził na miasto, otoczony swoimi radcami i sekretarzami. Wymierzał wówczas sprawiedliwość w mniej ważnych sprawach. W odróżnieniu od innych członków swego rodu zachowywał obojętność w stosunku do kobiet i nigdy się nie ożenił. Miał dwie namiętności: polowania i otaczanie się zbytkiem. Posiadał najlepsze konie, sokoły i psy. Zamek urządził z nadzwyczajnym przepychem i chętnie podejmował w nim gości. Chodził ubrany w złociste brokaty, w brokatowe lub atłasowe spodnie i wysoki, spiczasty beret wyszywany złotem i klejnotami. Zmarł bezpotomnie.

28 maja edytuj

Papirus Bodmer XIV-XV – jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych wczesnych rękopisów Nowego Testamentu, paleograficznie datowany na lata 175–225 n.e. W IV wieku prawdopodobnie należał do zbiorów bibliotecznych klasztoru Pachomiusza, a około roku 700 został ukryty w kopcu przy rzece Nil. Został odkryty w połowie XX wieku. Od 2006 roku jest przechowywany w Bibliotece Watykańskiej. Tekst rękopisu jest wysoko oceniany przez współczesnych krytyków tekstu, cieszy się opinią najlepszej zachowanej kopii ewangelicznego tekstu i wraz z Kodeksem Watykańskim służy za podstawę w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu w przypadku rozpatrywania tekstów Ewangelii Łukasza i Jana. Odkrycie rękopisu zmieniło poglądy krytyków tekstu na historię tekstu Nowego Testamentu.

29 maja edytuj

Fernando González – chilijski tenisista. Jako profesjonalista zadebiutował w grudniu 1996 roku w Santiago, podczas zawodów cyklu ATP Challenger Tour. Pierwsze zwycięstwo na szczeblu ATP osiągnął w lutym 1999 roku, podczas zmagań o Puchar Davisa przeciwko Knowlesowi. Wygrał wynikiem 7:5, 6:3, 1:6, 4:6, 6:3. Do jego największych osiągnięć w grze pojedynczej zalicza się: finał wielkoszlemowego Australian Open z 2007 roku, srebrny medal podczas igrzysk olimpijskich w Pekinie oraz brązowy medal z Aten. 29 stycznia 2007 roku awansował na najwyższe w karierze 5. miejsce rankingu ATP. W grze podwójnej najlepszym jego wynikiem było zdobycie złotego medalu w parze z Nicolásem Massú w Atenach, gdzie pokonali w finale duet Nicolas Kiefer i Rainer Schüttler. Najwyższej w rankingu deblistów został sklasyfikowany 4 lipca 2005 roku, kiedy to zajmował 25. pozycję. Był także wielokrotnym reprezentantem Chile w Pucharze Davisa. Karierę tenisową zakończył w marcu 2012 roku.

30 maja edytuj

Jeżozwierz grzebieniasty – gatunek gryzonia z rodziny jeżozwierzowatych. Zamieszkuje południową Afrykę i dobrze się adaptuje do środowiska zmienionego przez człowieka. Prowadzi nocny tryb życia. Chodem przypomina psa lub kota. Nieźle pływa i wspina się na drzewa. Posiada ruchliwe wąsy, a jego słuch i węch są bardzo wyczulone. Wydaje sporo dźwięków: pociąga nosem i pochrząkuje. Jego skórę pokrywają szczeciniaste włosy i długie, regenerujące się w razie ich utraty kolce, służące do obrony przed drapieżnikami – w razie zagrożenia stroszy je, dzięki czemu wygląda groźniej, a wydrążone kolce ogona wydają grzechoczący dźwięk. W kontakcie z napastnikiem kolce często odpadają i utkwiwszy w miękkiej części ciała agresora powodują dotkliwe rany. Żywi się roślinami, także uprawianymi na plantacjach, zaś rzadziej padliną. Mieszka w norze. Tam też przychodzi na świat potomstwo, zwykle jeden miot rocznie. Gatunek cechuje monogamia. Jego zwyczaje rozrodcze stanowią przedmiot wielu badań naukowych.

31 maja edytuj

Leszek Jańczuk – doktor nauk teologicznych, duchowny protestancki, biblista, tłumacz Biblii i współautor (wespół z ks. Jerzym Banakiem) Biblii dla dzieci, wydanej po raz pierwszy w 2001 roku. Pochodzi z rodziny, w której zarówno ojciec, jak i dziadek byli pastorami. W latach 1995–2001 uczestniczył w ekumenicznym przekładzie Nowego Testamentu jako autor przekładu Apokalipsy św. Jana i współautor innych przekładów. Jest wykładowcą w Wyższej Szkole Teologiczno-Społecznej oraz diakonem w Kościele Zielonoświątkowym. W latach 2002–2004 był pastorem. Jest wikipedystą – autorem haseł encyklopedycznych. Jego publikacje w Wikipedii, związane z badaniami nad oryginalnymi rękopisami Nowego Testamentu, wymienione zostały w grupie najbardziej wartościowych przez serwis PSNT.pl. Współpracuje z kanałem telewizyjnym Religia.tv i głosi kazania w Zborze Kościoła Zielonoświątkowego na Zaciszu w Warszawie.