Szydłowieccy herbu Odrowąż

Szydłowieccy – polski ród możnowładczy, boczna linia Odrowążów, której nazwisko pochodzi od miasta Szydłowiec. Legitymowali się herbem Odrowąż.

Chorągiew rodowa Szydłowieckich

Herb Odrowąż na nagrobku Anny Szydłowieckiej

Stanisław Szydłowiecki

Piotr Szydłowiecki

Główną siedzibą rodu były tereny obejmujące dobra szydłowieckie, położone w okolicach źródeł Kamiennej i Radomki, wokół późniejszego miasta Szydłowca. Był to jeden z kilku kluczy dóbr ziemskich rodu Odrowążów w województwie sandomierskim. Pierwszymi, którzy podpisywali się tym nazwiskiem byli Jakub i Sławko, wymienieni w akcie uposażenia kościoła farnego w Szydłowcu z 1401. Położyli starania o rozwój gospodarczy swojej siedziby, która w 1427 otrzymała prawa miejskie.

Syn Jakuba, Stanisław otrzymał godność senatorską, co potwierdził przebudowując rodową siedzibę w gotycki zamek. Znaczne dochody z posiadanych dóbr i pełnionych urzędów w państwie (marszałek dworu królewskiego) pozwoliły mu na zapewnienie swoim synom starannego wykształcenia. Jako ochmistrz królewiczów polskich, Władysława, Kazimierza, Jana Olbrachta, Aleksandra, Zygmunta i Fryderyka, umieścił swoich synów w gronie paziów. Dwaj spośród nich, Jakub i Mikołaj pełnili urząd podskarbiego wielkiego koronnego, kolejny Krzysztof również sprawował urząd centralny kanclerza wielkiego; dwaj ostatni zasiedli w Senacie, zostając kasztelanami i wojewodami (Krzysztof).

Ostatnim męskim przedstawicielem rodu był Krzysztof, który osiągnął największą karierę spośród rodu. Dostojnik królewski, kanclerz, kasztelan krakowski, wojewoda krakowski i przyjaciel Zygmunta I Starego zmarł w 1532. W roku śmierci, dzięki poselstwu do cesarza rzymskiego, otrzymał dla siebie dziedziczny tytuł hrabiego, którego siedzibę ustanowiono w Szydłowcu. Poza dobrami rodowymi Krzysztof posiadał klucze dóbr w Opatowie i Ćmielowie oraz pomniejsze posiadłości. Ostatnią kobietą z rodu była jego córka Elżbieta, która w 1548 wniosła w posagu hrabstwo szydłowieckie Mikołajowi Radziwiłłowi zw. „Czarnym” (zmarła w 1562).

Szydłowieccy wnieśli swój wkład w rozwój gospodarki w województwie sandomierskim, wspierając handel i rzemiosło. Rozwinęli górnictwo kamienia i rud oraz hutnictwo, zwłaszcza na obszarze Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Wspierali osadnictwo niemieckie, czeskie, węgierskie i włoskie, upowszechniając zachodnie metody techniki oraz wzory sztuki. Byli patronami artystów i uczonych, m.in. Stanisława Samostrzelnika, Filipa Kallimacha, Bartolomea Berecciego i Giovanniego Ciniego.

Genealogia Szydłowieckich

Andrzej (?) Odrowąż (†przed 1400)

Małgorzata Odrowążówna x Piotr z Tułowic

Jakub (ok. 1380–1436) x Anna (?) Jastrzębiec

Sławko (ok. 1385–ok. 1433)

Stanisław (1405–1493) x 1. Barbara Starosielska 2. Zofia z Goździkowa

Piotr (ok. 1410–przed 1470)

Barbara (*ok. 1410/'1420)

Mikołaj (ok. 1420–1477)

Katarzyna (*ok. 1450)

Jan (ok. 1451/'52–1528)

Jakub (ok. 1453–1509) x Zofia Półkozic

Krzysztof (1466–1532) x Zofia Targowicka

Piotr (ok. 1470–przed 1508) x Barbara Krupa

Mikołaj Stanisław (ok. 1475–1532) x Anna Tęczyńska

Anna (*ok.1476/'77)

Paweł (1478–1506)

Barbara (*ok. 1480)

Marcin (ok. 1485–przed 1532)

Elżbieta (*ok. 1485/'88)

Barbara (*ok. 1480)

Zofia (*ok. 1485)

Zofia (ok. 1510–po 1561) x Jan Tarnowski „Amor”

Zygmunt (1526–1527)

Krystyna Katarzyna (1519–1556) x Jan Podiebradowicz

Ludwik Mikołaj (1525–1526)

Elżbieta (1533–1562) x Mikołaj Radziwiłł „Czarny”

Bibliografia

• Kardyś, Piotr: Fraters armorum et domus Odrowąsinae : Odrowążowie przez wieki – ze szczególnym uwzględnieniem terenów na północ od rzeki Kamiennej. [W:] Z dziejów powiatu szydłowieckiego. Red. Przeniosło, Marek. [Kielce] – Szydłowiec: „Panzet”, 2009; s. 9-42. ISBN 978-83-61240-84-6.
• Rosiński, Stefan: Mikołaj i Krzysztof Szydłowieccy : patroni turnieju rycerskiego. Szydłowiec: MLIM, 2006. ISBN 83-60126-20-8.