Tal
Tal (Tl, łac. thallium) – pierwiastek chemiczny, metal występujący w bloku p układu okresowego. Nazwa pochodzi od greckiego słowa thallos, oznaczającego zieloną gałązkę[6].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| rtęć ← tal → ołów | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| szary | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Widmo emisyjne talu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa, symbol, l.a. | tal, Tl, 81 (łac. thallium) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grupa, okres, blok | 13, 6, p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia | III, I | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości metaliczne | metal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Właściwości tlenków | średnio zasadowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | 204,382 – 204,385[a][4] u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia | stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość | 11850 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | 304 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia | 1473 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 7440-28-0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 5359464 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CharakterystykaEdytuj
Jest miękkim, srebrzystym metalem, podobnym z wyglądu do ołowiu, jego powierzchnia szybko matowieje na powietrzu na skutek utleniania. Tal reaguje z rozcieńczonymi mocnymi kwasami nieorganicznymi (z wyjątkiem kwasu solnego), wypierając z nich wodór. W kontakcie z kwasem chlorowodorowym pokrywa się pasywną warstwą nierozpuszczalnego chlorku talu(I) (TlCl). Potencjał standardowy Tl+/Tl wynosi -0,34. Tal występuje w związkach na I i III stopniu utlenienia. Kationy Tl+ są bezbarwne, wodorotlenek talu(I) (TlOH) jest rozpuszczalną w wodzie, mocną zasadą. Jony Tl3+ istnieją w roztworze tylko przy pH bliskim 0, w wyższym wytrąca się Tl(OH)3, który nie ma właściwości amfoterycznych.
ToksycznośćEdytuj
Związki talu są silnie toksyczne. Sam tal w formie pyłu jest również silnie toksyczny, gdyż utlenia się w kontakcie z powietrzem. Do zatruć może dojść drogą pokarmową lub oddechową. Charakterystyczny objaw zatrucia to łysienie poprzedzone czernieniem mieszków włosowych. Ponadto zaburzenia trawienia, bóle neuralgiczne, zmiany psychiczne, uszkodzenia układu sercowo-naczyniowego. Dawniej sole talu były częstym składnikiem trucizn przeciw gryzoniom. Ofiary zatrucia talem występują w powieści Agathy Christie Tajemnica bladego konia. Antidotum dla zatruć związkami talu(III) jest błękit pruski, który tworzy trwałe, nieprzyswajalne związki kompleksowe z tym pierwiastkiem.
WystępowanieEdytuj
Tal występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,6 ppm.
Najważniejszymi minerałami talu są:
- lorandyt TlAsS2;
- huthinsonit (Pb,Tl)2As5S9.
Tal jest również częstą domieszką w rudach cynku.
OdkrycieEdytuj
Tal został odkryty dzięki analizie widmowej (zielony prążek) przez sir Williama Crookesa (1861) w odpadach poprodukcyjnych kwasu siarkowego[6].
UwagiEdytuj
- ↑ Ze względu na naturalną zmienność zawartości izotopów, podany jest zakres wartości masy atomowej dla naturalnych źródeł tego pierwiastka.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-36, ISBN 978-1-4200-9084-0.
- ↑ a b Tal (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ Tal (nr 277932) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].
- ↑ Tal (nr 277932) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2011-10-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 396. OCLC 839118859.
BibliografiaEdytuj
- Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko, Chemia analityczna – 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13498-4, ISBN 83-01-13499-2, OCLC 749313943.