Tęgoborze
Tęgoborze – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Łososina Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. W 2011 r. wieś liczyła 1559 mieszkańców.
| wieś | |
 Panorama miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1559[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-312[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0448404 |
Położenie na mapie gminy Łososina Dolna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
 49°42′29″N 20°38′22″E/49,708056 20,639444[1]
| |
Toponimia edytuj
Nazwa wsi pochodzi od potężnych lasów – tęgich borów – które około tysiąca lat temu pokrywały tutejszą kotlinę.
Położenie edytuj
Wieś usytuowana jest na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego, przy drodze krajowej nr 75, w kotlinie otoczonej górami Beskidu Wyspowego, nad którą górują Chełm (790 m), Białowodzka Góra z ruinami „Zamczyska” (607 m) oraz Jodłowiec Wielki (482 m)[4].
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0448410 | Głaze | część wsi |
| 0448427 | Gotfrudówka | część wsi |
| 0448433 | Just | część wsi |
| 0448440 | Kapłaniec | część wsi |
| 0448456 | Kowalówka | część wsi |
| 0448462 | Niżne | część wsi |
| 0448479 | Okrąg | część wsi |
| 0448485 | Podgórze | część wsi |
| 0448491 | Stara Wieś | część wsi |
| 0448500 | Stawy | część wsi |
| 0448516 | Zalesie | część wsi |
| 0448522 | Zychówka | część wsi |
Historia edytuj
Ważnym wydarzeniem stało się przybycie zakonnika kameduły, znanego jako św. Just. Według dawnej legendy zamieszkał on jako pustelnik na jednym z tęgoborskich wzgórz, które do dziś nosi jego imię, a w miejscu pustelni wzniesiono kościół. Na Górze Św. Justa znajdował się też klasztor Ojców Marków. Kościół, jak i klasztor w 1611 roku zostały zniszczone przez ówczesnego dziedzica Tęgoborza – Cyryla Chrząstowskiego, który wraz z żoną – Anną Tęgoborską przyjęli wierzenia braci polskich. Doszło do przejęcia budynków i gruntów klasztornych oraz wypędzenia zakonników. W końcu XVII wieku gdy bracia polscy zostali wygnani z Polski większość stanowili katolicy. Wieś rozrastała się i nabierała coraz większego znaczenia, dzięki przebiegającemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa na Węgry.
Zabytki edytuj
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].
Klasycystyczny, murowany parterowy dwór z przełomu XVIII i XIX w. Posiada on czterospadowy dach, ozdobiony czterokolumnowym portykiem. Obok murowana oficyna z pocz. XIX wieku[8].
- Park z aleją dojazdową;
- Cmentarz wojenny nr 353 z czasów I wojny światowej.
Inne zabytki edytuj
- Współczesny murowany kościół parafialny z 1969 roku, zaprojektowany przez Tadeusza Brzozę.
Kościół edytuj
We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Najdroższej Krwi Chrystusa Pana. Kiedy kościół św. Mikołaja w Tęgoborzu znalazł się – po wybudowaniu zapory wodnej w Rożnowie – na skraju powstałego jeziora, zaszła potrzeba zbudowania kościoła nowego, a zarazem większego, w bezpiecznym miejscu. Ten nowy, z zastosowaniem nowszych technik budowlanych i stylowych, zbudowano do roku 1966.Dotychczasowy XVIII-wieczny drewniany kościół parafialny pw. św. Mikołaja został przeniesiony w 1982 do tworzonej wówczas parafii Tabaszowa.
Na Górze św. Justa w Tęgoborzu znajduje się również drewniany, zabytkowy kościół pw. Narodzenia NMP. W kościele na Górze św. Justa czci się Narodzenie NMP, dlatego święto odpustowe na Juście obchodzone jest 8 września. Uroczystość odpustową parafia Tęgoborze obchodzi w niedzielę w oktawie Bożego Ciała.
Kultura edytuj
We wsi funkcjonuje Orkiestra Dęta OSP, gminna biblioteka publiczna oraz koło gospodyń wiejskich. Co roku 8 września na Górze św. Justa odbywają się tradycyjnie dożynki.
Z roku 1893 pochodzi Przepowiednia z Tęgoborzy, zawierająca przyszłe dzieje Polski „od morza do morza”.
Szkolnictwo edytuj
- Szkoła Szybowcowa – działała w latach 1933–1939 na górze Rachów i Jodłowiec działała, po wojnie ponownie reaktywowana w latach 1946–1949. Szkoła była ważnym ośrodkiem szkolenia szybowcowego w Polsce. Do sierpnia 1939 roku szkoła posiadała 33 szybowce, dwa hangary i zaplecze noclegowe dla 40 osób. Wśród inicjatorów i założycieli szkoły byli Leopold Kwiatkowski oraz Jerzy Iszkowski.
- Szkoła Podstawowa im. mjra pil Jerzego Iszkowskiego.
- Gimnazjum, 1 września 2017 r. włączone do Szkoły Podstawowej.
Gospodarka edytuj
Tęgoborze to wieś o charakterze rolniczo-sadowniczym. Swoją siedzibę ma tu duża firma transportowa oraz mniejsze firmy usługowe. Ponadto we wsi mieści się ochotnicza straż pożarna, ośrodek zdrowia, zespół szkół, filia Banku Spółdzielczego z Łososiny Dolnej i centrala telefoniczna TP.
Ochotnicza straż pożarna edytuj
Tęgoborze posiada jednostkę ochotniczej straży pożarnej która została założona w 1931 roku jest to jednostka włączoną do Krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego i posiada samochody bojowe Renault oraz MAN TGX 18.440[9].
Sport edytuj
We wsi od 1999 działa Sekcja Sportowa Piłki Nożnej „Hart” Tęgoborze przy Stowarzyszeniu Tęgoborzan. W sezonie 2018/2019 zespół występuje w rozgrywkach klasa A grupa Nowy Sącz[10]. Z racji położenia nad Jeziorem Rożnowskim Tęgoborze jest atrakcyjnym miejscem dla pragnących uprawiać sporty wodne, a z racji ukształtowania terenu – lotniarstwo.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139518
- ↑ Wieś Tęgoborze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-01-29], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1291 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna. [dostęp 2013-10-10].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-14].
- ↑ Dwór w Tęgoborzu
- ↑ OSP Tęgoborze – Nowy Sącz 112 [online], nowysacz112.pl [dostęp 2017-12-12].
- ↑ Strona 90minut.pl.
Linki zewnętrzne edytuj
- Proroctwo z Tęgoborza
- Tęgoborze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 329.
- Tęgoborze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 658.