Wikipedia

Toinowate

rodzina roślin

Toinowate (Apocynaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu goryczkowców. Obejmuje ponad 4,5 tys. gatunków (według niektórych szacunków nawet do ok. 6 tys.[4]) łączonych w ok. 400 rodzajów[2]. Toinowate występują głównie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych. Rośliny drewniejące są najbardziej zróżnicowane w wilgotnych lasach równikowych i na mokradłach w Azji południowo-wschodniej, rośliny zielne zajmują głównie siedliska okresowo suche. Zasięg nielicznych rodzajów sięga strefy umiarkowanej[4]. W Polsce rosną dwa gatunki rodzime z rodzajów barwinek Vinca i ciemiężyk Vincetoxicum[5]. Wielu przedstawicieli wykorzystywanych jest jako źródło związków wykorzystywanych w medycynie i wartościowego drewna (np. Landolphia, Alstonia, Aspidosperma). Rośliny z licznych rodzajów uprawiane są jako ozdobne (np. hoja, plumeria, trojeść, oleander, stefanotis, barwinek, mandewila)[4].

Toinowate
Ilustracja
Apocynum androsaemifolium
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Nazwa systematyczna
Apocynaceae Juss.
Gen. Pl.: 143. 4 Aug 1789[3]
Typ nomenklatoryczny

Apocynum L. (1753)[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Trojeść amerykańska
Barwinek pospolity
Ciemiężyk białokwiatowy

Morfologia edytuj

Pokrój
Przeważnie drzewa, krzewy, liany i rośliny zielne, głównie byliny, rzadko rośliny jednoroczne, w tym nawet efemerydy. Wielu przedstawicieli jest sukulentami[4].
Liście
Pojedyncze i zwykle całobrzegie. Najczęściej ulistnienie jest naprzeciwległe, nierzadko też okółkowe, rzadko zaś skrętoległe[4].
Kwiaty
Kwiaty promieniste, obupłciowe, zwykle 5-krotne, często okazałe. Płatki korony są zrośnięte przynajmniej u nasady. Kształt korony jest zróżnicowany – od kołowego, poprzez lejkowaty, dzwonkowaty do rurkowatego, często z łatkami korony nakładającymi się częściowo. Pręciki mają nitki przyrośnięte u nasady do korony, zrośnięte bywają w rurkę lub są wolne. Pylniki często ze skrzydełkami lub strukturami naprowadzającymi zapylacze. Pyłek uwalniany jest jako pojedyncze ziarna, tetrady lub najczęściej jako pyłkowiny. Pyłkowiny z pyłku sklejonego woskiem z dwóch sąsiadujących pylników złączone są stwardniałą wydzieliną główki słupka zwaną uczepkiem. Zalążnia jest górna lub wpół dolna. Powstaje z dwóch owocolistków zrastających się lub pozostających wolnymi i zrastającymi się tylko na szczycie w główce słupka, w której znamię przyjmujące pyłek formuje się od dolnej strony[4]. Do główki słupka mogą przylegać lub zrastać się z nią główki pręcików, tworząc w ten sposób prętosłup[6].
Owoce
Zwykle mieszki złączone brzusznie, czasem pojedyncze w wyniku redukcji drugiego. Rzadziej występują jagody, torebki i pestkowce[4].

Biologia edytuj

Wiele gatunków jest trujących z powodu glikozydów i innych alkaloidów[6]. Często wytwarzają sok mleczny, najczęściej biały, rzadziej żółty, czerwony lub przejrzysty (ten ostatni zwykle u sukulentów z plemienia Ceropegieae)[4].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales), rodzina siostrzana dla goryczkowatych z grupy astrowych (okrytonasienne)[2].

goryczkowce

Rubiaceae marzanowate





Gelsemiaceae



Loganiaceae loganiowate





Gentianaceae goryczkowate



Apocynaceae toinowate





Podział rodziny według APweb[2][7]

Tradycyjnie w obrębie rodziny wyróżniane były dwie podrodziny – Rauvolfioideae i Apocynoideae. Ponieważ rośliny z wyodrębnianej dawniej rodziny trojeściowatych Asclepiadaceae okazały się być zagnieżdżone w obrębie toinowatych – zostały tu włączone wraz ze swymi podrodzinami Periplocoideae, Secamonoideae i Asclepiadoideae. Dalsze analizy filogenetyczne wykazały, że różne grupy wyodrębniane w randze plemion spośród Rauvolfioideae i Apocynoideae są rozproszone w drzewie filogenetycznym rodziny. Charakter monofiletyczny zachowały tylko (wąsko ujmowane) podrodziny Periplocoideae, Secamonoideae i Asclepiadoideae[2].

toinowate

Aspidospermateae




Alstonieae





Vinceae




Willughbeieae



Tabernaemontaneae






Melodineae



Hunterieae



Amsonieae



Alyxieae



Diplorhynchus




Plumerieae




Carisseae




Wrightieae




Nerieae




Maloutieae





Periplocoideae




Echiteae



Mesechiteae



Odontadenieae







Rhabdadenieae



Apocyneae





Baisseeae




Secamonoideae



Asclepiadoideae















Plemię Aspidospermateae Miers

Plemię Alstonieae G. Don

 
Katarantus różowy

Plemię Vinceae D. Don.

 
Owoce Saba senegalensis

Plemię Willughbeieae A. de Candolle

 
Tabernaemontana divaricata

Plemię Tabernaemontaneae G. Don

 
Owoc Melodinus australis

Plemię Melodineae G. Don

Plemię Hunterieae Miers

 
Amzonia nadreńska

Plemię Amsonieae M. E. Endress

Plemię Alyxieae G. Don

 
Plumeria czerwona

Plemię Plumerieae E. Meyer

Plemię Carisseae Dumortier

Plemię Wrightieae G. Don

 
Oleander pospolity

Plemię Nerieae Baillon

Plemię Malouetieae Müller Argovensis

 
Obwojnik grecki

Podrodzina Periplocoideae Endlicher

 
Prestonia coalita

Plemię Echiteae Bartling

 
Mandevilla sanderi

Plemię Mesechiteae Miers

Plemię Odontadenieae Miers

Plemię Rhabdadenieae M. E. Endress

 
Ichnocarpus frutescens

Plemię Apocyneae Reichenbach

Plemię Baisseeae M. Endress

Podrodzina Secamonoideae Endlicher

Podrodzina Asclepiadoideae Burnett

Plemię Fockeeae H. Kunze, Meve & Liede

Plemię Eustegieae Liede & Meve

 
Mleczara olbrzymia

Plemię Asclepiadeae Duby

 
Hoja różowa
 
Stefanotis bukietowy

Plemię Marsdenieae Bentham

Plemię Ceropegieae Orban

Incertae sedis:

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-08] (ang.).
  3. ↑ a b Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – A. [w:] James L. Reveal [on-line]. [dostęp 2018-02-08].
  4. ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 38-40. ISBN 1-55407-206-9.
  5. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
  6. ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 169-180. ISBN 83-7079-778-4.
  7. ↑ List of Genera in APOCYNACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-02-08] (ang.).
  8. ↑ a b Mieczysław Czekalski, Rośliny ozdobne do dekoracji wnętrz, Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1996, s. 136, ISBN 83-7160-011-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Toinowate&oldid=73069936”