Szachy Capablanki

Szachy Capablanki - pozycja wyjściowa

Szachy Capablanki – odmiana gry w szachy, rozgrywana na szachownicy 80-polowej lub 100-polowej.

Wprowadzenie

Ten wariant rozgrywania partii szachowej zaproponował w 1927 r. José Raúl Capablanca (mistrza świata w latach 1921–1927). Uważał on, iż poziom wiedzy szachowej osiągnął tak wysoki pułap, że partie między mistrzami szachowymi zawsze będą kończyć się remisem. To niebezpieczeństwo „remisowej śmierci” było głównym powodem stworzenia przez niego bardziej złożonej i bogatszej odmiany szachów.

Aby to osiągnąć, do gry wprowadził (poza klasycznym zestawem szachowych bierek) dwie nowe figury, arcybiskupa (ang. archbishop) i kanclerza (chancellor):

arcybiskup – figura na polach c1 i c8, poruszająca się jak goniec i skoczek,

kanclerz – figura na polach h1 i h8, poruszająca się jak wieża i skoczek.

Capablanka uważał, że dodając dwie mocne figury zredukuje prawdopodobieństwo remisu i uczyni partię bardziej interesującą, nowe figury posiadają bowiem własności, które wzbogacają grę. Na przykład zarówno arcybiskup, jak i kanclerz mogą jednocześnie szachować króla i atakować hetmana, nawet w przypadku, gdy figury te ustawione są w znacznej odległości od siebie.

Pomysły poprzedzające szachy Capablanki

Wariant Carrery z roku 1617

Wariant Birda z roku 1874

Capablanca nie był pierwszą osobą, która sugerowała podobne zmiany. W 1617 r. Pietro Carrera opublikował książkę „Il Gioco degli Scacchi”, która zawierała opis wariantu szachowego granego na szachownicy 8×10. Jako pierwszy umieścił nowe figury między wieżą a skoczkiem, z tym że kanclerza ustawił na polach i1 i i8, a arcybiskupa – b1 i b8. Wprowadził również własne nazwy dla figur, mistrza (champion) zamiast kanclerza i centaura zamiast arcybiskupa. Po śmierci, jego propozycja została zapomniana. W 1874 r. czołowy angielski szachista Henry Bird zaproponował jeszcze inny układ figur: kanclerz umieszczony był pomiędzy gońcem a hetmanem na polach d1 i d8, natomiast arcybiskup – między gońcem a królem, na polach g1 i g8. Bird użył nazw strażnik (guard) zamiast kanclerza i koniuszy (equerry) zamiast arcybiskupa.

Ustawienie figur

W pierwszej wersji Capablanka zaproponował, aby arcybiskup był ustawiony bezpośrednio między hetmanem a gońcem, natomiast kanclerz – bezpośrednio między królem a gońcem. Ta propozycja miała istotną wadę, pozostawiała bowiem piony h2 i h7 bez obrony, co mogło grozić szybkim matem. Dopiero później skorygował on ustawienie figur w taki sposób, aby arcybiskup zajmował pozycję pomiędzy skoczkiem a gońcem na skrzydle hetmańskim, natomiast kanclerz – analogicznie na skrzydle królewskim. Prowadził również doświadczenia na szachownicy 100-polowej (10×10), gdzie piony mogły poruszać się przy pierwszym posunięciu nawet o trzy posunięcia do przodu. O badaniach tych pisał Edward Lasker:

Grałem wiele testowych partii z Capablanką, rzadko trwały one więcej niż 20 czy 25 posunięć. Próbowaliśmy grać na szachownicy 10×10 oraz 10×8 i doszliśmy do wniosku, że druga możliwość jest lepsza, ponieważ dynamiczna gra zaczynała się szybciej niż przy pierwszej.

Lasker był jednym z wielu zwolenników nowej odmiany szachów. Do ich grona zaliczał się również węgierski arcymistrz Géza Maróczy, który rozegrał kilka partii z Capablanką, okazując się nawet lepszym od niego zawodnikiem. Nie brakowało również przeciwników nowego pomysłu, jeden z nich, brytyjski mistrz William Winter twierdził, iż zwiększenie na szachownicy liczby silnych figur spowoduje, że znaczenie słabszych stanie się mniej istotne.

Szachy Capablanki dzisiaj

Współcześnie istnieje wiele odmian szachów Capablanki, które różnią się początkowym ustawieniem figur. W 2004 r. Reinhard Scharnagl zaproponował odmianę losową, opartą na szachach losowych. W wariancie tym istnieje 12118 możliwych początkowych ustawień figur, przy zachowaniu pewnych zasad (m.in. króle muszą znajdować się pomiędzy wieżami, wszystkie piony w pozycji wyjściowej muszą być bronione, gońce muszą zajmować pola różnego koloru).

Zobacz też

Larry Kaufman

Bibliografia

• Capablanca’s chess (ang.)