Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) – polskie stowarzyszenie zajmujące się, za zgodą ministra spraw wewnętrznych, ratownictwem górskim na obszarze polskich Tatr.
Śmigłowiec PZL W-3 Sokół należący do TOPR-u | |
Państwo | |
---|---|
Siedziba |
ul. Piłsudskiego 63a, Zakopane |
Data założenia |
29 października 1909 |
Rodzaj stowarzyszenia |
stowarzyszenie |
Profil działalności | |
Zasięg | |
Prezes |
Bolesław Pietrzyk |
Członkowie |
288[1] |
Nr KRS | |
Data rejestracji |
28 września 2001 |
Strona internetowa |
Aby zostać ratownikiem tatrzańskim, należy przejść okres próbny trwający od 1,5 roku do 3 lat. Trzeba wykazać się doskonałą znajomością topografii Tatr, a także praktycznymi umiejętnościami w dziedzinie wspinania, speleologii, narciarstwa, ratownictwa i autoasekuracji. Po zakończeniu szkolenia ratownik składa przysięgę na ręce naczelnika.
W 2011 TOPR liczył ok. 250 członków, z których 140 posiadało uprawnienia do udziału w akcjach ratowniczych. W większości byli to ratownicy – ochotnicy. Tylko 33 posiadało status ratownika zawodowego[2]. Natomiast w 2020 TOPR liczył 281 ratowników, w tym 41 zawodowych[3].
Siedziba TOPR jest zlokalizowana w Zakopanem, przy ul. Piłsudskiego 63a. W pobliżu, pod adresem ul. Piłsudskiego 65, jest zlokalizowana siedziba Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, które funkcjonuje na obszarach górskich Polski innych niż Tatry.
Historia edytuj
Projekt powołania stowarzyszenia zajmującego się ratownictwem górskim powstał w 1907 roku. Wtedy to Mieczysław Karłowicz opublikował projekt założenia pogotowia[4]. Śmierć Mieczysława Karłowicza, który zginął zasypany przez lawinę 8 lutego 1909, przyspieszyła prace nad powstaniem organizacji. W połowie tego roku organizowane pogotowie uczestniczyło też w akcji poszukiwania w Tatrach zaginionego prof. Ernesta Weissa[5]. Organizacja została zarejestrowana 29 października 1909 we Lwowie[6] pod obecną nazwą. Prezesem stowarzyszenia został Kazimierz Dłuski, naczelnikiem Mariusz Zaruski, a siedzibą TOPR-u – Dworzec Tatrzański[7].
W 1910 w akcji ratunkowej na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu, zginął jeden z ratowników – Klemens Bachleda – który nie usłuchał naczelnika, wzywającego go do powrotu słowami „Klimku, wracajcie”[8]. Pomimo jego poświęcenia ranny taternik Stanisław Szulakiewicz zmarł, nie doczekawszy się pomocy.
W 1940 ratownicy zgodzili się przyjąć propozycję niemieckiego okupanta i przywrócić działalność TOPR-u, który funkcjonował w czasie wojny pod nazwą Freiwillige Tatra Bergwacht.
W 1952 Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało włączone w strukturę Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, a cztery lata później ratownicy działali już pod nazwą Grupy Tatrzańskiej GOPR.
W 1963 po raz pierwszy użyto śmigłowca w akcji ratunkowej. Był to SM-1, pilotowany przez Tadeusza Augustyniaka. Helikopter przetransportował turystę ze złamaną nogą z Doliny Pięciu Stawów Polskich do zakopiańskiego szpitala.
W 1974 ratownicy wzbogacili się o pierwszego psa posiadającego licencję psa lawinowego. Był to „Cygan” – owczarek niemiecki.
W 1982 roku na ratowniczkę zaprzysiężono kobietę – Monikę Rogozińską[9] (była to ostatnia nowa kobieta ratowniczka w TOPR aż do 2013 roku, kiedy to została zaprzysiężona Ewelina Wiercioch[10]). W 1990 została powołana Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR[11], aby wspierać ratownictwo górskie realizowane przez TOPR[12].
W 1991 TOPR ponownie usamodzielnił się, wychodząc ze struktur GOPR-u. Rok później ratownicy tatrzańscy otrzymali od prezydenta Lecha Wałęsy śmigłowiec PZL W-3 Sokół, który miał wyższy pułap zawisu niż używany w tym czasie Mi-2, co pozwalało na bezpieczne prowadzenie akcji ratowniczej w wyższych partiach gór. Miał ponadto większy udźwig użyteczny w stosunku do tegoż śmigłowca, co pozwalało zabrać większą liczbę ratowników na pokład. Niespełna trzy lata później, 11 sierpnia 1994, śmigłowiec ten uległ katastrofie, w wyniku której zginęło dwóch pilotów (Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki) oraz dwóch ratowników (Janusz Kubica i Stanisław Mateja).
W 1995 TOPR zaczął korzystać z nowego „Sokoła” obsługiwanego przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Początkowo maszyna stacjonowała w Zakopanem tylko sezonowo, od roku 2000 przeniesiono ją tu na stałe.
