Teresa Roszkowska
Teresa Roszkowska (ur. 10 listopada?/23 listopada 1904 w Kijowie[1], zm. 25 października 1992 w Warszawie) – polska scenograf i malarka.
 Teresa Roszkowska (1933) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 października 1992 |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujUrodziła się w Kijowie, w rodzinie Adama, właściciela fabryki materiałów budowlanych[2], i Dorothei z d. Leischke (1882–1977)[3][4]. Miała młodszego brata Aleksandra (1906–1978)[4][5]. Po ukończeniu żeńskiego gimnazjum Aleksandry Duczyńskiej zaczęła naukę u Władysława Galimskiego. W 1922 roku rodzina Roszkowskich przeniosła się do Warszawy[2]. Zapisała się do prywatnej szkoły malarstwa i rysunku Konrada Krzyżanowskiego, dodatkowo przez kilka miesięcy 1923 roku uczęszczała na zajęcia w pracowni rzeźbiarki Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej[2]. W latach 1929–1930 studiowała w warszawskim Konserwatorium Muzycznym[1] (w klasie fortepianu) i jednocześnie w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych w latach 1924–1930[1] (u Tadeusza Pruszkowskiego), między 1923–1931 była zawodniczką Polonii Warszawa – reprezentowała klub w hazenie i lekkiej atletyce[6]. Od 1930 organizowała wystawy indywidualne własnych prac, które miały miejsce m.in. w Paryżu (1930), Genui (1931), Brukseli (1935), Bostonie, ponownie w Paryżu w 1937 (gdzie zdobyła Grand Prix sztuki dekoratorskiej), brała też udział w licznych wystawach w kraju.
W latach 1934–1936[7] studiowała scenografię w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej. Jako scenograf współpracowała m.in. z Leonem Schillerem, Aleksandrem Zelwerowiczem i Edmundem Wiercińskim. Początkowo pracowała w Teatrze Ateneum w Warszawie, w 1936 związała się z Teatrem Polskim w Warszawie. W sezonie 1938–1939 została etatowym scenografem w tej placówce. Od 1938 roku pracowała sporadycznie przy produkcji filmów[7].
W okresie okupacji współpracowała z podziemiem artystycznym, uczestniczyła w pracach Tajnej Rady Teatralnej, m.in. zorganizowała w swoim mieszkaniu zebranie ludzi teatru z udziałem Jarosława Iwaszkiewicza[2]. Po wojnie kontynuowała współpracę z Edmundem Wiercińskim, w tym w 1946 przy sztuce Elektra wystawionej w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi. W 1978 opracowała Zemstę reżyserowaną przez Kazimierza Dejmka.
Wystawiała także ponownie swoje prace malarskie, głównie w latach 60. i 70. Po 1978 roku poświęciła się wyłącznie malarstwu[7].
Mieszkała w Warszawie przy ul. Obrońców 15[1] na Saskiej Kępie. W nocy z 24 na 25 października 1992 została zamordowana w swoim domu. Sprawców zabójstwa nie ujęto[8][9]. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 272-3-30)[4].
