Tola Minc
Tola Tauba Minc, także Tolla Mintz, właśc. Tałba Łaja Minc[1] z domu Mintz[2] (hebr. טולה מינץ, ur. 1 września 1901 w Łodzi[3] lub Mławie, zm. 21 sierpnia 1942 w Treblince[2]) – polska lekarka i stomatolożka pochodzenia żydowskiego, działaczka Bundu.
| Imię i nazwisko urodzenia |
Tałba Łaja Minc |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
lekarz, stomatolog |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Partia | |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Oskar Karol |
Życiorys edytuj
Tola Tauba Minc[4] urodziła się w rodzinie o tradycjach socjalistycznych. Wychowywała się w Łodzi[3]. Do 15 roku życia uczyła się w domu ze względu na zły stan zdrowia. W 1916 została przyjęta do gimnazjum Marii Kochersonowej, a następnie uczyła się w Wyższej Szkole Realnej Emilii Siemieckiej. W tym czasie działała w Bundzie[1]. W 1920 podjęła studia na wydziale filozoficznym w Warszawie[5], natomiast około 1922 wyjechała do Wilna, gdzie rozpoczęła pracę jako nauczycielka języka polskiego i literatury polskiej w szkołach zawodowych oraz podjęła studia w Wilnie na wydziale lekarskim[3] Uniwersytetu Stefana Batorego[6], które ukończyła w 1928. Po studiach powróciła do Łodzi – pracowała w szpitalu dziecięcym im. Anny Marii pod kierownictwem Tadeusza Mogilnickiego oraz współprowadziła żłobek dziecięcy Towarzystwa Ochrony Zdrowia miasta Łodzi. Następnie przebywała przez kilka lat na Kresach Wschodnich, a później zamieszkała w Warszawie[3], gdzie m.in. dokształcała się w klinice stomatologicznej prof. Alfreda Meissnera, uzyskując tytuł lekarza dentysty[1]. Następnie pracowała w Sanatorium Towarzystwa Centos w Otwocku, gdzie przeżyła niemieckie bombardowanie obiektu w trakcie II wojny światowej[3]. Od 1936[5] leczyła także w sanatorium im. Włodzimierza Medema w Miedzeszynie[3].
Od 1939 przez przebywała w Warszawie, gdzie była lekarzem w Drużynach Sanitarnych, Obronie Domowej, Obronie Przeciwpożarowej i Czerwonym Krzyżu. Po mobilizacji jej męża na front, a następnie zniszczeniu jej domu przez pociski artyleryjskie, przeprowadziła się z synem do Miedzeszyna znajdującego się w getcie w Falenicy, gdzie w pełni zaangażowała się w działalność sanatorium i została dyrektorką placówki[3]. Gdy 20 sierpnia 1942[2] Gestapo przybyło do miejscowości z rozkazem likwidacji placówki i transportu dzieci do obozu zagłady w Treblince, umożliwiając opiekunkom ucieczkę z ośrodka, wraz z Rozalią Ejchner i Hendusią Himelfarb odmówiły, podejmując decyzję o pojechaniu do Treblinki wraz z dziećmi i objęciu ich opieką w trakcie podróży. Przed transportem do obozu koncentracyjnego Tola Minc pomogła w ucieczce z getta personelowi sanatorium[1].
Zginęła w sierpniu 1942 w obozie zagłady w Treblince wraz ze swoim synem, pozostałymi opiekunkami oraz 200 dziećmi[2].
Życie prywatne edytuj
Jej ojcem był Izrael Mosze Minc, a matką Chaja Sara[1]. W 1928 poślubiła kolegę ze studiów[5], lekarza i działacza Komunistycznej Partii Polski, Henryka Maurycego Minca[7]. W 1933 urodził im się syn, Oskar Karol[5]. Jej bratem był Pinkus Minc – trockista, współpracownik syna Lwa Trockiego – Lwa Siedowa[8][9].
Językiem ojczystym Toli Minc był polski, władała również biegle niemieckim, rosyjskim i jidysz[8].
Publikacje edytuj
- „O promienicy jamy ustnej”, 1939[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Jidisze wort, Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, 1996 [dostęp 2021-12-16] (pol.).
- ↑ a b c d Magdalena Kicińska, Monika Sznajderman, Przecież ich nie zostawię: o żydowskich opiekunkach w czasie wojny, Wydawnictwo Czarne, 2018, ISBN 978-83-8049-679-8, OCLC 1038447149 [dostęp 2021-10-13].
- ↑ a b c d e f g h Opiekun Społeczny. Miesięcznik poświęcony zagadnieniom opieki społecznej. 1946, nr 3-4, Zarząd Miejski m. st. Warszawy, Resort Zdrowia i Opieki Społecznej, Wydział Opieki Społecznej, 19 czerwca 1946 [dostęp 2021-12-16].
- ↑ Maria Ciesielska, Lekarze getta warszawskiego, Wydawnictwo Dwa Światy, 2018, ISBN 978-83-948691-1-3, OCLC 1051264598 [dostęp 2021-12-16].
- ↑ a b c d Tola, Karol et les enfants [online], memoirenet.pagesperso-orange.fr [dostęp 2021-12-16].
- ↑ Mieczyslaw Chodzko, Évadé de Treblinka, Iggybook, ISBN 978-2-304-03223-9 [dostęp 2021-12-16] (arab.).
- ↑ Aleksandra Sylburska, Działalność polskiej placówki dyplomatycznej na Węgrzech (1946–1956), 2020, DOI: 10.18778/8142-670-1 [dostęp 2021-12-16].
- ↑ a b הקול שהואלם: האשה היהודיה בשואה | בצלאל כתב עת [online], journal.bezalel.ac.il [dostęp 2021-12-16].
- ↑ P. Minc, The history of a false illusion : memoirs on the communist movement in Poland, 1918-1938 [online], www.semanticscholar.org, 2002 [dostęp 2022-07-26] (ang.).