Szalejów Górny
Szalejów Górny (niem. Oberschwedeldorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko, w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej.
| wieś | |
 Kościół św. Jerzego w Szalejowie Górnym | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
325-350[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
812[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-314[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0853040 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°25′39″N 16°32′45″E/50,427500 16,545833[1]
| |
W przeszłości do wsi należał przysiółek Miednica (niem. Kupferhammer)[5]. Obecnie wyludniony.
Położenie edytuj
Szalejów Górny to duża wieś łańcuchowa leżąca w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej, pomiędzy Szalejowem Dolnym na wschodzie i Wolanami na zachodzie, na wysokości około 325–350 m n.p.m.[2]
Podział administracyjny edytuj
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia edytuj
Początki Szalejowa Górnego sięgają pierwszej połowy XIII wieku, w 1269 istniał tu kościół[6]. W 1350 arcybiskup Arnoszt z Pardubic kupił miejscowość, a następnie przekazał ją augustianom z Kłodzka[6]. W czasie wojen husyckich wieś została złupiona, ale szybko podniosła się z upadku[6]. Jako posiadłość ziemska uległa znacznemu rozdrobnieniu, w szczytowym okresie należała do jedenastu właścicieli[6]. W 1527 Szalejów Górny przeszedł na własność klasztoru jezuitów w Kłodzku[6].
Zimą 1778, w czasie wojny o sukcesję bawarską, zbudowano nad wsią fort, który miał za zadanie pełnić rolę posterunku obserwacyjnego, a w razie potrzeby związać siły wroga. Był to w istocie blokhauz mogący odpierać atak ze wszystkich stron. Fort został zaatakowany 17 stycznia 1779 przez wojska austriackie pod dowództwem feldmarszałka Dagoberta Sigmunda von Wurmsera 17 stycznia 1779. Efektywna obrona Fortu Oberschwedelsdorf uchroniła przed atakiem twierdzę kłodzką i trafiła do traktatów o sztuce fortyfikacji[7].
W 1840 były tu: dwór Rübischhof należący do Antona Franza, kościół, szkoła, trzy wytwórnie starki i kilka folwarków[6]. Po 1945 roku Szalejów Górny pozostał dużą wsią rolniczą z dobrze rozwiniętą infrastrukturą, do końca 1972 miejscowość była siedzibą gromady[2].
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[8]:
- zespół kościoła pw. św. Jerzego, w skład którego wchodzą:
- kościół parafialny z drugiej połowy XIV wieku, siedziba parafii św. Jerzego, przebudowany w 1683 i w 1765 roku[6], wewnątrz gotycka Pieta z ok. 1420 i Madonna z pocz. XVI w., barokowe obrazy i epitafia[9],
- dzwonnica z 1683 roku,
- mur obronny cmentarza, z pierwszej połowy XV wieku,
- kaplica z XVIII/XIX wieku
- budynek bramny z XV wieku, w zachodniej ścianie z wimpergą z głową Chrystusa,
- pałac z 1916 roku,
- dom zarządcy folwarku, nr 47, z XVIII/XIX wieku,
- spichlerz z domem mieszkalnym, nr 64, z końca XVII wieku, przebudowany w XVIII/XIX wieku.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134288
- ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 438–442. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1243 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-07-31].
- ↑ a b c d e f g Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 448–449. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Grzybowski 2013 ↓, s. 8.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 68. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 152.
Bibliografia edytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1994, ISBN 83-85773-06-1.
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Henryk Grzybowski. Fort Oberschwedeldorf w Szalejowie Górnym – nieznany fort Ziemi Kłodzkiej. „Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej”. 2011 (nr 17). Oficyna Wydawnicza Brama, Kłodzko. ISSN 1232-0048. OCLC 749185061.
- Henryk Grzybowski. Bateria nad Pasterką – zapomniana kłodzka fortyfikacja. Geneza powstania i charakterystyka. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 226), s. 8, 2013-05-31. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393.
Linki zewnętrzne edytuj
- Schwedeldorf, (2) Ober, wś, pow. kładzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 401.