Tadeusz Puszczyński

oficer dyplomowany Wojska Polskiego, uczestnik III powstania śląskiego

Tadeusz Puszczyński, ps.Zapała”, „Konrad”, „Konrad Wawelberg” (ur. 2 lutego 1895 w Piotrkowie Trybunalskim[1], zm. 24 lutego 1939 w Warszawie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, uczestnik III powstania śląskiego, dowódca „Grupy Wawelberga” prowadzącej działania specjalne.

Tadeusz Puszczyński
Zapała, Konrad, Konrad Wawelberg
Ilustracja
w mundurze Legionów
podpułkownik dyplomowany piechoty podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1895
Piotrków Trybunalski, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

24 lutego 1939
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie
Korpus Ochrony Pogranicza

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
Powstania śląskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia Srebrny Wawrzyn Akademicki
Odznaka „Za wierną służbę” Odznaka dyplomowanych oficerów Sztabu Generalnego II Rzeczypospolitej
Tadeusz Puszczyński jako „Konrad Wawelberg” w 1921

Życiorys edytuj

Syn dzierżawcy majątków ziemskich[2] Władysława i Pelagii z Ochlewskich[3]. Początkowo uczył się w gimnazjum rządowym, a po strajku szkolnym w prywatnym gimnazjum polskim w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie był przyjacielem Zygmunta Zaremby, Tadeusza Żarskiego i Stefana Roweckiego. Od 1910 był członkiem Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej „Filarecja”. Był jednym z kierowników organizacji pod pseudonimem „Zapała”. W 1912 w związku z nielegalną działalnością był aresztowany i osadzony w więzieniu na dziewięć miesięcy[3]. Po uwolnieniu za kaucją przeniósł się do Białej Cerkwi, gdzie złożył egzamin maturalny[4], a stamtąd zagrożony ponownym aresztowaniem wyjechał w 1914 do Krakowa na dalsze studia[5]. Od 1913 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. Równocześnie wstąpił do „Strzelca”, gdzie ukończył kurs podoficerski[5].

Od sierpnia 1914 był żołnierzem IV batalionu I Brygady Legionów Polskich pod dowództwem Tadeusza Furgalskiego „Wyrwa”. Dowodził plutonem w bitwach pod Brzegami, Ksanami, Czarnkową i Winiarami[5]. w Jakubowicach został mianowany sierżantem. Od maja 1915 z powodu stanu zdrowia został przydzielony do Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego[5], działając w powiecie radomszczańskim jako zastępca oficera werbunkowego[4].

W tym samym czasie, od listopada 1915 został komendantem obwodu Polskiej Organizacji Wojskowej w Okręgu Kieleckim. Po przejściu do działalności nielegalnej w grudniu 1915 jako „Konrad” był do marca 1916 zastępcą komendanta Okręgu Piotrkowskiego, i od maja 1916 do marca 1917 zastępcą komendanta Okręgu Kieleckiego POW[4]. Kierował m.in. wyszkoleniem bojowym prowadząc kursy i szkoły wojskowe w Kielcach, Busku Zdroju i Miechowie. Jednocześnie wspomagał tworzenie struktur lewicy niepodległościowej[4].

Od marca 1917 został dowódcą Okręgu Radomskiego. W maju 1918 został komendantem lotnych oddziałów bojowych na okupacje austriacką, zaś od 8 października 1918 szefem sztabu Komendy Naczelnej IV POW w Lublinie, zaś 4 listopada 1918 objął po ppłk. Stanisławie Burhardt-Bukackim Komendę Naczelną POW na okupację austriacką[5].

Od 7 listopada 1918 w Wojsku Polskim, podlegając bezpośrednio ministrowi spraw wojskowych Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej gen. por. Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi[5]. W listopadzie otrzymał awans na porucznika.

Od stycznia 1919 dowodził Okręgiem Radomskim Milicji Ludowej, a następnie od kwietnia 1919 był dowódcą kompanii[6] i VIII batalionu strzelców Milicji Ludowej, wcielony w lipcu 1919 do Białostockiego Pułku Piechoty (późniejszy 79 pułk piechoty). Był ranny w bitwie pod Rzuchowicami[5].