Ważniejsze wystawy
edytuj
Indywidualne
edytuj- 1931– Malarstwo - Paryż, Galerie Bonaparte
- 1960– Scenografia - Londyn, Instytut Kultury Polskiej
- 1968– Malarstwo, rysunek - Warszawa, Zachęta
- 1983– Malarstwo, scenografia - Warszawa, Zachęta
- 1988– Malarstwo - Warszawa, Galeria Sceny Kameralnej Teatru Polskiego
- 1989– Scenografia - Warszawa, Muzeum Teatralne
Zbiorowe
edytuj- 1930–1939 Wystawy Stowarzyszenia Plastyków „Szkoła Warszawska” - Warszawa IPS, TZSP, Galeria w Parku Sienkiewicza, TPSP, Genewa Musee Rath, Lwów TPSP, Rapperswil, Nowy Jork, Ottawa, Sztokholm
- 1936–1939 Wystawy Bloku Zawodowych Artystów Plastyków - Warszawa IPS, Rapperswil, Genewa Grand Musee, Sztokholm Liljevachs Konsthall, Londyn New Berlington Gallery
- 1932–1947 w Salonach Wiosennych i Zimowych - Warszawa IPS, Muzeum Narodowe
- 1937– Wystawa - Grand Prix, srebrny medal za scenografię do baletu Baśń Krakowska
- 1948– Wystawa Grupy Artystów Plastyków - Warszawa, Muzeum Narodowe
- 1950–1954 Ogólnopolskie wystawy plastyki- Warszawa, Muzeum Narodowe
- 1964–1979 w wystawach scenografii polskiej i światowej - Wenecja, Berlin CiiKP, Budapeszt, Nancy, Royan, Praga, La Rochelle, Amiens, Saint Denis, Mediolan Museo Teatralle alla Scala, Moskwa, Tallin, Oslo Muzeum Sztuki Stosowanej, Londyn Muzeum Wiktorii i Alberta, Birmingham Forum, Neuchatel Muzeum Etnograficzne, Budapeszt Torteneti Muzeum
- 1968– Wystawa W Pruszkowskiego - Warszawa, Muzeum Narodowe
- 1971– w wystawach rocznicowych i tematycznych organizowanych przez Muzeum Teatralne w Warszawie
- 1983– 70 lat Teatru Polskiego w Warszawie - Warszawa, Teatr Polski[5]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[5]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[5]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)[10]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[11]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia za twórczość w dziedzinie scenografii teatralnej i filmowej (1955)[12]
- Nagroda II stopnia Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia w dziedzinie scenografii (1969)[13]
Upamiętnienie
edytujOd 1997 roku Fundacja im. Leona Schillera oraz Polski Ośrodek Międzynarodowego Instytutu Teatralnego przyznają co dwa lata Nagrodę im. Teresy Roszkowskiej dla najlepszych młodych scenografów[14].
Na domu, w którym mieszkała, znajduje się tablica upamiętniająca Teresę Roszkowską, uważaną za jedną z najbardziej charakterystycznych mieszkanek Saskiej Kępy[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Roszkowska Teresa. W: Słownik artystów plastyków. Artyści plastycy Okręgu Warszawskiego ZPAP 1945–1970. Słownik biograficzny. Maria Serafińska (kierownik redakcji). Warszawa: Okręg Warszawski ZPAP, 1972, s. 478.
- ↑ a b c d Kolorowy ptak. O tragicznych losach niezwykłej malarki - Teresy Roszkowskiej » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka, 29 października 2023 [dostęp 2023-12-05] (pol.).
- ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 259. [dostęp 2021-09-22].
- ↑ a b c Cmentarz Stare Powązki: DOROTHEA ROSZKOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-03-07].
- ↑ a b c d Teresa Roszkowska - w 85 rocznicę urodzin (23 XI 1904 - 23 XI 1989)
- ↑ Joanna Stacewicz-Podlipska: Joanna Stacewicz-Podlipska: Ja byłam wolny ptak...O życiu i sztuce Teresy Roszkowskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2012, s. 78. ISBN 978-83-63877-21-7.
- ↑ a b c Teresa Roszkowska w bazie filmpolski.pl
- ↑ Weszli do domu znanej artystki w środku nocy, nie mieli dla niej litości. Do tej pory są na wolności [online], wawainfo.pl, 17 czerwca 2022 [dostęp 2023-12-05] (pol.).
- ↑ Serial dokumentalny TVP Listy gończe, odc. 9 Cisza po zbrodni
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-02].
- ↑ Teresa Roszkowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-09-22].
- ↑ Warszawa. Anna Chadaj laureatką Nagrody im. Teresy Roszkowskiej [online], e-teatr.pl [dostęp 2020-04-13].
- ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicza: Kilka wspomnień o Teresie Roszkowskiej. W: Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach... Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004, s. 167–170. ISBN 83-918151-5-3.
Bibliografia
edytuj- Nota biograficzna na stronie Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. teatrwielki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-23)]. (kopia strony w bazie Internet Archive)
Linki zewnętrzne
edytuj- Irena Kossowska: Teresa Roszkowska. culture.pl, 2002-08. [dostęp 2015-01-25].