Tadeusz Nowak (pisarz)

polski poeta

Tadeusz Nowak (ur. 11 listopada 1930 w Sikorzycach, gm. Wietrzychowice, zm. 10 sierpnia 1991 w Skierniewicach) – polski poeta i prozaik, tłumacz m.in. literatury rosyjskiej i węgierskiej.

Tadeusz Nowak
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1930
Sikorzyce

Data i miejsce śmierci

10 sierpnia 1991
Skierniewice

Zawód, zajęcie

pisarz

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Odznaka Nagrody Państwowej

Życiorys

edytuj

Urodził się na ziemi tarnowskiej, w widłach Wisły i Dunajca, we wsi, która w tamtych czasach należała do powiatu dąbrowskiego (15 km na zachód od Dąbrowy Tarnowskiej), a obecnie do powiatu tarnowskiego (25 km na północny zachód od Tarnowa). Naukę w liceum rozpoczął w I Liceum Ogólnokształcącym im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, w roku szkolnym, który rozpoczął się tam 12 lutego 1945 r. W twórczości często nawiązywał do swojego miejsca pochodzenia - do ziemi tarnowskiej i rodzinnej wsi. Tam rozgrywały się akcje większości jego opowiadań i powieści[1].

Absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim (1948–1954). W 1948 opublikował pierwszy wiersz w tygodniku „Wici”. W 1953 wydał pierwszy tomik poezji Uczę się mówić, a w 1956 tomik Prorocy już odchodzą. W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego. Od 1954 należał do PZPR[2]. Członek ZLP od 1956. Na przełomie lat 50. i 60. XX w. związany był z grupą poetycką Muszyna[3]. Oprócz działalności poetyckiej artysta zajmował się także prozą, czego przykładem są zbiory opowiadań W puchu Alleluja czy powieści Takie większe wesele, A jak królem, a jak katem będziesz, Diabły, Dwunastu, Prorok, Wniebogłosy. W 1999 profesor Stanisław Balbus wydał jego dwie niedokończone powieści: Jak w rozbitym lustrze oraz Jeszcze ich słyszę, widzę jeszcze. Powieści Tadeusza Nowaka utrzymane są w baśniowo-balladowej konwencji, sięgają do pokładów literatury ludowej, kreując świat pełen prastarych archetypów i motywów biblijnych. Są zaliczane do tzw. nurtu wiejskiego[4].

Tadeusz Nowak zasiadał także w kolegium redakcji oraz radzie redakcyjnej Tygodnika Kulturalnego w latach 1968–1986, kiedy redaktorem naczelnym tego ogólnopolskiego tytułu kulturalno-literackiego był Stanisław Adamczyk(inne języki).

Od 1971 był mężem Zofii z domu Jastrzębiec-Iwańskiej (1943–2013)[5][6].

W sierpniu 1991, po długotrwałej chorobie, zmarł na zawał serca w szpitalu w Skierniewicach. Spoczywa obok żony na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 277-1-5)[6].

Wybrana twórczość

edytuj
  • Uczę się mówić (1953)
  • Porównania (1954)
  • Prorocy już odchodzą (1956)
  • Jasełkowe niebiosa (1957)
  • Ślepe koła wyobraźni (1958)
  • Psalmy na użytek domowy (1959)
  • Kolędy stręczyciela (1962)
  • Obcoplemienna ballada (1963)
  • Ziarenko trawy (1964)
  • W jutrzni (1966)
  • Takie większe wesele (1966)
  • A jak królem, a jak katem będziesz (1968)
  • Psalmy (1971)
  • Diabły (1971)
  • Dwunastu (1974)
  • Półbaśnie (1976)
  • Prorok (1977)
  • Wiersze wybrane (1978)
  • Wniebogłosy (1982)
  • Pacierze i paciorki (1988)
  • Za snem, za jawą, za pacierzem (2000)

Kompozycje z tekstami Tadeusza Nowaka

edytuj

Opracowania twórczości

edytuj
  • Wyobrażone, nieminione… Tadeusz Nowak i jego twórczość, pod red. Doroty Siwor, Instytut Literatury 2022, Kraków

Ordery i odznaczenia

edytuj

Źródło:[7].

