Wikipedia

Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów w Warszawie

Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów – nieistniejąca żydowska placówka medyczna funkcjonująca w latach 1878–1942 w Warszawie przy ul. Śliskiej 51/Siennej 60. Kompleks szpitala będzie przyszłą siedzibą Muzeum Getta Warszawskiego.

Szpital Dziecięcy
Bersohnów i Baumanów
w Warszawie
Ilustracja
Pawilon główny szpitala w 1930 roku, widok od strony ul. Śliskiej
Data założenia

1878

Data likwidacji

1942

Typ szpitala

dziecięcy

Państwo

 Polska

Adres

ul. Śliska 51/Sienna 60

Dyrektor

Anna Braude-Hellerowa

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Szpital DziecięcyBersohnów i Baumanóww Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Szpital DziecięcyBersohnów i Baumanóww Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Szpital DziecięcyBersohnów i Baumanóww Warszawie”
Ziemia52°13′52,7160″N 20°59′50,2800″E/52,231310 20,997300
Multimedia w Wikimedia Commons
Budynek główny szpitala w 1878 roku, widok od ul. Śliskiej. Pierwotnie budynek był jednopiętrowy
Budynek główny szpitala współcześnie
Kompleks szpitala od strony ul. Siennej
Budynek laboratoryjny (okulistyczny) od strony północnej

Historia edytuj

Zamysł budowy szpitala dla leczenia dzieci żydowskich zrodził się na początku lat 70. XIX wieku. W 1873 roku dwie rodziny: Majer i Chaja Bersohn oraz ich córka Paulina Bauman wraz z mężem Salomonem zakupiły teren pod budowę szpitala. Początkowo placówka była przeznaczona dla 27 dzieci. Szpital wybudowano na terenie położonym pomiędzy dwiema równoległymi ulicami: Sienną i Śliską (stąd podawany jest z reguły podwójny adres: ul. Śliska 51/Sienna 60). Dzięki ich środkom finansowym w latach 1876−1878 powstał cały kompleks szpitalny, zaprojektowany przez Artura Goebla[1]. Pierwszym lekarzem naczelnym szpitala został Ludwik Chwat.

Szpital miał oddziały: wewnętrzny, zakaźny i chirurgiczny z salą operacyjną[2]. Leczył dzieci bezpłatnie[2].

W latach 1905–1912 w szpitalu pracował jako pediatra Janusz Korczak[2]. Jako tzw. lekarz miejscowy zajmował służbowe mieszkanie w pawilonie na terenie placówki, w zamian za co musiał być do dyspozycji chorych w każdej chwili[2].

Podczas I wojny światowej dramatycznie zmieniła się sytuacja finansowa szpitala, ze względu na to, że zapisy testamentowe i założycielskie uległy dewaluacji. W 1923 placówka została zamknięta. Sytuacja uległa zmianie po licznych interwencjach lekarki Anny Braude-Hellerowej, dzięki której zabudowania szpitalne od Zarządu Fundacji Bersohnów i Baumanów przejęło w 1930 roku Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Wkrótce podjęto starania o rozbudowę kompleksu szpitalnego, które sfinansowała warszawska gmina żydowska oraz Joint. Po rozbudowie szpital liczył 150 łóżek.

W dniu wybuchu wojny szpital dysponował ok. 250 łóżkami szpitalnymi. Budynki nie ucierpiały podczas obrony Warszawy. W listopadzie 1940 szpital znalazł się w granicach getta warszawskiego. Władze niemieckie mianowały komisarzem szpitala Wacława Skoniecznego z Inowrocławia.

W sytuacji przepełnienia szpitala wywołanego ogromnym wzrostem zachorowań dzieci na tyfus plamisty, w październiku 1941 dzięki staraniom Anny Braude-Hellerowej uruchomiono jego filię przy ulicy Żelaznej 86/88 róg ulicy Leszno 80/82. Nowo zorganizowany szpital mógł przyjąć 400 chorych.

Od lutego 1942 pracownicy szpitala brali udział w badaniach naukowych nad chorobą głodową w warszawskim getcie. Badania były prowadzone w tajemnicy przed Niemcami. Sekcje zwłok zmarłych z głodu pacjentów przeprowadzano w szopie na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej, w której oczekiwały one na pochówek w zbiorowych grobach[3]. Część maszynopisów z wynikami badań zostało przekazanych na stronę „aryjską”. Zostały one opublikowane w 1946 w książce pod redakcją Emila Apfelbauma Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim w roku 1942[4].

