Thaba Bosiu
Thaba Bosiu także Thaba Bosigo[1] (sotho „Góra Nocy”[2][a]) – płaskowyż z piaskowca (1804 m n.p.m.) w zachodnim Lesotho, ok. 24 km na wschód od Maseru. Naturalna forteca, w XIX w. siedziba Moshoeshoe I – twórcy państwa ludu Soto – Basuto i jego zwolenników; nigdy nie została zdobyta.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość |
1804 m n.p.m. |
| Rodzaj obiektu | |
Położenie na mapie Lesotho  | |
 29°21′S 27°40′E/-29,350000 27,666667
| |
Położenie edytuj
Thaba Bosiu leży w zachodnim Lesotho, ok. 24 km na wschód od stolicy kraju Maseru[1] i ok. 50 km od rzeki Caledon[3].
Geografia edytuj
Zbudowany z piaskowca płaskowyż wznosi się na wysokość 120 m względem doliny, w której się znajduje[1]. Jego wysokość n.p.m. wynosi 1804 m[1]. Płaskowyż ma płaski szczyt o powierzchni ok. 7 km²[b]
Historia edytuj
W XIX w. płaskowyż stał się siedzibą Moshoeshoe I – twórcy państwa ludu Soto – Basuto i jego zwolenników, po tym jak zmuszeni byli opuścić okolice góry Butha-Buthe, by chronić się przed atakami członków ludu Amangwane i Batlokwa[4]. Płaskowyż był dogodnym miejscem do schronienia się, z uwagi na jego strome, niemal pionowe zbocza, jedynie sześć ścieżek prowadzących na szczyt oraz obecność ośmiu źródeł wody pitnej na szczycie[3].
Moshoeshoe oferował bydło i schronienie na płaskowyżu uciekającym przed mfekane ludziom, zyskując ich poparcie[3], a liczba jego zwolenników stale rosła[5]. W 1837 roku Moshoeshoe dał schronienie brytyjskiemu żołnierzowi, który zdezerterował z regimentu Seaforth Highlanders, szeregowemu Davidowi Webberowi, który wybudował później wodzowi dwuizbowy dom z kamienia[3].
Pomimo wielokrotnych ataków, płaskowyż nigdy nie został zdobyty[3].
W 1828 roku Thaba Bosiu próbowali zdobyć pobici przez Zulusów Amangwane – bez powodzenia, pomimo ich czterokrotnej przewagi liczebnej[5][4]. Po pokonaniu Amangwane Moshoeshoe stał się najpotężniejszym wodzem w okolicy[4].
Szturmy Brytyjczyków w 1852 roku oraz ataki Burów z Oranii w latach 1858–1868 również nie zakończyły się sukcesem[3]. 15 sierpnia 1865 roku jednemu z dowódców Burów Louisowi Wepenerowi (1812–1865) udało się wprawdzie dotrzeć na szczyt, został on jednak zabity strzałem z broni palnej[3].
Po śmierci Moshoeshoe I w 1870 roku, płaskowyż stracił na znaczeniu, a następca wodza – Letsie II (1869–1913) urzędował w Matsieng[3]. W Thaba Bosiu mieszkał trzeci syn Moshoeshoe – Masopha, który przez 28 lat pozostawał w opozycji do głównego wodza Soto[3]. W końcu Masopha został pokonany przez króla Lerotholi (1836–1905), a płaskowyż był opuszczony przez kolejne 20 lat[3].
W 1917 roku wygospodarowano pierwsze środki finansowe, aby zachować płaskowyż w dobrym stanie[3]. W 1967 roku Thaba Bosiu został uznany za pomnik narodowy, a w latach 90. XX w. przeprowadzono prace konserwatorskie[3].
W kulturze Soto płaskowyż uznawany jest za miejsce narodzin narodu – „matkę narodu”[3]. Według legendy grudki ziemi zabranej z Thaba Bosiu nocą powracają na płaskowyż[3]. W czasach kryzysu Soto organizują na płaskowyżu narady[3].
Od 1929 roku, przez 30 lat, płaskowyż był miejscem spotkań opozycji politycznej[3]. 27 grudnia 1966 roku król Moshoeshoe II zwołał „spotkanie modlitewne” na szczycie płaskowyżu, w ramach protestu przeciwko rządowi[3]. Król odwołał spotkanie i nie przybył do Thaba Bosiu, pomimo to na płaskowyżu zebrały się tłumy[3]. Żołnierze użyli ognia, by rozpędzić zgromadzenie[3].
Płaskowyż pozostaje niezamieszkały, znajdują się tu pozostałości XIX-wiecznej osady, groby wodzów Soto i grób Moshoeshoe I[1]. W 1996 roku na płaskowyżu pochowano również Moshoeshoe II[3].
Uwagi edytuj
- ↑ Według jednej z przypowieści, nazwa nawiązuje do momentu przybycia Moshoeshoe i jego ludzi, którzy dotarli tu nocą[3]. Inne wyjaśnienie bazuje na legendzie, że płaskowyż ten, za dnia niepozorny, nocą „rośnie” – w ciemności, kiedy się patrzy od dołu, płaskowyż wydaje się być znacznie większy, niż jest w rzeczywistości[3].
- ↑ Inne źródła podają, że powierzchnia płaskowyżu wynosi ok. 2 km²[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Thaba Bosiu, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ Moshoeshoe. W: Anthony Appiah, Henry Louis Gates: Encyclopedia of Africa. T. 1. Oxford University Press, 2010, s. 188. ISBN 978-0-19-533770-9. [dostęp 2017-11-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Thaba Bosiu. W: Scott Rosenberg, Richard F. Weisfelder: Historical Dictionary of Lesotho. Scarecrow Press, 2013, s. 505–507. ISBN 978-0-8108-7982-9. [dostęp 2017-11-25]. (ang.).
- ↑ a b c Moshoeshoe. W: Scott Rosenberg, Richard F. Weisfelder: Historical Dictionary of Lesotho. Scarecrow Press, 2013, s. 371–375. ISBN 978-0-8108-7982-9. [dostęp 2017-11-25]. (ang.).
- ↑ a b Lifaqane. W: Scott Rosenberg, Richard F. Weisfelder: Historical Dictionary of Lesotho. Scarecrow Press, 2013, s. 269–270. ISBN 978-0-8108-7982-9. [dostęp 2017-11-25]. (ang.).