T-43
T-43 – prototyp radzieckiego czołgu średniego z okresu II wojny światowej.
 T-43 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ pojazdu | |
| Trakcja |
gąsienicowa |
| Załoga |
4 |
| Historia | |
| Prototypy |
1941 |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
W-2-34 12-cylindrowy V chłodzony cieczą, o mocy 500 KM przy 2200 obr./min |
| Pancerz |
20 mm - 75 mm |
| Długość |
8,1 m |
| Szerokość |
3 m |
| Wysokość |
2,58 m |
| Masa |
34,1 t |
| Osiągi | |
| Prędkość |
51 km/h (na drodze) |
| Zasięg pojazdu |
260 km (na drodze) |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 x armata kalibru 76,2 mm F-34 | |
| Wyposażenie | |
| radiostacja 9R | |
| Użytkownicy | |
| ZSRR | |
Historia edytuj
Pod koniec grudnia 1940 roku władze sowieckie podjęły decyzję o konieczności modernizacji konstrukcji czołgu średniego. Przyczyną były pewne nie dające ukryć się wady czołgów T-34. Najbardziej rzucającym się w oczy problemem była zbyt mała wieża czołgu. W T-34 uzbrojonych w armatę kalibru 76 mm. dwóch członków załogi zajmowało stanowisko w kadłubie (kierowca-mechanik i strzelec-radiotelegrafista) kolejnych dwóch w wieży (dowódca-celowniczy i ładowniczy). Porównując to rozwiązanie do stosowanego na czołgach niemieckich (ZSRR zakupił dwa czołgi PzKpfw III Ausf. E do celów porównawczych) gdzie w wieży znajdowało się trzech członków załogi (celowniczy, ładowniczy i dowódca) stwierdzono zdecydowaną wyższość tego rozwiązania. W T-34 słabymi stronami były także słaba widoczność (brak wieżyczki dowódcy, zły typ wizjera kierowcy), nie najlepsza trakcja (zły typ gąsienic) i szereg innych problemów.
Podjęto decyzję, by wprowadzać drobne poprawki na liniach produkcyjnych produkujących czołgi T-34 nie przerywając produkcji (konieczność zastąpienia wielu starzejących się czołgów BT, T-28 i T-26 oraz rosnąca świadomość o zagrożeniu wojną) oraz o podjęciu bardziej zdecydowanych modyfikacji. Prototyp nowego czołgu oznaczono T-43, była to wersja rozwojowa A-43. Jednocześnie inna wersja rozwojowa czołgu powstawała jako T-34M (cechowała się znacznie przekonstruowanym kadłubem, wieżyczką, kołami jezdnymi podobnymi do tych stosowanych w czołgach KW, zamieniono miejscami kierowcę i strzelca-radiotelegrafistę).
Główne zmiany T-43 w stosunku do jego poprzednika to:
- Nowa "sześciograniasta" wieża mieszcząca trzech członków załogi, zaopatrzona w wieżyczkę dowódcy.
- Poprawiony kształt kadłuba.
- Rezygnacja z km w kadłubie (ostrzał prowadzony z tego stanowiska, zwłaszcza podczas jazdy, nie mógł być celny a znacznie komplikowało ono konstrukcję – utrudniało produkcję czołgu oraz obniżało odporność przedniej płyty pancerza).
- Pogrubiono opancerzenie (20-60 mm pancerz).
- Przeniesiono stanowisko kierowcy bardziej na prawą stronę, dano mu do dyspozycji nowy typ włazu z lepszymi wizjerami.
- Poprawiono trakcję (nowe typy gąsienic i kół, zmniejszono odstępy między kołami jezdnymi).
Nowa wieża, o średnicy łożyska 1600 mm, została opracowana w marcu 1943 roku i pierwotnie miała być uzbrojona w dotychczasową armatę 76 mm F-34 lub ZiS-5[1]. 15 maja 1943 wieża była tymczasowo przetestowana na dostosowanym czołgu T-34, z tym, że sama wieża musiała zostać podniesiona wyżej z uwagi na wyższą pokrywę silnika T-34[1]. Tymczasem dopracowano konstrukcję T-43, który w lipcu 1943 roku został zaaprobowany jako wzorzec do produkcji seryjnej (T-43-II lub T-43 etałon)[2]. Do walki z nowymi niemieckimi czołgami zamierzano zastosować nową armatę 85 mm D-5, która mogła być zaadaptowana do nowej wieży, jednakże była ona gotowa dopiero we wrześniu 1943[3].
Na wprowadzeniu nowego czołgu do służby stanęły dwie przeszkody. Pierwszą z nich była decyzja władz radzieckich które stanęły w obliczu bardzo ciężkiej sytuacji na froncie i potrzebowały ogromnych ilości czołgów by powstrzymać niemieckie natarcie i zdecydowały, że lepiej wysyłać na front na bieżąco poprawiany niedoskonały T-34 (bez przerywania ciągłości produkcji) niż ryzykować zastąpienie go przez czołg lepszy, jednak którego wdrożenie do produkcji może potrwać. Mimo przygotowań do produkcji, na przełomie sierpnia i września 1943 Józef Stalin osobiście zdecydował o wstrzymaniu prac nad T-43[3]. Drugą przyczyną było to, że jak się okazało podczas prób, wieża czołgu T-43 z armatą 85 mm mogła zostać zaadaptowana dla czołgu T-34, tworząc model T-34-85[4]. Wbrew spotykanym w literaturze opiniom, czołg T-43 nie był znacząco droższy w produkcji od T-34, a mógł być nawet prostszy dzięki pomniejszonemu kadłubowi i mniejszej ilości spawów[3]. Ponad 50% podzespołów było przejętych z T-34[3].
Szereg rozwiązań nowego czołgu znalazło zastosowanie w poprawianych T-34. Były to m.in. gąsienice i koła jezdne, nowy typ włazu kierowcy z dwoma wizjerami, rozmieszczenie poszczególnych elementów wyposażenia na zewnątrz i wewnątrz pojazdu.
Wyprodukowano ogółem dwa prototypy T-43, z tego drugi był wzorcem do produkcji seryjnej, i dwa czołgi seryjne[3]. Dwa z nich 19 sierpnia 1943 zostały skierowane na front do badań, gdzie były używane do 5 września[3]. Jeden z nich został we wrześniu przezbrojony w armatę 85 mm[3].
Jako dalsze rozwinięcie rodziny T-34/T-43 skonstruowano pod koniec wojny czołg T-44. Podobny choć uzbrojony w 85 mm. armatę i lepiej opancerzony. Nie zdecydowano się na zastąpienie nim T-34/85 (znowu konieczność przestawienia produkcji a także logistyki), lecz stał się on punktem wyjścia do skonstruowania po wojnie pierwszych sowieckich czołgów "podstawowych" T-54 i T-55.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Swirin 2002 ↓, s. 26.
- ↑ Swirin 2002 ↓, s. 31.
- ↑ a b c d e f g Swirin 2002 ↓, s. 33-34.
- ↑ Swirin 2002 ↓, s. 33-36.
Bibliografia edytuj
- Michulec Robert, T-34 Mityczna Broń, Armagedon, Gdynia 2005
- http://www.aviarmor.net/tww2/tanks/ussr/t-43_1943.htm
- Michaił Swirin. Żiznieopisanije T-43. „Poligon (Полигон)”. 1(9)/2002, 2002. Moskwa: Poligon. ISSN 1680-0680. (ros.).