W 1999 TOPR został przyjęty w poczet członków Międzynarodowego Komitetu Ratownictwa Alpejskiego (IKAR).
W 2003 miał miejsce najtragiczniejszy do tej pory wypadek lawinowy w polskich Tatrach. 13-osobowa wycieczka licealistów z Tychów, zmierzająca na Rysy, została zasypana lawiną, która pochłonęła 8 ofiar śmiertelnych. Drugiego dnia akcji ratunkowej miała miejsce awaria „Sokoła”, podczas której zatrzymały się kolejno oba silniki śmigłowca. Henrykowi Serdzie (lecącemu bez ratowników na pokładzie, ponieważ zdołali oni bezpiecznie wyskoczyć w momencie zepsucia się pierwszego silnika) udało się wylądować autorotacyjnie; śmigłowiec uległ poważnemu uszkodzeniu (złamanie belki ogonowej), nie powodując jednak strat w obiektach naziemnych. Po tym incydencie Henryk Serda został zwolniony z pracy przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, zarzucające mu łamanie przepisów lotniczych. Pilot został uniewinniony od zarzutu spowodowania niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu powietrznym[13], a w 2005 zasiadł ponownie za sterami wyremontowanego „Sokoła”, eksploatowanego od tej pory bezpośrednio przez TOPR[14].
Statystyki działań TOPR edytuj
Działania TOPR | Rok | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
2014[15] | 2016[16] | 2019[17] | 2020[18] | 2021[19] | 2022 | |
Liczba działań ratowniczych | 472 | 592 | 712[20] | 606[21] | 969 | 939 |
wypadki turystyczne | 421 | 493 | 532 | 849 | ||
wypadki taternickie | 22 | 22 | 29 | 29 | ||
wypadki jaskiniowe | 2 | 1 | 3 | 2 | ||
wypadki narciarskie / skiturowe | 11 | 22 | 12 | 53 | ||
wypadki rowerowe | 5 | 1 | 3 | |||
inne | 49 | 27 | 31 | |||
zbędne alarmy | 2 | 3 | ||||
Liczba osób, którym udzielono pomocy | 551 | 709 | 1018 | 691 | 1109 | 1089 |
ofiary śmiertelne[22] | |||||||||||||
rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1909 | 2 | 1928 | 4 | 1947 | 8 | 1966 | 6 | 1985 | 18 | 2004 | 13 | 2023 | |
1910 | 4 | 1929 | 5 | 1948 | 3 | 1967 | 7 | 1986 | 19 | 2005 | 17 | ||
1911 | 3 | 1930 | 3 | 1949 | 7 | 1968 | 6 | 1987 | 19 | 2006 | 14 | ||
1912 | 3 | 1931 | 2 | 1950 | 7 | 1969 | 10 | 1988 | 16 | 2007 | 15 | ||
1913 | 0 | 1932 | 6 | 1951 | 3 | 1970 | 9 | 1989 | 20 | 2008 | 12 | ||
1914 | 2 | 1933 | 6 | 1952 | 6 | 1971 | 15 | 1990 | 15 | 2009 | 15 | ||
1915 | 2 | 1934 | 6 | 1953 | 3 | 1972 | 17 | 1991 | 16 | 2010 | 22 | ||
1916 | 3 | 1935 | 2 | 1954 | 4 | 1973 | 12 | 1992 | 12 | 2011 | 22 | ||
1917 | 0 | 1936 | 8 | 1955 | 3 | 1974 | 16 | 1993 | 13 | 2012 | 23 | ||
1918 | 0 | 1937 | 13 | 1956 | 13 | 1975 | 7 | 1994 | 20 | 2013 | 15 | ||
1919 | 0 | 1938 | 5 | 1957 | 9 | 1976 | 11 | 1995 | 16 | 2014 | 14 | ||
1920 | 4 | 1939 | 6 | 1958 | 8 | 1977 | 14 | 1996 | 16 | 2015 | 13 | ||
1921 | 2 | 1940 | 2 | 1959 | 10 | 1978 | 27 | 1997 | 16 | 2016 | 21 | ||
1922 | 2 | 1941 | 3 | 1960 | 8 | 1979 | 17 | 1998 | 11 | 2017 | 14 | ||
1923 | 5 | 1942 | 2 | 1961 | 4 | 1980 | 16 | 1999 | 12 | 2018 | 16 | ||
1924 | 1 | 1943 | 6 | 1962 | 10 | 1981 | 13 | 2000 | 13 | 2019 | 16 | ||
1925 | 0 | 1944 | 3 | 1963 | 9 | 1982 | 15 | 2001 | 19 | 2020 | 21 | ||
1926 | 1 | 1945 | 3 | 1964 | 12 | 1983 | 16 | 2002 | 11 | 2021 | 9 | ||
1927 | 1 | 1946 | 2 | 1965 | 10 | 1984 | 11 | 2003 | 19 | 2022 | 19 |
Naczelnicy TOPR edytuj
- TOPR 1909–1956:
- Mariusz Zaruski (1909–1914)
- Józef Oppenheim (1914–1939)
- Zbigniew Korosadowicz (w 1945)
- Tadeusz Pawłowski (w 1952)
- Zygmunt Wójcik (1953–1956)
- Grupa Tatrzańska GOPR 1956–1991:
- Zygmunt Wójcik (1956–1960)
- Eugeniusz Strzeboński (1960–1964)
- Zygmunt Wójcik (1964–1966)
- Michał Gajewski (1967–1969)
- Ryszard Drągowski (1969–1972)
- Michał Jagiełło (1972–1974)
- Tadeusz Ewy (1974–1976)
- Stanisław Janik (1976–1977)
- Ryszard Szafirski (1977–1978)
- Jerzy Klimiński (1978–1981)
- Jan Komornicki (1981–1982)
- Stanisław Łukaszczyk Zbójnik (1982–1987)
- Jan Komornicki (w 1987)
- Piotr Malinowski (1987–1991)
- TOPR od 1991:
- Piotr Malinowski (1991–1993)
- Robert Janik (1993–1998)
- Jan Krzysztof (od 1998)
Personel latający w TOPR w latach 1963–2003:
Piloci: Tadeusz Augustyniak (1930–2011), Bogusław Arendarczyk, Andrzej Brzeziński, Robert Hojdys, Józef Kania, Zbigniew Łukasik, Janusz Rybicki, Henryk Serda, Janusz Siemiątkowski, Wojciech Wiejak i Wiesław Wolański.
Telefon ratunkowy edytuj
Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe używa telefonów ratunkowych: 985 oraz (+48) 601 100 300[23].
Upamiętnienia edytuj
Z okazji 100. rocznicy powstania TOPR Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym umieszczono fotografię jednego z pierwszych ratowników górskich TOPR[24]. Na wierzchołku Rysów umieszczono pamiątkową tablicę oraz krzyż, które jednak zostały zdemontowane, gdyż zostały tam umieszczone nielegalnie przez nieustalone osoby[25]. Także z okazji 100. rocznicy na DVD został wydany film Na każde wezwanie naczelnika o historii TOPR-u.
Przypisy edytuj
- ↑ lista członków TOPR na dzień 09.08.2019, topr.pl [dostęp 2019-08-23] (pol.).
- ↑ Michał Jagiełło , Wołanie w górach, 2012, ISBN 978-83-244-0188-8 .
- ↑ Górskie służby ratownicze MSWiA
- ↑ Błękitny ↓, s. 24
- ↑ Pogotowie ratunkowe w Zakopanem. „Nowości Illustrowane”. Nr 26, s. 8, 26 czerwca 1909.
- ↑ Krzysztof Szymański , Bezpieczne góry na przyszłość, „Kurier Galicyjski” (6 (178)), 26 marca 2013, s. 14–15 (pol.).
- ↑ Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – powstanie i rozwój do roku 1914
- ↑ Księga wypraw ratunkowych. Łódź: Wydawnictwo Abaton, 1994, s. 21-23. ISBN 1-899397-00-0.
- ↑ Monika Rogozińska , W białych spodniach, [w:] Tygodnik Powszechny [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 25 listopada 2009 [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ Faceci powinni być z facetami. Gdzie ona się pcha?, TVN24.pl [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ Statut Fundacji, Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR [dostęp 2021-03-19] (pol.).
- ↑ Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR. Jak TWÓJ 1% podatku ratuje CZYJEŚ życie [dostęp 2021-03-19] (pol.).
- ↑ Bartłomiej Kuraś: Pilot TOPR uniewinniony. Gazeta.pl Kraków, 2004-05-27. [dostęp 2009-12-07].
- ↑ Henryk Serda znów pilotuje śmigłowiec TOPR. Gazeta.pl Kraków, 2005-02-20. [dostęp 2009-12-07].
- ↑ Adam Marasek: Czas trudnych wypraw, w: Tatry nr 1/2015
- ↑ Podsumowanie roku 2016 - Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, topr.pl [dostęp 2021-03-21] .
- ↑ Adam Marasek , Podsumowanie działań ratowniczych TOPR w 2019 r., „Tatry” (71), 2020, s. 33, ISSN 0869-4531 .
- ↑ Rok 2020 w liczbach. TOPR podsumował swoje działania, portaltatrzanski.pl [dostęp 2021-03-21] (pol.).
- ↑ STATYSTYKA, topr.pl [dostęp 2022-09-21] .
- ↑ TOPR podsumował rok 2020 - Podhale - Wiadomości - Radio Kraków, radiokrakow.pl [dostęp 2021-03-21] (pol.).
- ↑ w tym 229 z użyciem śmigłowca
- ↑ lata 1909-2020: Adam Marasek, Andrzej Marasek, Wypadki śmiertelne na terenie działania TOPR w latach 1909-2009, [w:] serwis TOPR, s. 2, rok 2021: Osoby ratowane 2021, [w:] serwis TOPR
- ↑ Numer alarmowy TOPR [dostęp 2022-01-07] .
- ↑ Poczta Polska, Nr kat. 4307, data wydania: 14.10.2009. [1]
- ↑ TPN usunął krzyż i tablice pamiątkowe z Rysów. onet.pl. [dostęp 2012-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012–07–29)].