Tadeusz Tomaszewski (premier)
Tadeusz Tomaszewski (ur. 26 listopada 1881 w Sacinie, zm. 10 sierpnia 1950 w Londynie) – prawnik, działacz polityczny, prezes Najwyższej Izby Kontroli na uchodźstwie (1939–1949), następnie premier polskiego rządu na obczyźnie (1949–1950).
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 26 listopada 1881 Sacin | |
| Data i miejsce śmierci | 10 sierpnia 1950 Londyn | |
| Premier Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie | ||
| Okres | od 7 kwietnia 1949 do 25 września 1950 | |
| Przynależność polityczna | Polska Partia Socjalistyczna | |
| Poprzednik | Tadeusz Bór-Komorowski | |
| Następca | Roman Odzierzyński | |
| Odznaczenia | ||
| ||
ŻyciorysEdytuj
Rozpoczął studia prawnicze na zrusyfikowanym Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, kończył je na Uniwersytecie Moskiewskim, uzupełniał w późniejszych latach we Francji. Od 1901 był członkiem nielegalnej PPS, wcześniej działał w konspiracyjnych kółkach gimnazjalnych i studenckich. Trzykrotnie był zatrzymywany przez władze rosyjskie, nie przeszkodziło to jednak w odbyciu aplikacji adwokackiej i otwarciu w Warszawie kancelarii. Po zajęciu Warszawy przez Niemców w okresie I wojny światowej był członkiem lewicowego Centralnego Komitetu Narodowego oraz innych organizacji niepodległościowych – Międzypartyjnego Koła Politycznego i Ligi Państwowości Polskiej; wraz z innymi działaczami tych organizacji był sygnatariuszem deklaracji w sprawie niepodległości Polski (22 lutego 1916). Położył duże zasługi w tworzeniu sądownictwa polskiego po odzyskaniu niepodległości.
W okresie II Rzeczypospolitej prowadził nadal kancelarię adwokacką w Warszawie. Był naczelnym radcą prawnym Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie, członkiem Rady Banku Polskiego, a w 1929 członkiem Trybunału Stanu do rozpatrzenia sprawy ministra skarbu Czechowicza i nieprawidłowości budżetowych. Był przewodniczącym Centralnego Sądu Partyjnego PPS oraz radnym Rady Miejskiej Warszawy z ramienia PPS. W 1930 współorganizował Zrzeszenie Prawników Socjalistów; organizacja ta była odpowiedzią na Narodowe Zrzeszenie Adwokatów, którego członkami byli adwokaci prorządowi. Tomaszewski pełnił ponadto funkcje prezesa Rady Nadzorczej Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego.
Po zakończeniu działań wojennych został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 9. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych sądowych. W latach 20., w ewidencji wojskowej figurował, jako „Tadeusz I Tomaszewski”[1]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Był wówczas porucznikiem ze starszeństem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów pospolitego ruszenia sądowych[2].
We wrześniu 1939 wyjechał do Rumunii, następnie do Francji. W strukturze władz RP na obczyźnie był przewidywany początkowo na ministra pracy i opieki społecznej, ostatecznie został powołany na prezesa Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie. Aktywnie działał m.in. w sprawie pozostawienia do dyspozycji rządu londyńskiego mienia, które wobec cofnięcia uznania dla rządu przez władze brytyjskie miało być przekazane tworzącemu się rządowi polskiemu w Warszawie.
7 kwietnia 1949 został mianowany przez prezydenta Augusta Zaleskiego na premiera rządu na uchodźstwie; oznaczało to jednocześnie rezygnację z dalszego kierowania NIK. Zmarł nagle w trakcie posiedzenia rządu rok później.
Inicjowany do wolnomularstwa w 1915 roku, był Czcigodnym loży Kopernik w 1939 roku[3].
Zmarł nagle 10 sierpnia 1950 w londyńskim szpitalu po tym, jak zasłabł w trakcie konferencji w sali Rady Narodowej RP[4]. Pośmiertnie został odznaczony m.in. Orderem Orła Białego (11 sierpnia 1950, postanowieniem prezydenta RP na obczyźnie Augusta Zaleskiego)[5]. 16 sierpnia 1950 został pochowany na cmentarzu St. Mary's Catholic Cemetery w londyńskiej dzielnicy Kensal Green w grobie obok zmarłej kilka lat wcześniej żony[6]
PrzypisyEdytuj
- ↑ Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1098.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 296.
- ↑ Tadeusz Cegielski, Macierzysta Loża Polski „Kopernik" („Copernic") na Wschodzie Paryża. 70 lat historii (1939-2009), w: Ars Regia 12/19, 2010, s. 250-252.
- ↑ Część nieurzędowa. Zgon Prezesa Rady Ministrów ś. p. Tadeusza Tomaszewskiego. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 2, Nr 1 z 21 sierpnia 1950.
- ↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. (s. 59)
- ↑ Część nieurzędowa. Nabożeństwo żałobne. Pogrzeb. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 5, Nr 1 z 21 sierpnia 1950.
BibliografiaEdytuj
- Ryszard Szawłowski, Najwyższe państwowe organy kontroli II Rzeczypospolitej, Warszawa 2004.