Nagrody i wyróżnienia

edytuj
  • 1963 – Nagroda Poetycka „Pierścienia”, za całokształt dorobku poetyckiego zawartego m.in. w tomiku Kolędy stręczyciela (1963)[8]
  • 1964 – Nagroda im. Władysława Broniewskiego
  • 1965 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za tom poezji Ziarenko trawy
  • 1966 – Nagroda Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie za osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury
  • 1967 – Nagroda Fundacji im. Kościelskich
  • 1968 – Nagroda Prezydium Rady Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury
  • 1969 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za powieść A jak królem, a jak katem będziesz
  • 1971 – Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną - za tom wierszy Psalmy i książkę A jak królem, a jak katem będziesz
  • 1972 – Nagroda „Złotego Kłosa”
  • 1974 – Nagroda Państwowa II stopnia w dziedzinie kultury i sztuki za powieść Diabły i tom poezji Psalmy
  • 1975 – Dyplom uznania Redaktora Naczelnego „Gazety Krakowskiej” w uznaniu sumiennego trudu i pasji czynienia socjalistycznej rzeczywistości coraz piękniejszą
  • 1976 – Nagroda Związku Pisarzy ZSRR za wielki wkład w rozwijanie i umacnianie rosyjsko-polskich związków literackich
  • 1978 – Nagroda Literacka CRZZ za książkę Prorok
  • 1978 – Nagroda główna FSZMP w dziedzinie kultury pięknej za powieść Prorok
  • 1978 – Nagroda Tygodnika „Kultura”
  • 1978 – Nagroda tygodnika „Walka Młodych” im. Aleksandra Kowalskiego „Olka”
  • 1983 – Dyplom Węgierskiego Instytutu Kultury z okazji 35-lecia istnienia Instytutu za ofiarną pracę na rzecz krzewienia węgiersko–polskich stosunków kulturalnych
  • 1986 – Medal im. Kazimiery Iłłakowiczówny przyznany przez Przedsiębiorstwo Upowszechniania Prasy i Książki w Poznaniu na „Spotkaniach z poezją i prozą”
  • 1988 – Nagroda Funduszu Literatury za tom poezji Pacierze i paciorki
  • 1991 – Nagroda Funduszu im. Władysława S. Reymonta za pielęgnowanie i propagowanie polskiej kultury chłopskiej

Źródło:[7][5].

Przypisy

edytuj
  1. Tadeusz Nowak | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2020-12-07] (pol.).
  2. a b Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 676. ISBN 83-223-2073-6.
  3. Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 348-349. ISBN 978-83-01-15724-1.
  4. Z Tadeuszem Nowakiem rozmawia Zbigniew Taranienko, „Literatura” nr 19 (65) 1973.
  5. a b Paweł Glugla. Tadeusz Nowak (1930–1991) jako aktotwórca nieoczywisty i jego spuścizna w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Juliusza Słowackiego w Tarnowie. „Archiwalia nieoczywiste”, s. 145–176, 2023. Siedlce: Archiwum Państwowe w Siedlcach, Wydawnictwo Naukowe UPH. [dostęp 2025-03-14]. 
  6. a b Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ NOWAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2025-03-14].
  7. a b Tadeusz Nowak | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2025-03-14].
  8. Poeci Ziem Zachodnich. „Litery”. Nr 12(24), s. 19, 1963. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”. [dostęp 2025-03-14]. 

Bibliografia

edytuj
  • Jan Zdzisław Brudnicki: Tadeusz Nowak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
  • Stanisław Balbus: Poezja w czasie marnym. Kraków: 1992.

Linki zewnętrzne

edytuj