Tarnogóra (województwo lubelskie)

Tarnogóra – dawne miasto, obecnie wieś w gminie Izbica, w powiecie krasnostawskim, województwie lubelskim, nad rzeką Wieprz.

Tarnogóra
— wieś —
pałac Tarnowskich
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	krasnostawski
Gmina	Izbica
Wysokość	198 m n.p.m.
Liczba ludności (2008)	952
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-375
Tablice rejestracyjne	LKS
SIMC	0889858
Położenie na mapie gminy Izbica Tarnogóra
Położenie na mapie Polski Tarnogóra
Położenie na mapie województwa lubelskiego Tarnogóra
Położenie na mapie powiatu krasnostawskiego Tarnogóra
50°53′41″N 23°08′10″E

Nieoficjalny herb wsi Tarnogóra

Miasto królewskie lokowane w 1540 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim, zdegradowane w 1869 roku. Należało do starostwa krasnostawskiego w 1570 roku.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.

Historia

Kościół rzymskokatolicki pw. św. Zofii

Początkowo Tarnogóra stanowiła część starostwa krasnostawskiego. Została lokowana na gruntach wsi Ostrzyca w roku 1548 na prawie magdeburskim przez hetmana wielkiego koronnego Jana Tarnowskiego. Prawdopodobnie wkrótce został wzniesiony zamek obronny. Hetman erygował także parafię oraz ufundował budynek kościoła. W 1552 roku Tarnogórę nabył kasztelan biecki i kanclerz wielki koronny Jan Osiecki, a w 1690 Nikodem Żaboklicki. W 1771 roku majątek należała do Antoniego Granowskiego i jego żony Antoniny de domo Wolstein. Po ostatnim rozbiorze Tarnogóra stała się własnością rządową. W 1807 r. Adam Czartoryski otrzymał od rządu austriackiego Tarnogórę w zamian za Siedlce. W 1808 roku sprzedał dobra Ignacemu Horodyskiemu. W 1823 roku majątek nabył od niego Józef Czyżewski. Po nim dobra odziedziczył syn Franciszek, a dalej wnuk Władysław ożeniony z Marią Wisłocką primo voto Walicką. Ich syn Stanisław zmarł bezpotomnie zapisując dobra siostrzeńcom – dwie trzecie Władysławowi Smorczewskiemu i jedną trzecią Stanisławowi Skarbkowi. Smorczewski odkupił część dóbr od Skarbka. Od 1919 r. do 1944 r. majątek był własnością Smorczewskich.

W 1750 r. Żydzi zostali usunięci z miasta przez mieszczan na podstawie specjalnego przywileju. Przenieśli się oni na drugą stronę rzeki Wieprz, do znajdującej się tam osady – Izbicy, która stała się miastem na podstawie przywileju wyjednanego u króla przez starostę tarnogórskiego – Antoniego Granowskiego (herbu Leliwa).

W latach 1830–1831 gen. Józef Czyżewski rozbudował pałac z parkiem z XIX-wiecznego dworu Tarnowskich. Pałac od 1945 r. służy jako budynek tutejszego liceum ogólnokształcącego.

pałac widok od parku

Nowe budynki zespołu szkół

Wnętrze dworku – obecnie zespół szkół

Prawa miejskie Tarnogóra utraciła decyzją władz carskich z roku 1869 w ramach represji po powstaniu styczniowym. Od 13 stycznia 1870 Izbica i Tarnogóra straciły status miast, i zostały osadami, które włączono do gminy Tarnogóra (uprzednio te miasta nie należały do gminy Tarnogóra). W 1870 r. siedzibę gminy przeniesiono do Izbicy.

Młyn wodny

Stawidła na młynówce

W latach 1929–1954 samodzielna gmina, w której granicach znajdowała się także miejscowość gminna Izbica.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół polskokatolicki:

• parafia św. Józefa

• Kościół rzymskokatolicki

• parafia św. Zofii

Zabytki

• Ratusz z 2 poł. XVIII wieku
• Neogotycko-klasycystyczny pałac z parkiem z XIX wieku
• Kościół rzymskokatolicki pw. św. Zofii – murowany z cegły i kamienia, jednonawowy, wybudowany w 1544 r. z fundacji Jana Tarnowskiego. Wewnątrz zabytkowe rzeźby, obrazy oraz epitafia, związane z rodziną Czyżewskich, jednych z ostatnich właścicieli majątku Tarnogóra. Dzwonnica bramowa z 3 dzwonami.
• Cmentarz rzymskokatolicki z nagrobkami z XIX wieku
• Młyn wodny wzniesiony w latach 1881–1883
• W XIX wieku funkcjonował w Tarnogórze duży browar.

Linki zewnętrzne

• Tarnogóra w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.
• Tarnogóra w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa 1892.