Tłumaczów
Tłumaczów (niem. Tuntschendorf) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków[5][6], na pograniczu Gór Suchych i Obniżenia Ścinawki w Sudetach Środkowych.
| wieś | |
 Kościół pw. śś. Piotra i Pawła w Tłumaczowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
335-380[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
561[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-408[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0855138 |
Położenie na mapie gminy Radków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°33′12″N 16°25′42″E/50,553333 16,428333[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Położenie
edytujTłumaczów to duża wieś łańcuchowa o długości około 3,5 km, położona nad rzeką Ścinawką, w dolinie u stóp góry Gardzień, na południowy zachód od Nowej Rudy, na wysokości około 335–380[2]. W Tłumaczowie istniało drogowe przejście graniczne z Czechami Tłumaczów – Otovice, skąd niedaleko do skalnego miasta (Teplice nad Metují-Adršpach). 21 grudnia 2007 r. na mocy układu z Schengen przejście graniczne zostało zlikwidowane.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0855150 | Janików | przysiółek |
| 0855144 | Pasterczyk | część wsi |
| 0855167 | Rudawa | przysiółek |
| 0855173 | Tłumaczówek | przysiółek |
Historia
edytujPierwsza wzmianka o Tłumaczowie pochodzi z 1348 roku, w 1475 augustianie z Kłodzka utworzyli tu alodium[7]. W czasie wojny trzydziestoletniej z 1621 roku dwustu protestanckich mieszkańców wsi zostało wymordowanych przez wojska cesarskie[7]. W XIX wieku część miejscowości należała do hrabiego von Magnisa, a większość do rodziny von Gotzen[7]. W tym czasie we wsi istniały: kościół, szkoła, kilka młynów wodnych, kamieniołomów wapienników i gorzelni, oraz urząd celny[7]. W roku 1889 wybudowano linię kolejową ze Ścinawki Średniej przez Tłumaczów do Otovic po czeskiej stronie granicy[7].
Transport kolejowy
edytujPrzez wieś przebiega towarowa linia kolejowa Ścinawka Średnia – Tłumaczów[8].
Zabytki
edytujWedług rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[9]:
- kościół pw. śś. Piotra i Pawła, filialny z XVIII wieku, przebudowany w drugiej połowie XIX w. Na ścianie kościoła epitafium z czterema herbami: von Tschischwitz (LG), von Walditz (PG) i Waldau (PD) oraz dwa epitafia w murze okalającym kościół z herbami von Tschischwitz (L), von Walditz (P)[10].
- zespół dworski:
- dwór z pierwszej ćwierci XIX wieku, przebudowany pod koniec XIX wieku,
- park z początku XIX wieku.
Inne zabytki:
- liczne budynki mieszkalne i gospodarcze z XIX i XX wieku[2].
-
Herb von Tschischwitz -
Herb von Walditz -
Herb von Strachwitz zu Gäbersdorf -
Herb von Waldau
Kultura i sport
edytujW Tłumaczowie działa ludowy zespół „Tłumaczowianie”, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Tłumaczów „Gardzień” oraz Zespół Sportowy LZS Granica Tłumaczów, który występuje w B klasie[11].
Turystyka
edytujWalory krajobrazowe miejscowości to m.in. rozległy widok z góry Gardzień zarówno na polską, jak i na czeską część Gór Stołowych (obecnie rozpoczęły tu swoją działalność kopalnie melafiru). W miejscowości znajduje się między innymi barokowy Kościół pw. św. Piotra i Pawła, pochodzący z roku 1661. Niedaleko jest stąd do Parku Narodowego Gór Stołowych, do barokowej bazyliki Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Wambierzycach, ze znajdującą się w niej XIII-wieczną figurką Wambierzyckiej Królowej Rodzin oraz Kalwarii Wambierzyckiej. Niewiele dalej znajduje się szereg miejscowości uzdrowiskowych ziemi kłodzkiej, takich, jak Polanica-Zdrój, Kudowa-Zdrój, czy Duszniki-Zdrój.
Przez Tłumaczów prowadzą dwa znakowane szlaki turystyczne:
droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Nieszkowice – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Owiesno – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Zdrojowisko – Nowa Ruda – Przełęcz pod Krępcem – Sarny – Tłumaczów – Gajów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Przełęcz między Szczelińcem Wlk. a Szczelińcem Małym – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Łomnicka Równia – Huta – Bystrzyca Kłodzka – Igliczna – Międzygórze – Przełęcz Puchacza[12],
prowadzący wzdłuż granicy, do Chełmska Śląskiego[7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139598
- ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 471–475. ISBN 83-85773-06-1.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1304 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b c d e f Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 455. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Michał Wojtaszek: Linia Ścinawka Średnia – Tłumaczów, dostęp: 2014-10-13. [niewiarygodne źródło?]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-31)].
- ↑ Cmentarz przykościelny. /polska-org.pl/. [dostęp 2023-06-22]. (pol.).
- ↑ Granica Tłumaczów. [dostęp 2017-02-23].
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-03-07.
Bibliografia
edytuj- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1994, ISBN 83-85773-06-1.
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
Linki zewnętrzne
edytuj- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona