Teatr Rapsodyczny
Teatr Rapsodyczny – konspiracyjny teatr założony jesienią 1941 r. w Krakowie, pod kierownictwem Mieczysława Kotlarczyka pod auspicjami konspiracyjnej organizacji narodowo-katolickiej Unia.
W tym domu założono Teatr Rapsodyczny o czym informuje tablica przy wejściu.
Początki teatruEdytuj
22 sierpnia 1941 r. w prywatnym mieszkaniu przy ulicy Komorowskiego 7 w Krakowie odbyło się tajne zebranie zespołu konspiracyjnego teatru, do którego należeli: Krystyna Dębowska (później Ostaszewska) – wówczas studentka Wyższej Szkoły Handlowej, polonistki: Halina Królikiewicz (Kwiatkowska), Danuta Michałowska, Karol Wojtyła i Mieczysław Kotlarczyk. Najbliższymi przyjaciółmi byli także: Tadeusz Kwiatkowski i rzeźbiarz – Tadeusz Ostaszewski (przyszli mężowie dwóch „rapsodycznych” aktorek). M. Kotlarczyk ogłosił powstanie teatru oraz stworzył jego teoretyczne i ideowe podstawy. Był nie tylko dyrektorem i reżyserem, ale także aktorem.
Pierwsze przedstawienie – Król-Duch J. Słowackiego zostało wystawione 1 listopada tego samego roku. Od rapsodów Króla-Ducha teatr przyjął nazwę Teatr Rapsodyczny.
Do marca 1943 r. wystawiono sześć premier: Beniowskiego, Hymny, Godzina Wyspiańskiego, Pana Tadeusza, Portret artysty, Samuela Zborowskiego J. Słowackiego. Teatr występował w prywatnych mieszkaniach dla specjalnie zapraszanej publiczności, m.in. Juliusza Osterwy, Jerzego Turowicza, Juliusza Kydryńskiego i innych.
Lata powojenneEdytuj
Teatr wznowił działalność 22 kwietnia 1945 r. jako zespół amatorski w sali kina “Wolność” przy ul. 18 Stycznia 2 (obecnie ul. Królewska). Dyrektorem, kierownikiem artystycznym i literackim oraz reżyserem był Mieczysław Kotlarczyk, scenografem – Tadeusz Ostaszewski. Do zespołu aktorskiego należeli m.in.: Barbara Horawianka (1951-1957), Halina Królikiewicz (Kwiatkowska), Danuta Michałowska, Krystyna Ostaszewska, Karol Wojtyła (1941–1942), Mieczysław Voit (1948-55), Mieczysław Kotlarczyk, Maciej Maciejewski, Antoni Żuliński.
Teatr został uznany za teatr szkolny (obowiązkowy dla młodzieży) i 18 marca 1946 r. otrzymał uprawnienia zawodowe. Od września 1946 r. teatr występował w użytkowanej wspólnie z Teatrem Groteska sali przy ul. Skarbowej 2, następnie w specjalnie adaptowanym budynku przy ul. Warszawskiej 5, a od 1951 r. w gmachu przy ul. Bohaterów Stalingradu (Starowiślnej) 21 (obecnie Teatr Kameralny). W latach 1946-53 istniało przy teatrze Studio Dramatyczne pod kierownictwem T. Kudlińskiego. Do grona wykładowców Studia należeli m.in.: aktorka i reżyserka Danuta Michałowska, reżyser Władysław Józef Dobrowolski, śpiewak operowy Józef Gaczyński, dyrygent i reżyser Kazimierz Meyerhold. Lata 1947-51 były okresem najwybitniejszych osiągnięć teatru. Teatr Rapsodyczny dawał także występy gościnne (w sezonie 1946/47 na ogólną liczbę 118 przedstawień – 47 odbyło się w terenie). Po upaństwowieniu (1949) teatr uczestniczył w Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich i w centralnych uroczystościach Roku Mickiewiczowskiego. M. Kotlarczyk – chcąc stworzyć „socjalistyczną Redutę” – wystawił Rozkaz w oparciu o poezję S. Kirsanowa i W. Majakowskiego, powołał także „brygady rapsodyczne”, które objeżdżały południową Polskę z montażami poetyckimi. Szkolenie polityczne w teatrze prowadził Adam Polewka.
Na skutek prowokacji politycznej, 28 lutego 1953 r. Teatr Rapsodyczny został zlikwidowany, a w jego miejsce powołano Teatr Poezji. Teatr Rapsodyczny wznowił działalność 16 listopada 1957 r. programową inscenizacją Króla-Ducha pt. Legendy złote i błękitne jako Miejski Teatr Rapsodyczny. Obok M. Kotlarczyka reżyserowali: D. Michałowska, T. Malak, R. Machowski, D. Jodłowska i Ł. Karelus-Malska. Kotlarczyk współpracował z wybitnymi scenografami (M. Kołodziejem, M. Garlickim, Z. Strzeleckim) i kompozytorami (L. Kaszyckim, A. Kurylewiczem, Z. Koniecznym).
W 1961 r. teatr otrzymał zespołową nagrodę PAX-u im. Pietrzaka. W 1965 r. zespół teatru uczestniczył w Warszawskich Spotkaniach Teatralnych (Polonez Bogusławskiego). Kolejne inscenizacje: Dziadów (1966) i Akropolis (1966) przyjęto krytycznie. Teatr został definitywnie zamknięty 5 maja 1967 r.
RepertuarEdytuj
- Grunwald (Fragmenty: Grażyna, Konrad Wallenrod, A. Mickiewicza; Zawisza Czarny – J. Słowackiego. Układ tekstu i reżyseria – Mieczysław Kotlarczyk, oprawa plastyczna – Tadeusz Ostaszewski, muzyka – Antoni Żuliński, obsada: H. Królikiewicz, D. Michałowska, K. Ostaszewska, M. Kotlarczyk, M. Maciejewski, A. Żuliński, 22 kwietnia 1945 r.)
- Pan Tadeusz A. Mickiewicza, inauguracyjna premiera 23 maja 1945 r.
- Beniowski J. Słowackiego, (30 czerwca 1945 r.)
- Rapsody (1947)
- Dialogi miłości (1947)
- Eugeniusz Oniegin (1948)
- Lord Jim (1948)
- Pan Tadeusz (1949)
- Rozkaz 269 (1950)
- Aktorzy w Elsynorze na podstawie tekstów Szekspira (1951)
- Polonez Bogusławskiego (1952)
- Portrety i astronomia (sceny z życia Kopernika i Leonarda da Vinci (1952)
- Legendy złote i błękitne (1957)
- Szopka krakowska (1959)
- Odyseja (1958)
- Witeź w tygrysiej skórze (1960)
- Dyl Sowizdrzał (1960)
- Orlando Szalony (1961)
- Prawdziwa historia zdobycia Meksyku (1962)
- Kalewala (1963)
- Boska komedia (1963)
- Faust (1965)