W czasie I powstania śląskiego był obserwatorem z ramienia Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od kwietnia 1920 kierował Wydziałem Plebiscytowym dla Górnego Śląska. Od sierpnia 1920 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Jednocześnie od 1921 kierował referatem I (Techniki wywiadu) Oddziału II Sztabu Generalnego WP. 19 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu kapitana z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[7].

Dowodził grupą dywersyjną (Grupa Destrukcyjna Wawelberga) zorganizowanej przez II Oddział Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, działającej na rzecz III powstania śląskiego. 1 kwietnia 1921 Puszczyński zameldował się hotelu „Deutsche Haus” w Strzelcach Opolskich jako kupiec drzewny Konrad Wawelberg. W jego apartamencie często przebywali ludzie podający się za pośredników handlowych. W rzeczywistości byli to łącznicy oddziałów komandosów, które po wcześniejszym przeszkoleniu zostały rozlokowane w zakonspirowanych placówkach od Praszki i Kluczborka, po Opawę, Prudnik i Rybnik. 1 maja do hotelu przybył łącznik z rozkazem wykonania akcji „Mosty”. Następnego dnia Puszczyński wyjechał do Opola, by osobiście nadzorować akcję wysadzania mostów kolejowych w Szczepanowicach i Czarnowąsach. Wysadzenie mostów było sygnałem do rozpoczęcia powstania[8].

Osobny artykuł: Grupa Wawelberg.

W czasach II Rzeczypospolitej w okresie 1922–1927 był oficerem Sztabu Generalnego WP. W 1929 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną, następnie był wykładowcą w szkole i dowódcą batalionu w 65 pułku piechoty. 20 września 1930 roku ogłoszono jego przeniesienie do Dowództwa 12 Dywizji Piechoty w Tarnopolu na stanowisko szefa sztabu[9].

23 marca 1932 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko szefa sztabu[10]. 17 września 1936 został mianowany dowódcą Pułku KOP „Sarny”. 4 października 1936 objął obowiązki dowódcy pułku. Od 1 listopada 1936 do 15 marca 1937 dowodził w zastępstwie Brygadą KOP „Polesie”. 16 marca 1937 został dowódcą Pułku KOP „Snów”. 14 listopada 1938 powrócił do Dowództwa KOP w Warszawie na stanowisko szefa sztabu[6]. Ciężko chory ostatni rok spędził w szpitalu. Zmarł 24 lutego 1939 w Warszawie na nowotwór mózgu. Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika. Pochowany 27 lutego 1939 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B5-1-4)[11].

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Od 2019 roku Tadeusz Puszczyński jest patronem 13 Śląskiej Brygady Obrony Terytorialnej[18][19].

Przypisy edytuj

  1. Według Encyklopedii Powstań Śląskich: w Józinkach pow. Łęczycki.
  2. Pająk 2003 ↓, s. 268.
  3. a b Żołnierz Legionów i POW 1939 ↓, s. 68.
  4. a b c d Pająk 2003 ↓, s. 269.
  5. a b c d e f g Żołnierz Legionów i POW 1939 ↓, s. 69.
  6. a b Pająk 2003 ↓, s. 270.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 26 marca 1921 roku, s. 524.
  8. Bolesław Bezeg, Kupiec drzewny Wawelberg [online], Radio Opole, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 253.
  11. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  12. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  13. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 36.
  14. Żołnierz Legionów i POW 1939 ↓, s. 70.
  15. M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu wyszkolenia i organizacji wojska”.
  16. M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu bezpieczeństwa Państwa”.
  17. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 607 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej i krzewienia czytelnictwa w wojsku”.
  18. Tadeusz Puszczyński patronem 13. Śląskiej Brygady Obrony Terytorialnej [online], 26 lutego 2019 [dostęp 2019-03-23].
  19. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Obrony Narodowej [online], www.dz.urz.mon.gov.pl [dostęp 2019-03-23].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj