Wikipedia

Tapir czaprakowy

gatunek ssaka kopytnego
(Przekierowano z Tapir malajski)

Tapir czaprakowy[25], tapir malajski[26], tapir czaprakowaty[26] (Tapirus indicus) – gatunek ssaka nieparzystokopytnego z rodziny tapirowatych (Tapiridae). Występuje w Azji Południowo-Wschodniej. Duży roślinożerny ssak o krępej sylwetce, długości ciała dochodzącej do około 310 cm i czarno-białym kolorze futra. Zamieszkuje tropikalne lasy pierwotne jak i wtórne. Według IUCN jest zagrożony wyginięciem.

Tapir czaprakowy
Tapirus indicus
(Desmarest, 1819)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

nieparzystokopytne

Podrząd

gruboskórce

Rodzina

tapirowate

Rodzaj

tapir

Podrodzaj

Acrocodia

Gatunek

tapir czaprakowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[24]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1819 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest, nadając mu nazwę Tapirus indicus[1]. Holotyp pochodził z Półwyspu Malajskiego (Desmarest w oryginale podał fr. ...la presqu’ile de Malacca „...Półwysep Malakka”[1])[27]. Na holotyp składały się czaszka i skóra zebrane przez Pierre’a-Médarda Diarda i wysłane do Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; obecnie niezachowany[28].

Tapir czaprakowy umieszczany jest w rodzaju Tapirus[27], ale ze względu na duże różnice genetyczne między A. indicus a innymi tapirami, niektóre ujęcia zaliczają go do monotypowego współcześnie rodzaju Acrocodia[29]. Całkowicie czarna forma z Sumatry, która została nazwana brevetianus na podstawie dwóch osobników, nie jest obecnie uznawana za odrębną[29]. Analiza filogenetyczna oparta na mitochondrialnym genie COII wykazała, że T. indicus oddzielił się od neotropikalnych tapirów od 21 do 25 milionów lat temu[30]. Natomiast Ruiz-García i współpracownicy w 2012 roku wykorzystując w analizie gen cytochromu b, stwierdzili, że trzy amerykańskie tapiry faktycznie tworzą klad w stosunku do tapira czaprakowego, sugerując że najlepszy jest podział między Tapirus terrestris i Tapirus pinchaque na 3 miliony lat temu, a między kladem azjatyckim i amerykańskim na 18 milionów lat temu[31]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[29].

Etymologia edytuj

  • Acrocodia: gr. ακρος akros „najwyższy”, od ακη akē „punkt”; κωδεια kōdeia „głowa”[32].
  • indicus: łac. Indicus „indyjski”, od India „Indie”[33].

Zasięg występowania edytuj

Tapir czaprakowy występuje w dwóch odrębnych i odizolowanych populacjach – jedna na kontynencie w południowo-wschodniej Azji w Mjanmie (na południe od 18° szerokości geograficznej północnej), Tajlandii (wzdłuż zachodniej granicy i na półwyspowej części na południe do granicy z Malezją oraz w rezerwacie dzikiej przyrody Thung Yai-Huai Kha Kheng na północy) i na Półwyspie Malajskim, a druga w środkowej i południowej części Sumatry w Indonezji[29].

Tapir czaprakowy został również wymieniony jako występujący w południowej Kambodży i prawdopodobnie w południowym Wietnamie[34]. W 1944 roku został zgłoszony z dystryktu Hongquan, we wschodniej Kochinchinie, w dzisiejszym Wietnamie[35], a z 1902 roku pochodzi autentycznie brzmiący zapis z dzisiejszego Laosu[36] – przyjmuje się, że we wszystkich trzech krajach już wyginął[24]. Jednak dalsze badania tych historycznych zapisów oraz innych obserwacji z Laosu, Wietnamu, Kambodży, północnej Tajlandii, a nawet południowej Chińskiej Republiki Ludowej nie wykazały żadnych przekonujących dowodów na ich poparcie[24]. W publikacji z 2009 roku podano, że tapiry czaprakowe istniały do niedawna w Sabah (Borneo)[37] i zasugerowano, że reintrodukcja tego gatunku do Sabah powinna być rozważona w przyszłości[38].

Morfologia edytuj

 
Ubarwienie futra dorosłego tapira czaprakowego
 
Młody osobnik tapira czaprakowego

Długość ciała (bez ogona) 250–300 cm, długość ogona krótsza niż 10 cm, wysokość w kłębie 100–130 cm; masa ciała 280–400 kg[39]. Występuje dymorfizm płciowy – samice są większe i cięższe od 20 do 100 kg od samców[40]. Tapir czaprakowy jest największym z czterech współcześnie żyjących gatunków tapirów[39][40]; w rzeczywistości jest jednym z największych roślinożerców lasów deszczowych Azji Południowo-Wschodniej, a pod względem wielkości przewyższają go jedynie dzikie gatunki bydła, nosorożce i słonie[39]. Tapiry czaprakowe są solidne i masywnie zbudowane, z zaokrąglonym ciałem z tyłu i zwężającym się z przodu oraz z wydatną, chwytną trąbą utworzoną przez wydłużony nos i górną wargę[40]. Charakterystyczną cechą tapirów czaprakowych jest ich ubarwienie futra – dorosłe osobniki mają czarną przednią częścią ciała, z białymi bokami i czarnymi tylnymi nogami; biały kolor futra zaczyna się za przednimi nogami i rozciąga się przez tył do ogona i wyglądem przypomina czaprak[39][40]. Tak kontrastowe ubarwienie tworzy zakłócający wzór, który zlewa zwierzę z otoczeniem i utrudnia drapieżnikom rozpoznanie go jako potencjalnej ofiary[39]. Na Sumatrze i w Malezji za pomocą kamer-pułapek sfotografowane całkowicie czarne osobniki[39]. Chociaż tapiry czaprakowe nie mają grzebienia spotykanego u tapirów amerykańskich, skóra z tyłu głowy i karku ma prawie od 2 do 3 cm grubości, prawdopodobnie w celu ochrony przed kłami drapieżników[39]. Owalne, stojące uszy otacza białe futro[40]. Oczy są małe, okrągłe i mało ruchliwe[40]. Trąba tapira czaprakowego jest dłuższa i silniejsza niż u jego mezoamerykańskich krewnych[39]. Tapiry czaprakowe mają cztery palce na przednich łapach i trzy na tylnych łapach, z których każdy kończy się kopytem[40]. Czwarty palec każdej z przednich stóp nie dotyka ziemi, więc odciski stóp pokazują odciski trzech palców[40]. Nowo narodzone i młode tapiry czaprakowe mają na futrze podłużne paski i blade plamy; biały „czaprak” zaczyna się pojawiać dopiero po około 70 dniach[39]. Ostatnie resztki młodzieńczych pręg całkowicie znikają po około 5-6 miesiącach życia[39].

 
Czaszka tapira czaprakowego

Czaszka ma bardzo wysoką koronę; kości nosowe wyłaniają się wysoko ponad dno jamy nosowej; profil grzbietowy, od nosa do potylicy, jest prosty; górne linie skroniowe nie spotykają się, a znajdująca się między nimi płyta grzbietowa jest niska i szeroka; potylica jest szeroka i pionowa[41]. Podobnie jak u gatunków z rodzaju Tapirus, chrzęstna przegroda nosowa jest mała i znajduje się w szczelinie pomiędzy dwoma szczękami[41]. Wgłębienia grzbietowe nosa tworzą głębokie, szerokie kanały, które są przedłużone z powrotem do przednich kości jako para bocznych, spiralnych zwojów[41]. Widoczny jest guzek czołowo-łzowy[41]. Przednie zęby przedtrzonowe nie są dobrze wykształcone; górne zęby trzonowe mają szerokie przednie i tylne obręcze[41]. Przednie końce kości przedszczękowych zakrzywiają się w dół, tak że siekacze zgryzają się na poziomie znacznie poniżej linii zgryzu zębów policzkowych[41]. Wzór zębowy u dorosłych tapirów to I   C   P   M   = 42[42].

W szkielecie stopy, przypuszczalny zalążek pierwszego śródstopia jest odchylony na boki, aby połączyć się z MtIV, jak również MtIII i zewnętrzną kością klinowatą[41].

Inne edytuj

W zoo hodowany w XIX w., rozmnaża się w takich warunkach od 1897, gdy uzyskano pierwszy na świecie poród we wrocławskim zoo.

Uwagi edytuj

  1. ↑ Miejsce typowe: Malakka (Półwysep Malajski)[2]; opis na podstawie relacji mjr. Farquhara[3]; etymologia: Malaje, od mal. Melayu „Malaje”, od Melaka „Malakka”[4].
  2. ↑ Nomen nudum; etymologia: Sumatra, Indonezja[5].
  3. ↑ Miejsce typowe: Malakka (Półwysep Malajski)[2]; opis na podstawie relacji wcześniejszych autorów[7]; etymologia: łac. bicolor, bicoloris „dwukolorowy”, od bi- „dwu-”, od bis „podwójny”; color, coloris „kolor”[8].
  4. ↑ Miejsce typowe: Azja Południowo-Wschodnia[9]; etymologia: łac. orientalis „wschodni, orientalny”, od oriens, orientis „wschód”[10].
  5. ↑ a b Kombinacja nazw i niepoprawna późniejsza pisownia Hydrochoerus Sumatrensis J.E. Gray, 1843.
  6. ↑ Miejsce typowe: Chiny (Chińska Republika Ludowa)[13]; opis oparty na relacji Abela Remusata[14];etymologia: rodzima nazwa dla tapira[14].
  7. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Tapirus malayanus Raffles, 1821.
  8. ↑ Miejsce typowe: Kendeng, Jawa, Indonezja[16]; holotyp: ząb trzonowy M2, sygn. RMNH Dubois 1458a[17]; etymologia: etymologia niejasna, Dubois nie wyjaśnił znaczania epitetu gatunkowego[16].
  9. ↑ Kombinacja nazw.
  10. ↑ Miejsce typowe: Palembang, Sumatra, Indonezja[19]; holotypy: szkielet młodej samicy, Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie, syg. RMNH 1384, pozyskany 27 stycznia 1925 roku; szkielet młodocianego samca, Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie, RMNH 1378, pozyskany 20 marca 1925 roku – oba okazy pochodziły z ogrodu zoologicznego w Rotterdamie z kolekcji K. Breveta[19]; etymologia: K. Brevet[20].
  11. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Tapirus indicus var. brevetianus Kuiper, 1926.
  12. ↑ Miejsce typowe: prehistoryczna jaskinia na wyżynach Padang, środkowa Sumatra, Indonezja[22]; holotyp: prawy górny drugi ząb trzonowy, Muzeum Histrorii Naturalnej w Lejdzie, syg. RMNH Dubois 770Ak[22]; etymologia: łac. intermedius „pośredni, coś pomiędzy”[23].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c A.G. Desmarest: Tapir, Tapirus, Linn. W: C.S. Sonnini (red.): Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 32. Paris: Chez Deterville, 1819, s. 458. (fr.).
  2. ↑ a b F.N. Chasen. A handlist of Malaysian mammals. „Bulletin of the Raffles Museum”. 15, s. 207, 1940. (ang.). 
  3. ↑ a b T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 270, 1822. (ang.). 
  4. ↑ The Key to Scientific Names ↓, malayanus [dostęp 2022-11-01].
  5. ↑ The Key to Scientific Names ↓, sumatrensis [dostęp 2022-11-01].
  6. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 306, 1821. (ang.). 
  7. ↑ a b J.A. Wagner: Vierte Gattung. Der Tapir. Tapirus. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 6: Th. Das Pferd. Der Elephant. Das Nashorn. Das Flusspferd. Der Tapir. Das Schwein. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1835, s. 400. (niem.).
  8. ↑ The Key to Scientific Names ↓, bicolor [dostęp 2022-11-01].
  9. ↑ a b J.W.D. Korth: Dr. Johann Georg Krünitz's ökonomisch-technologische Encyklopädie, oder allgemeines System der Staats-, Stadt-, Haus- und Landwirtschaft, under Kunstgeschichte, in alphabetischer Ordnung. Berlin: Paulische Buchhandlung, 1842, s. 200. (niem.).
  10. ↑ The Key to Scientific Names ↓, orientalis [dostęp 2022-11-01].
  11. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 184. (ang.).
  12. ↑ Gray 1867 ↓, s. 884.
  13. ↑ a b Gray 1867 ↓, s. 885.
  14. ↑ a b F.D. Roulin. Mémoire pour servir a l’histoire du Tapir; et Description d’une espèce nouvelle appartenant aux hautes régions de la Cordilière des Andes. „Annales des Sciences Naturelles”. 18, s. 51, 1829. (fr.). 
  15. ↑ O. Mohnike: Blicke auf das Pflanzen- und Thierleben in den niederländischen Malaienländern. Münster: Aschendorff, 1883, s. 419. (niderl.).
  16. ↑ a b c E. Dubois. Das geologische Alter der Kendeng- oder Trinil-Fauna. „Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap”. Tweede serie. 25, s. 1265, 1908. (niem.). 
  17. ↑ Hooijer 1947 ↓, s. 280.
  18. ↑ Goldman 1913 ↓, s. 65.
  19. ↑ a b Hooijer 1947 ↓, s. 259.
  20. ↑ a b K. Kuiper. On a black variety of the Malay tapir (Tapirus indicus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1926 (2), s. 426, 1926. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1926.tb08105.x. (ang.). 
  21. ↑ H.C. Raven. Wallace’s line and the distribution of Indo-Australian mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 68 (4), s. 261, 1935. (ang.). 
  22. ↑ a b c Hooijer 1947 ↓, s. 288.
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, intermedius [dostęp 2022-11-01].
  24. ↑ a b c C. Traeholt i inni, Tapirus indicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-31] (ang.).
  25. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 166. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  26. ↑ a b K. Kowalski (red. nauk.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 364, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  27. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Tapirus indicus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
  28. ↑ F. de Beaufort. Catalogue des types d’ongulés du Muséum national d’Histoire naturelle, Paris et recherches sur ces types. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 35 (6), s. 555, 1963. (fr.). 
  29. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 388. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  30. ↑ M.V. Ashley, J.E. Norman & L. Stross. Phylogenetic analysis of the Perissodactylan family Tapiridae using mitochondrial cytochrome c oxidase (COII) sequences. „Journal of Mammalian Evolution”. 3, s. 315–326, 1996. (ang.). 
  31. ↑ M. Ruiz-García, C. Vásquez, M. Pinedo-Castro, S. Sandoval, A. Castellanos, F. Kaston, B. de Thoisy & J. Shostell: Phylogeography of the Mountain Tapir (Tapirus pinchaque) and the Central American Tapir (Tapirus bairdii) and the Origins of the Three Latin-American Tapirs by Means of mtCyt-B Sequences. W: K. Anamthawat-Jónsson (red.): Current Topics in Phylogenetics and Phylogeography of Terrestrial and Aquatic Systems. London: ‎InTechOpen, 2012, s. 83–116. ISBN 978-953-51-0217-5. (ang.).
  32. ↑ Goldman 1913 ↓, s. 66.
  33. ↑ The Key to Scientific Names ↓, indicus [dostęp 2022-11-01].
  34. ↑ D.M. Brooks, R.E. Bodmer & S. Matola: Tapirs. Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Switzerland: IUCN, 1997, s. 24. ISBN 978-2-8317-0422-7. (ang.).
  35. ↑ F. Harper: Extinct and Vanishing Mammals of the Old World. New York, USA: American Committee for International Wild Life Preservation, 1945, s. 372. (ang.).
  36. ↑ J.W. Duckworth, R.E. Salter & K. Khounboline: Wildlife in Lao PDR: 1999 Status Report. Vientiane, Lao PDR: IUCN, 1999, s. 199. ISBN 2-8317-0483-9. (ang.).
  37. ↑ E.O. Cranbrook & P.J. Piper. Borneo Records of Malay Tapir, Tapirus indicus Desmarest: A Zooarchaeological and Historical Review. „International of Osteoarchaeology”. 19 (4), s. 491–507, 2009. DOI: 10.1002/oa.1015. (ang.). 
  38. ↑ E. Cranbrook. The Malayan Tapir, Tapirus (Acrocodia) indicus: once in Borneo, and again in Borneo?. „Tapir Conservation Newsletter”. 21, s. 7, 2012. (ang.). 
  39. ↑ a b c d e f g h i j Medici 2011 ↓, s. 202.
  40. ↑ a b c d e f g h W. Gearty: Tapirus indicus Malayan tapir. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. LSA Museum of Zoology. [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
  41. ↑ a b c d e f g C. Groves & P. Grubb: Ungulate Taxonomy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2011, s. 19–20. ISBN 978-1421400938. (ang.).
  42. ↑ Medici 2011 ↓, s. 182–183.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tapir_czaprakowy&oldid=72051734”