W wyniku zmniejszenia obszaru getta 10 sierpnia 1942 (likwidacja tzw. małego getta podczas wielkiej akcji deportacyjnej) ewakuowano macierzysty szpital wraz z pacjentami z ulicy Siennej. 13 sierpnia szpital przeniesiono do znajdujących się w obrębie Umschlagplatzu budynków dawnych szkół powszechnych przy ulicy Stawki 6/8. Lekarze i pielęgniarki zamieszkali w kamienicy przy ul. Pawiej 22. Personel szpitala mógł wchodzić na teren Umschlagplatzu zwartą kolumną, po drobiazgowej kontroli.

Na Umschlagplatzu Szpital Bersohnów i Baumanów połączył się z drugim żydowskim szpitalem funkcjonującym w getcie warszawskim − Szpitalem na Czystem. 11 września 1942 chorych i większość personelu (ok. 1000 osób) wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Adina Blady-Szwajger podała grupie dzieci morfinę, aby mogły umrzeć na miejscu, unikając cierpień wysiedlenia[5][6].

Jeszcze w czasie wojny, na początku 1943, w opuszczonych zabudowaniach szpitala ulokowano Klinikę Dziecięcą z ulicy Litewskiej[7]. Działała ona tam do powstania warszawskiego. Podczas powstania w budynku mieścił się szpital powstańczy[8].

Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1950, po odbudowie, w zabudowaniach szpitalnych mieściła się siedziba i mieszkania pracowników Centralnego Komitetu Żydów Polskich[9]. W 1953 w budynku otwarto Szpital Zakaźny nr 3, od 1962 działający pod nazwą Szpital im. Dzieci Warszawy[10]. W pierwszych latach leczono w nim głównie dzieci chore na błonicę, biegunki, koklusz i chorobę Heinego-Medina[10]. W 1958, w czasie epidemii choroby Heinego-Medina, placówkę przeznaczono wyłącznie dla chorych na tę chorobę[10]. Szpital osiągnął znaczące sukcesy w jej diagnostyce i leczeniu[10].

W latach 1989–1992 kompleks szpitala poddano przebudowie i modernizacji[11]. Po modernizacji miał on 150 łóżek[11]. Leczono w nim m.in. zakażenia przewodu pokarmowego i wirusowego zapalenia wątroby[11]. W 2000 placówka została połączona ze Szpitalem Dziecięcym w Dziekanowie Leśnym, dokąd stopniowo przenoszono wszystkie oddziały[12]. W 2016 właściciel nieruchomości, samorząd województwa mazowieckiego, wystawił opróżnioną nieruchomość na sprzedaż[12].

W październiku 2018 samorząd wydzierżawił kompleks Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów na 30 lat z przeznaczeniem na Muzeum Getta Warszawskiego[13]. Ekspozycja główna ma znaleźć się w czterokondygnacyjnym budynku głównym szpitala, a do budynku dawnego oddziału okulistycznego ma wprowadzić się jego dział edukacji[13].

Upamiętnienie edytuj

  • 20 kwietnia 2001 na ścianie głównego budynku szpitala (od strony ulicy Śliskiej) odsłonięto tablicę upamiętniającą Annę Braude-Hellerową, dyrektorkę szpitala w latach 1930–1942.

Pracownicy (m.in.) edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-07-10].
  2. ↑ a b c d Joanna Olczak-Ronikier: Korczak. Próba biografii. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2011, s. 139, 144. ISBN 978-83-7414-077-5.
  3. ↑ Marta Janczewska. Badania nad głodem w getcie warszawskim − problemy etyczne. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. 5, s. 328, 2009. Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. ISSN 1895-247X. 
  4. ↑ Emil Apfelbaum (red.): Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942. Warszawa: American Joint Distribution Committee, 1946, s. 16.
  5. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 300-301, 746. ISBN 978-83-63444-27-3.
  6. ↑ Adina Blady-Szwajger: I więcej nic nie pamiętam. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 101. ISBN 978-83-247-1830-6.
  7. ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 309.
  8. ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 723. ISBN 978-83-1113474-4.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 844. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 845. ISBN 83-01-08836-2.
  11. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 846. ISBN 83-01-08836-2.
  12. ↑ a b Tomasz Urzykowski. Nie wszystko na sprzedaż. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 25 lipca 2016. 
  13. ↑ a b Tomasz Urzykowski. Muzeum Getta w szpitalu. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 20-21 października 2018. 

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szpital_Dziecięcy_Bersohnów_i_Baumanów_w_Warszawie&oldid=73081911”