Szary Klin, Szara Ukraina (ukr. Сірий Клин, Сіра Україна; ros. Серый Клин) - obszar położony na południu Syberii i w północnym Kazachstanie, gdzie doszło do masowego osiedlenia się Ukraińców od połowy XVIII wieku do początku XX wieku. W latach 1917–1920 istniał na terenie Klinu ruch na rzecz powołania ukraińskiej autonomii w regionie.

Położenie Szarego Klinu na mapie świata
Liczba oraz udział Ukraińców w populacji regionów RFSRR (rok 1926)
Ukraińscy mieszkańcy Szarego Klina

Historia

edytuj

Ukraińskie osadnictwo na terenie Szarego Klinu[1] rozwinęło się wokół miasta Omsk w zachodniej Syberii[2]. Jak pisał przed I wojną światową M. Bondarenko, emigrant z okolic Połtawy:

Omsk wygląda jak typowe moskalskie miasto, lecz jego bazar i rynki mówią po ukraińsku[3].

Historyczna Szara Ukraina istnieje na terenie dzisiejszego północnego Kazachstanu i południowej Syberii[4][5][1]. Jej obszar nie przylega terytorialnie do innych terytoriów zamieszkanych przez ukraińską diasporę, podobnie jak to ma miejsce w przypadku terytorialnie odizolowanego Zielonego Klinu[6].

Większość ukraińskich migracji na Syberię miała miejsce między połową XVIII a początkami XX wieku. Po podboju Azji Środkowej przez Rosję na początku XVIII wieku Imperium Rosyjskie podjęło decyzję o zasiedleniu regionu poprzez wydanie 40% nowo utworzonych tam osad ukraińskim osadnikom, a 30% osadnikom pochodzenia rosyjskiego i białoruskiego[7][3]. W roku 1897 Ukraińcy stanowili już 7,5% populacji obwodu akmolińskiego, obejmującego miasto Omsk i jego okoliczne obszary[8]. Chociaż Imperium Rosyjskie tolerowało przejawy ukraińskiej tożsamości, a Związek Radziecki początkowo przyjął politykę ukrainizacyjną to pod koniec roku 1932 proukraińska polityka została wycofana na rzecz rusyfikacji i tym samym tożsamość ukraińska w regionie zaczęła być skutecznie wypierana[7]. Migracja do regionu trwała przez cały okres istnienia ZSRR, w tym w ramach kampanii zagospodarowania nieużytków Nikity Chruszczowa, przeprowadzonej w latach 50.[2].

Demografia

edytuj

Zgodnie ze spisem ludności Imperium Rosyjskiego z 1897 roku 51103 mieszkańców obwodu akmolińskiego utożsamiało się jako Małorosjanie (Ukraińcy), stanowiąc tym samym 7,5% lokalnej populacji. Czyniło ich to trzecią największą grupą etniczną po Kazachach (62,6%) i Rosjanach (25,5%)[8]. Rosyjski spis z roku 2010 podawał, że 77,884 mieszkańców (2,7%) obwodu omskiego określa siebie jako Ukraińcy, co oznacza, że nadal stanowili trzecią największą grupę po Kazachach i Rosjanach[9].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Andrew Wilson, The Ukrainians: Unexpected Nation, Fourth Edition, Yale University Press, 15 października 2015, s. 117, ISBN 978-0-300-21965-4.
  2. a b Andrew Wilson, Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith, Cambridge University Press, 1997, s. 180, ISBN 978-0-521-57457-0.
  3. a b V. Sergiychuk, Сірий Клин - неофіційна сторінка української громади Омська [online], www.siryj-klyn.narod.ru [dostęp 2022-03-28].
  4. United States. Congress. House. Select Committee on Communist Aggression, Baltic States investigation, U.S. Govt. Print. Off., 1954, s. 918.
  5. The Ukrainian Quarterly, Ukrainian Congress Committee of America, 1951, s. 56.
  6. Bohdan S. Wynar, Independent Ukraine: A Bibliographic Guide to English-language Publications, 1989-1999, Ukrainian Academic Press, 2000, s. 101, ISBN 978-1-56308-670-0.
  7. a b Volodymyr Serhiichuk, How Russians appropriate stranger's names, another's history, another's land [online], National Museum of the Holodomor-Genocide, 24 marca 2022 [dostęp 2022-03-27] (ang.).
  8. a b Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. [online], www.demoscope.ru [dostęp 2022-03-28].
  9. Всероссийская перепись населения 2002 года: Приморский край [online], Demoscope.ru, 2002 [dostęp 2016-06-03] (ros.).