Szachy błyskawiczne

Spis treści

Szachy błyskawiczne – termin określający krótką partię szachową, w której każdy z graczy ma do dyspozycji nie więcej niż 10 minut. W środowisku szachowym popularnym określeniem partii błyskawicznej jest blitz (od niemieckiego słowa oznaczającego błyskawicę).

Opis gry

W blitzu każdy z rozgrywających otrzymuje do dyspozycji będąc na posunięciu łączny niewielki czas do namysłu rozłożony na całą partię, bez określenia liczby wykonanych posunięć kontrolnych, jak ma to miejsce np. w normalnej partii turniejowej (np. partia turniejowa: 30 pierwszych posunięć należy wykonać w ciągu 1 godziny, a następne do końca partii w ciągu następnej 1 godziny) – zwykle jest to 5 minut, ale także spotyka się 3 minuty a czasem nawet 1 minutę.

W blitzu nie prowadzi się dokumentacji przebiegu partii (tj. jej zapisu na specjalnych blankietach – w partii turniejowej jest obowiązek prowadzenia przez każdego z grających takiego zapisu pod groźbą przegrania partii). W blitzu przegramy partię gdy: dostaniemy mata, przekroczymy czas i przeciwnik zareklamuje ten fakt, wykonamy nieprawidłowe posunięcie (np.: zagramy skoczkiem jak gońcem czy np.: będąc pod szachem nie zejdziemy z niego), a przeciwnik zauważy to i zareklamuje. Pamiętać też należy, że nie każde przekroczenie czasu przez przeciwnika gwarantuje nam wygraną – gdyż niemożliwe jest, aby sam jeden król bez asysty innych bierek mógł dać mata – musimy więc mieć hipotetyczny materiał do dania mata przeciwnikowi, aby uznać przekroczenie czasu przeciwnika za naszą wygraną.

W szachach błyskawicznych zdarzają się sytuacje sporne – nieraz konfliktowe, dlatego też aby załagodzić je wymaga się od grających, a także od sędziów prowadzących zawody sporej kultury osobistej. Turnieje, ze względu na swoją szybkość, są bardzo widowiskowe. Organizowane są w blitzu mistrzostwa miast, okręgu, kraju, kontynentu, a nawet mistrzostwa świata, szachy te mają jednak charakter bardziej rozrywkowy niż sportowy (popularne powiedzenie szachistów: to tylko blitz!) i łatwo też w nich o przypadkowy wynik, np. silny gracz może ponieść porażkę ze znacznie słabszym zawodnikiem, co w normalnej partii zdarza się o wiele rzadziej.

Założenia w blitzu

Istotne jest, iż sporo szachistów nie mających większych szans w partiach np. 30 minutowych (i dłuższych) gra bardzo dobrze w blitza, rywalizując z przeciwnikami z o wiele lepszym rankingiem. W tym systemie gry bardzo ważna jest umiejętność zapamiętywania sytuacji i grania z pamięci – istotne jest tzw. granie od ręki, czyli przesuwanie figur bez analizy sytuacji w bezpieczne miejsce – wyrażenie to w tym kontekście znaczy, iż tak naprawdę ruch wykonywany przez zawodnika może być w istocie beznadziejny (np. położona bierka może zostać związana np. z królem) – ale ze względu na czas drugi zawodnik najczęściej koncentruje się na zagraniu, które zaplanował na czasie przeciwnika i istnieje bardzo małe ryzyko, że nieoczywisty błąd zostanie wykorzystany. W końcówkach, gdy zawodnikom zostaje po kilkanaście sekund – najczęściej zawodnik, który ma przewagę koncentruje się na jak najszybszym zamatowaniu a gracz ze stratą stara się unikać mata (jednocześnie nie próbując odrobić strat, gdyż gra ofensywa pochłania relatywnie więcej czasu aniżeli obrona króla przed matem). W blitzu stosowane są taktyki, które nie mają racji bytu w normalnym szachach – polegają one na zaskoczeniu przeciwnika oryginalnym debiutem (który w istocie może mieć sporo wad, jednak są one bardzo trudne do zauważenia przy tym tempie gry) lub stosowaniem wielu ofiar, które zmuszają przeciwnika do chwili namysłu. Bardzo częstym elementem gry są tzw. celowe podstawienia figur (jeżeli przeciwnik nie zauważy, podstawiona figura może wyrządzić mu wiele szkód).

W blitzu o wiele rzadziej zdarzają się przypadki poddania partii niż w szachach o dłuższym czasie namysłu. Wynika to z tego, iż gracz mający stratę (nawet bardzo znaczną) może liczyć na nieprawidłowe posunięcie przeciwnika lub na przekroczenie przez niego czasu.

Bullet chess

Bullet chess (słowo bullet w języku angielskim oznacza pocisk) to odmiana szachów błyskawicznych, w których każdy z graczy ma od 1 do 3 minut na całą partię. W szachach tych najistotniejszym elementem jest bardzo szybkie wykonywanie dozwolonych posunięć oraz gra z pamięci.

Mistrzostwa świata

Mężczyźni

Pierwsze oficjalne mistrzostwa świata rozegrano w 1988 r. w Kanadzie, następne – dopiero po osiemnastoletniej przerwie.

Rok / Miasto	System	Medaliści	Wyniki
1988 Saint John	pucharowy	Michaił Tal Rafael Waganian	[1]
2006 Riszon Le Syjon	kołowy	Aleksander Griszczuk Piotr Swidler Tejmur Radżabow	[2]
2007 Moskwa	dwukołowy	Wasyl Iwanczuk Viswanathan Anand Aleksander Griszczuk	[3]
2008 Ałmaty	kołowy	Leinier Domínguez Pérez Wasyl Iwanczuk Piotr Swidler	[4]
2009 Moskwa	dwukołowy	Magnus Carlsen Viswanathan Anand Siergiej Kariakin	[5]
2010 Moskwa	dwukołowy	Lewon Aronian Tejmur Radżabow Magnus Carlsen	[6]
2012 Astana	dwukołowy	Aleksander Griszczuk Magnus Carlsen Siergiej Kariakin	[7]
2013 Chanty-Mansyjsk	szwajcarski	Lê Quang Liêm Aleksander Griszczuk Rusłan Ponomariow	[8]
2014 Dubaj	szwajcarski	Magnus Carlsen Jan Niepomniaszczij Hikaru Nakamura	[9]

Kobiety

Pierwsze mistrzostwa świata kobiet rozegrano w 2010 r. w Moskwie, zawody sędziował Andrzej Filipowicz.

Rok / Miasto	System	Medalistki	Wyniki
2010 Moskwa	dwukołowy	Kateryna Łahno Tatjana Kosincewa Walentina Gunina	[10]
2014 Chanty-Mansyjsk	dwukołowy	Anna Muzyczuk Nana Dzagnidze Tatjana Kosincewa	[11]

Mistrzostwa Polski

Mistrzostwa Polski w szachach błyskawicznych rozgrywane są od roku 1966 (mężczyźni) oraz 1972 (kobiety). Najwięcej tytułów mistrzów kraju na swoim koncie posiadają wśród mężczyzn arcymistrz Włodzimierz Schmidt (16 zwycięstw), natomiast wśród kobiet – arcymistrzyni Hanna Ereńska-Barlo (11 zwycięstw).

Zobacz też

• szachy szybkie (aktywne)