Szkoła ukraińska polskiego romantyzmu

Szkoła ukraińska polskiego romantyzmu (Ukraińska szkoła poetów[1]) – określenie dziewiętnastowiecznej grupy polskich poetów i pisarzy romantycznych, urodzonych na Ukrainie Prawobrzeżnej – wcielonej do Imperium Rosyjskiego po rozbiorach Rzeczypospolitej.

Do „szkoły ukraińskiej” należeli: Antoni Malczewski, Seweryn Goszczyński, Aleksander Groza, Józef Bohdan Zaleski, oraz Michał Grabowski. Czasem wymienia się również Michała Czajkowskiego[2][3], a także polskojęzyczne prace polsko-ukraińskiego poety i kompozytora Tomasza Padurry. Ważną postacią – inspiratorem, mecanasem i przyjacielem dla wielu przedstawicieli szkoły – był Wacław Seweryn Rzewuski. Teoretyczne podstawy grupy ustalili natomiast Aleksander Tyszyński i Michał Grabowski w książce O szkole ukraińskiej poezji (1840). Początki nurtu szkoły ukraińskiej sięgają lat 1816–1819, kiedy to w gimnazjum bazylianów w Humaniu zetknęli się Goszczyński, Grabowski i Zaleski[4].

Część krytyków literackich zalicza do tej szkoły twórczość Juliusza Słowackiego i Józefa Ignacego Kraszewskiego. U Juliusza Słowackiego motywy ukraińskie są najbardziej widoczne w utworach Sen srebrny Salomei, Duma ukraińska, Duma o Wacławie Rzewuskim. Natomiast Józef Ignacy Kraszewski opublikował szereg powieści ludowych związanych z Ukrainą: Historia Sawki, Ulana, Ostap Bondarczuk, Budnik, Chata za wsią, Jermoła. W XX wieku tradycje szkoły kontynuował Józef Łobodowski[1].

Poeci „szkoły ukraińskiej” charakteryzowali się podejmowaniem tematów z dziejów i kultury ludowej Ukrainy[1], nawiązaniami do ukraińskiego krajobrazu (częste przywoływanie obrazu stepów) i folkloru, bliskowschodniego orientalizmu, fascynacją pogaństwem oraz bajroniczną kreacją Kozaka. Ukształtowali mit Ukrainy, której rolę w historii i kulturze polskiej porównywano do roli Szkocji w kulturze angielskiej (Maurycy Mochnacki).

Michał Grabowski w 1837 wyróżniał w szkole ukraińskiej trzy nurty[5]. Jego zdaniem Goszczyński opisywał dziką i krwawą Ukrainę hajdamacką z okresu koliszczyzny, Zaleski – barwną i rycerską Ukrainę kozacką, Malczewski – Ukrainę polską, szlachecką[5][4]. Zdaniem Wiesława Ratajczaka mit Ukrainy miał dwie wersje – jaśniejszą, akcentującą tradycję rycerską Rzeczypospolitej (m.in. Józef Bohdan Zaleski, Wincenty Pol), i ciemniejszą, pesymistyczną (m.in. Antoni Malczewski, Seweryn Goszczyński)[5].

Najważniejsze dzieła:

Przypisy

edytuj
  1. a b c Wilczyński 2010 ↓, s. 254.
  2. E.Zarych, Posłowie do: A. Malczewski, Maria, Kraków 2004, s. 52.
  3. J. Kułakowska-Lis, Posłowie do: S. Goszczyński, Zamek kaniowski, Kraków 2004, s. 90.
  4. a b Inglot 2007 ↓, s. 244.
  5. a b c Ratajczak 2008 ↓, s. 109.

Bibliografia

edytuj