Tabasaranowie (Табасаран) – rdzenna ludność Kaukazu, zamieszkująca głównie południowo-wschodni Dagestan. Zamieszkiwane przez nich tereny sąsiadują z ziemiami Agulów, Lezginów, Azerów i Dargijczyków. Język tabasarański, którym się posługują, należy do podgrupy języków lezgińskich, będących częścią grupy języków północno-wschodniokaukaskich[6]. Posiadają największy przyrost naturalny ze wszystkich grup etnicznych Dagestanu[7].

Tabasaranowie
Табасаран
Populacja

ogółem około 150 000
Rosja: 146 360[1] lub 149 321[2] (dane z 2010)
W tym:
Dagestan: 118 848[1] lub 121 809[2] (dane z 2010)
Stawropolski: 6951[1] (dane z 2010)
rostowski: 2231[3] (dane z 2002)
Czeczenia: 1656[1] (dane z 2010)
Krasnodarski: 1331[4] (dane z 2002)
saratowski: 1276[4] (dane z 2002)
Moskwa: 889 (dane z 2010)
Poza Rosją:
Ukraina: 977[5] (dane z 2001)
Azerbejdżan: 558 (dane z 1989)
Kazachstan: 977 (dane z 2009)

Miejsce zamieszkania

Rosja (Kaukaz Północny)

Język

tabasarański, rosyjski

Religia

sunnizm

Tabasaranowie pochodzą najprawdopodobniej z Albanii Kaukaskiej. Według ormiańskich i arabskich źródeł, krótko po upadku Albanii lud znany jako Tavasporan stał się niezależny. W ciągu całej swojej historii Tabasaranowie byli narażeni na ataki z zewnątrz i często musieli uznawać obce panowanie. Nierzadko jednak aktywnie przeciwstawiali się najeźdźcom. Walczyli między innymi z Sasanidami, Hunami, Chazarami, Mongołami czy Timurydami[6]. Do początku XIX wieku istniały dwa państewka tabasarańskie. Północnym państwem rządził władca z tytułem kadi a południowym władca z tytułem majsum[7]. Państewka te dzieliły się na mniejsze jednostki zarządzane przez beków. Niektóre wsie pozostawały niezależne i rządziły nimi tylko i wyłącznie lokalne dżamaaty (zgromadzenia). W 1813 dostali się pod panowanie carskiej Rosji.

Tabasaranowie są w większości Szafitami, czyli sunnickimi muzułmanami[6]. Islam pojawił się w południowym Dagestanie już w VII wieku, a przynieśli go tutaj Arabowie, których wpływy obejmowały tę część Kaukazu. Stał się religią dominującą wśród Tabasaranów na przełomie XI i XII wieku. Niektóre elementy wcześniejszych wierzeń, takie jak na przykład Święto Wiosny, znane jako Ebeltsan, przetrwały do dzisiaj[6].

Tradycyjnie zajmowali się rolnictwem i pasterstwem, hodowali także pszczoły. Uprawiali głównie zboża i owoce, zwłaszcza winogrona. Poza tym zajmowali się wytwarzaniem różnego rodzaju dóbr, takich jak dywany, wełniana odzież, wyroby z drewna i wyroby skórzane. Strukturą, na której opierało się życie społeczne, był wiejski dżamaat. Kierując się prawem zwyczajowym (adat) i islamskim (szariat), dżamaat podejmował wszystkie decyzje dotyczące społeczności[6]. W zgromadzeniu mogli uczestniczyć wszyscy wolni, dorośli mężczyźni. Funkcjonowała również rada starszych, która zajmowała się bieżącą administracją. Prawo zwyczajowe regulowało większość kwestii dotyczących spraw cywilnych i kryminalnych, podczas gdy szariat dotyczył spraw związanych z zawieraniem małżeństwa, dziedziczeniem i obrzędami religijnymi. Kultura materialna Tabasaranów jest zaliczana do typu dagestańskiego.

Jako część Cesarstwa Rosyjskiego, ziemie zamieszkane przez Tabasaranów weszły w skład Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Podobnie jak w innych częściach kraju, zaszły tu takie procesy jak: kolektywizacja rolnictwa, zwalczanie religii i biurokratyzacja. Z drugiej jednak strony władze centralne przyznały oficjalny status językowi tabasarańskiemu. Poprawiły się również warunki życia, co zaowocowało znacznym wzrostem liczby Tabasaranów. Wielu z nich osiedliło się wówczas w dolinach, opuszczając góry. Współcześnie, około 40 procent Tabasaranów zamieszkuje miasta. Według spisu z 2002 roku, 97 procent używa na co dzień swojego narodowego języka, ale aż 87 procent zna rosyjski. Niewielka część zna również język lezgiński i azerski[6].

Przypisy edytuj

Bibliografia edytuj

  • Alimova B. M., R. I. Seferbekov, Tabasarantsy, w: Narody Dagestana, Moscow: Nauka, 2002
  • Bosworth C. E., Tabarsarān, w: Encyclopaedia of Islam, vol. 10, Brill, 2009
  • Ikhilov M. M., Tabasarany, w: Narody Dagestana: sbronik statei, Izdatel’stvo Akademii nauk SSSR, Moscow, 1955