Tantal (pierwiastek)

Tantal
	hafn ← tantal → wolfram
	Wygląd
	niebieskoszary
	; Widmo emisyjne tantalu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	tantal, Ta, 73; (łac. tantalum)
Grupa, okres, blok	5, 6, d
Stopień utlenienia	V
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	średnio kwasowe
Masa atomowa	180,94788(2) u
Stan skupienia	stały
Gęstość	16650 kg/m³
Temperatura topnienia	3017 °C
Temperatura wrzenia	5458 °C
Numer CAS	7440-25-7
PubChem	23956
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 45 (obl. 200) pm; 138 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d36s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 32, 11, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,5; 1,33
Potencjały jonizacyjne	I 761 kJ/mol; II 1500 kJ/mol; III 2100 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	743 kJ/mol
Ciepło topnienia	31,6 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	0,776 Pa (3269 K)
Konduktywność	7,61×106 S/m
Ciepło właściwe	140 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	57,5 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny przestrzennie centrowany
Twardość; • w skali Mohsa	; 6,5
Prędkość dźwięku	3400 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	10,85×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-04]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Zwroty H	H228, H315, H319, H335
Zwroty P	P210, P261, P305+P351+P338
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Łatwopalny; (F)	Drażniący; (Xi)
Zwroty R	R11, R36/37/38
Zwroty S	S26, S36/37/39
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 3
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Tantal (Ta, łac. tantalum) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych. Nazwa pochodzi od Tantala – postaci w mitologii greckiej.

CharakterystykaEdytuj

Jest kowalnym, stalowoszarym metalem, bardzo podobnym do niobu. Tantal jest odporny na działanie mocnych kwasów nieorganicznych i wody królewskiej, gdyż ulega pasywacji, jest także odporny na korozję. Tantal reaguje natomiast z kwasem fluorowodorowym, tworząc kompleks fluorkowy:

2Ta + 12HF → 2TaF−
6 + 2H+
+ 5H
2↑

Wolne (nieskompleksowane) kationy tantalowe (tzn. Ta5+
itp.) nie istnieją w roztworze (powstaje nierozpuszczalny wodorotlenek Ta(OH)
5). Pięciotlenek tantalu, Ta
2O
5 stopiony z wodorotlenkami metali alkalicznych (np. NaOH) tworzy tantalany(V) rozpuszczalne w środowisku o bardzo wysokim pH.

WystępowanieEdytuj

Tantal odkryty został w 1802 r. przez Andersa Ekeberga. Jego najważniejszym minerałem jest tantalit (Fe,Mn)Ta
2O
5, występujący wraz z kolumbitem w koltanie.

Tantal występuje w skorupie ziemskiej w ilości 2 ppm. Jest to metal bardzo rozproszony i tylko w nielicznych miejscach na świecie występują rudy zawierające co najmniej 0,1% tantalu. Jedne z najbogatszych złóż, zawierające 0,22% tantalu w rudzie (a także związki cezu i litu), rozpoczęto eksploatować w 1969 r. w rejonie Bernic Lake, na północ od Winnipeg w prowincji Manitoba w Kanadzie^[4]. Złoża tego metalu są jedną z przyczyn konfliktu zbrojnego w Demokratycznej Republice Konga^{[potrzebny przypis]}.

ZastosowanieEdytuj

Tantal wykorzystywany jest w przemyśle elektronicznym do produkcji kondensatorów elektrolitycznych, które znajdują się w prawie każdym urządzeniu elektronicznym (m.in. w telefonach komórkowych i komputerach), w sprzęcie zbrojeniowym i kosmicznym. Ze względu na odporność na działanie większości kwasów i zasad wykorzystywany jest do produkcji aparatury chemicznej. Stosowany jest także do wyrobu biżuterii oraz wyrobów zegarmistrzowskich.

UwagiEdytuj

↑ Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-35, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Tantal (pierwiastek) (nr 545007) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-04]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].
↑ (k): Kanadyjski tantal, w: „Poznaj Świat” R. XIX, nr 4 (221), kwiecień 1971, s. 41.

BibliografiaEdytuj

JerzyJ. Minczewski JerzyJ., ZygmuntZ. Marczenko ZygmuntZ., Chemia analityczna – 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa: PWN, 2001, ISBN 83-01-13498-4, ISBN 83-01-13499-2, OCLC 749313943 .

[zapis-3] Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-35, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Aldrich-US-2] Tantal (pierwiastek) (nr 545007) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-04]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[AW4-4] Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].

[5] (k): Kanadyjski tantal, w: „Poznaj Świat” R. XIX, nr 4 (221), kwiecień 1971, s. 41.

[a]

[3]

[1]

[2]

[4]